آلزایمر و راه های پیشگیری از آن

آلزایمر نوعی زوال عقل(دمانس) است که بر حافظه، تفکر و رفتار تأثیر می گذارد و علائم آن در نهایت به حدی شدید می شوند که در کارهای روزمره تداخل ایجاد کنند. آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است. زوال عقل اصطلاحی کلی است برای از دست دادن حافظه و سایر توانایی های شناختی، در حدی در زندگی روزمره تداخل ایجاد می کند. بیماری آلزایمر 60-80٪ موارد زوال عقل را تشکیل می دهد.

اما خوشبختانه می توان با انجام برخی کارها و اجتناب از برخی دیگر، از وقوع آلزایمر پیشگیری به عمل آید.

ریسک پیشرفت بیماری آلزایمر در شما چقدر است؟

در مطالعه‌ای که بر روی گروهی از افراد میانسال صورت گرفت این ریسک را برای مردان 10% و برای زنان 20%  مطرح کرد، زیرا زنان طول عمر بیشتری دارند و ریسک ابتلا به آلزایمر نیز با افزایش سن بیشتر می‌شود.

آیا می‌توان کاری برای پیشگیری از آلزایمر انجام داد؟

پاسخ این سوال به نظر می‌رسد مثبت باشد. شگفت زده نشوید. اغلب خبرهایی درباره‎‌ی روش هایی برای جلوگیری از پیشرفت سرطان، دیابت و بیماری قلبی می‌خوانیم، پس چرا درباره‌ی آلزایمر چنین نباشد؟

مانند سرطان، دیابت و بیماری قلبی، ژنتیک نقش مهمی در پیشرفت بیماری آلزایمر ایفا می‌کند، اما همچنین رژیم غذایی و سایر عوامل مرتبط با سلامت و سبک زندگی نیز تاثیر گذارند.

ژنتیک

گروه‌های خانوادگی کوچکی وجود دارند که از نظر ژنتیک مستعد بروز زودرس بیماری آلزایمر هستند. اما برای جمعیت عمومی، چندین نوع ژن وجود دارند که ریسک پیشرفت آلزایمر را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

شایع ترین ژنی که در تست های DNA ارزیابی می‌شود آپولیپوپروتئین E (APOE) نام دارد. کار اصلی این ژن تنظیم غلظت کلسترول است، اما آلل‌های مختلفی (زیرگروه‌های آن) ریسک‌های مختلفی در پیشرفت بیماری آلزایمر ایجاد می‌کنند. این زیرگروه‌ها شامل POE-e2، APOE-e3 و APOE-e4 هستند. روشی آسان برای به خاطرسپردن نوع “خوب” در مقابل نوع “بد” به این شکل است که هر چه رقم مقابل این موارد کمتر باشد ریسک کمتری نیز به همراه دارد.

کمتر از 1% جمعیت آنقدری خوش شانس هستند تا 2 کپی از ژن APO-e2 را داشته باشد. این افراد از نظر ژنتیکی خطر ابتلای بسیار پایینی دارند.

اکثر جمعیت (60-50درصد) 2 کپی از ژن  APOE-e3 دارند که یعنی ریسک متوسطی برای بروز بیماری آلزایمر برایشان محتمل است.

اما 10 درصد جمعیت 2 کپی از ژن APOE-e4 دارند که باعث می‌شوند ریسک ابتلا برایشان 3 برابر شود.

بله، شما می‌توانید ترکیبی از این موارد را داشته باشید که در این صورت ریسک پیشرفت بیماری متغیر خواهد بود.

اما  صرف داشتن ریسک ابتلا به یک بیماری به این معنا نیست که شما حتما به آن مبتلا خواهید شد. اگر شما از احتمال ابتلا آگاه باشید می‌توانید احتیاطات بیشتری برای محافظت از خود در نظر بگیرید.

رژیم غذایی

یک رژیم مدیترانه‌ای سالم که اغلب برای افراد مبتلا به بیماری قلبی عروقی پیشنهاد می‌شود، درحال حاضر برای بیماران مبتلا به آلزایمر نیز پیشنهاد می‌شود. این رژیم حاوی سبزیجات تازه و طبیعی و دارای فیبربالا، روغن های سالم مانند روغن زیتون، روغن بادام زمینی و روغن نارگیل، محدودیت در مصرف گوشت و محصولات لبنی و ممانعت از غذاهای فراوری شده و بسته بندی شده است.

مطالعات التهاب را به عنوان محرکی برای پیشرفت پلاک های آلزایمر درمغز مطرح کرده اند. سالها یک “رژیم ضدالتهابی” برای افرادی که التهاب داشته اند توصیه شده است و امروزه برای بیماری آلزایمر نیز توصیه شده است. غذاهایی که پاسخ التهابی را تحریک می‌کنند شامل شکر، چربی های ترانس، چربی‌های اشباع و گلوتن هستند.

غذاهای محافظت کننده شامل سبزیجات دارای برگ سبز، میوه‌های تازه و  آجیل هستند. مواد مغذی خاصی به عنوان سم زدا در نظر گرفته می‌شوند که باعث پیشگیری و ممانعت از آسیب ناشی از التهاب، عفونت یا سموم می‌شوند. برخی از این موارد که به طور قابل توجه کمک کننده هستند شامل ویتامین B12 اسیدهای چرب امگا3 و رِسورتارول( یک آنتی اکسیدان موجود در شکلات تلخ، انگور و توت) می‌باشد.

ورزش

مطالعاتی زیادی صورت گرفته که نشان می‌دهد ورزش بهترین کاری است که برای پیشگیری یا کاهش سرعت آلزایمر و در مواردی بازگشت بیمار مبتلا به زوال عقل، می‌توان انجام داد.

چندین مکانیسم وجود دارد. ورزش میزان جریان خون به مغز را زیاد می‌کند، سیستم الکتریکی مغز را تحریک می‌کند ،ارتباطات بین نورون‌ها را بهبود می‌بخشد و میزان اندورفین ها را و سایر مواد شیمیایی موثر در مغز که خلق و حافظه را کنترل می‌کنند بالا می‌برد.

ورزش منظم به مدت 30 تا 60 دقیقه چندین بار در هفته توصیه شده است. نوع ورزش می‌تواند از هوازی تا استقامتی باشد.

به افرادمسن پیشنهاد می‌شود که توصیه های پزشکی را دنبال کنند و یک مربی شخصی برای برنامه ریزی در درنظربگیرند.

اجتناب از مواجهه با سموم

پژوهشگران در جست و جوی مواد شیمایی و ترکیباتی هستند که در منازل و محیط کار با آن ها مواجهه داریم که ممکن است با احتمال بروز بالاتر بیماری آلزایمر مرتبط باشند. هنوز این تئوری ها درحال شکل گیری هستند، اما موارد آشنایی در محیط خارج قرار دارند که می توان از آن ها جلوگیری کرد.

استعمال سیگار می‌تواند به دلایل مختلفی با افزایش ریسک بروز آلزایمرمرتبط باشد. مواد شیمیایی و سموم موجود در سیگار می‌تواند باعث آسیب مستقیم به مغز شود. بیماری ریوی و آترواسکلروز ( تصلب عروقی ) منجر به کاهش اکسیژن دردسترس برای عملکرد مغز می‌شود.

استعمال سیگار هم چنین ریسک سکته‌های مغزی را افزایش می‌دهد. چندین سکته‌ی مغزی با وسعت درگیری کم می‌تواند علت زمینه‌ای برای دمانس(زوال عقل) عروقی باشد که بعد از آلزایمر دومین شکل شایع دمانس می‌باشد.

الکل می‌تواند شرایط زمینه‌ای دمانس را تقلید کرده سرعت پیشرفت آن را افزایش دهد. هر چه پیرتر می‌شویم تاثیر ناشی از الکل نیز بیشتر می‌شود، بنابراین هریک لیوان الکل در افراد مسن معادل 3 لیوان در افراد جوان تر محسوب می‌شود.

معمولا به افرادی که علائمی از اختلال شناختی خفیف یا دمانس زودرس را بروز می‌دهند توصیه می‌شود که مصرف الکل و هم چنین هرگونه دارویی را که می‌تواند منجر به خواب‌آلودگی یا اختلال سطح هوشیاری یا افسردگی شود ترک کنند.

در خصوص تاثیرات مواجهه با قارچ‌ها و کپک‌ها بر روی مغز مطالعاتی صورت گرفته است. بسیاری از متخصصین بالینی از این مساله آگاه شده اند و به بیماران خود درباره‌ی آن هشدار می‌دهند تا قارچ و کپک های مخفی شده در خانه‌هایشان را از بین ببرند.

خواب

اخیرا مطالعه‌ای در یکی از مجلات نوشته شده است که نشان می‌دهد حتی یک شب بی‌خوابی میزان تولید بتاآمیلویید را افزایش می‌دهد. بتاآمیلویید پروتئینی است که در مغز افرادی که بیماری آلزایمر دارند ساخته می‌شود. بعد از گذشت چند شب تغییراتی در مناطقی از مغز که مربوط به حافظه هستند ایجاد می‌شود.

باور بر این است که در طول فرایند خواب مغز شما در حال مرتب سازی و پردازش وقایع روزمره است، که برخی از این وقایع را به صورت رویا تجربه می‌کنید، تعدادی از این اطلاعات به حافظه منتقل شده و برخی از داده های غیر ضروری نیز حذف می‌شوند.

کمبود خواب همه‌ی فرایند حافظه و یادگیری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

آپنه‌ی خواب ( وقفه‌ی تنفسی هنگام خواب) این تاثیر را 3برابر بدتر می‌کند. این اختلال با مراحل طبیعی خواب تداخل ایجاد می‌کند، با جدب اکسیژن تداخل ایجاد می‌کند و باعث خواب آلودگی در طول روز می‌گردد. بنابراین فرد برای فعالیت ها خسته می‌شود و هم چنین فعالیت هایی که مغز را تحریک می‌کنند و باعث شروع شکل گیری فرایند حافظه می‌شوند نیز درگیر می‌شوند.

درمان آپنه‌ی خواب برای افرادی که در خطر بروز دمانس هستند یا علائم آن را دارند بسیار ضروری است.

اجتماعی سازی

شنیده اید که می‌گویند” بین زندگی روزمره‌ی خسته کننده و مرگ تفاوت چندانی وجودندارد”

خیلی از مردم به مسیر زندگی شان چسبیده اند. آن ها غذاهای یکسانی می‌خورند به رستوران های یکسانی می‌روند، برنامه های تلویزیونی یکسانی می‌بینند، سرگرمی های یکسانی دارند و حتی برای سال ها از مسیر مشخصی عبور می‌کنند.

زمان آن رسیده است که مسیر جدیدی را امتحان کرد. مغز با اطلاعات جدید تحریک می‎‌شود که شامل مکان ها جدید، افراد جدید و تجربیات جدید است. پس به موزه بروید، از جشن های فرهنگی تان لذت ببرید، در کلاس های مختلف ثبت نام کنید، مهارت جدید بیاموزید و پا را از منطقه‌ی امن خود فراتر بگذارید.

خودتان را سالم نگه دارید

دیابت، افزایش فشارخون و فیبریلاسیون دهلیزی ریسک بروز سکته‌ی مغزی را افزایش می‌دهند و لذا باعث دمانس عروقی می‌شوند.

بیماری تیروئید و کمبود ویتامین  می‌تواند باعث بدتر شدن اختلال حافظه شود و پیشرفت بیماری آلزایمر را سریع تر کند.

بینایی و شنوایی تان را مورد ارزیابی قرار دهید زیرا اختلال در ورودی حسی به مغز می‌تواند در فرایند حافظه تداخل ایجاد کند.

همه‌ی مراقبت های پیشگیرانه را پیگیری کنید که شامل غربالگری روتین برای سرطان و بیماری های خونی است.

با درنظر گرفتن موارد فوق که باعث حفظ سلامت مغز و بدن می شوند، می توان خطر ابتلا به آلزایمر و دمانس را کاهش داد.