مچ پای ما از استخوان‌های ریز و ظریفی تشکیل شده است که در اثر ضربه و فشار می‌توانند آسیب‌پذیر باشند؛ به‌ویژه با افزایش سن و تحلیل استخوان‌ها و مفاصل، احتمال شکستگی مچ پا در اثر ضربات یا پیچ خوردگی‌های ساده نیز افزایش می‌یابد. درمان این مشکل ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشد و برای هفته‌ها شما را خانه‌نشین کند. اما چنانچه تحت نظر یک فیزیوتراپ، تمرینات فیزیوتراپی مچ پا را آغاز کنید، می‌توانید خیلی سریع‌تر به زندگی عادی بازگشته و از عوارضی مانند خشکی مچ پا نیز پیشگیری نمایید.
شکستگی مچ پا به چه معنا است؟
مچ پا از استخوان‌های تیبیا (استخوان درشت ساق پا)، نازک نی (استخوان نازک ساق پا)، تالوس (استخوان مچ پا) و مفصل بین این استخوان‌ها تشکیل شده است؛ این استخوان‌ها به وسیله سه تاندون در مفصل مچ پا به هم متصل می‌شوند. آسیب‌ها و شکستگی‌هایی که در این سه استخوان مچ ایجاد می‌شود، به عنوان شکستگی مچ پا شناخته می‌شوند.
انواع شکستگی استخوان مچ پا به شرح زیر است:
- شکستگی برآمدگی جانبی نازک نی که به نام مالئول جانبی شناخته می‌شود.
- شکستگی برآمدگی میانی استخوان درشت نی که به مالئولوس داخلی معروف است.
- شکستگی برآمدگی پشتی استخوان درشت نی که به نام مالئول خلفی معروف است.
- شکستگی هم‌زمان دو استخوان درشت نی و نازک نی.
- شکستگی هر سه استخوان درشت نی، نازک نی و تالوس.
چیزی باعث شکستگی مچ پا می شود؟
شکستگی در مفصل مچ پا معمولا به دلیل فعالیت‌های ورزشی، دویدن، پریدن یا چرخش پا رخ می‌دهد. شکستگی همچنین ممکن است به دلیل ضربه‌های شدید مانند افتادن و جراحات رخ دهد.
گاهی اوقات نیز ممکن است استخوان مچ پا نه در اثر یک ضربه مشخص، بلکه به دلیل فشار طولانی مدت یا در اثر ضربات مکرر شکسته شود. این به عنوان شکستگی استرسی مچ پا نیز شناخته می‌شود. در این موارد، پوکی استخوان یا سالمندی شانس بروز شکستگی را افزایش می‌دهد.
چگونه شکستگی مچ پا را تشخیص دهیم؟
پزشکان از چندین روش مختلف برای تشخیص این عارضه استفاده می‌کنند. اینکه از کدام روش استفاده شود ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد، اما تقریبا در همه موارد از معاینه فیزیکی و تصویربرداری استفاده می‌شود.
۱- معاینه فیزیکی
اولین روشی که برای تشخیص شکستگی مچ پا انجام می‌شود معاینه فیزیکی است. معاینه فیزیکی شامل معاینه از طریق لمس و مشاهده است. در صورتی که مچ پا در اثر حادثه‌ای دچار درد، تورم و التهاب شده باشد، پزشک روش‌های تشخیصی بیشتری را تجویز می‌کند.
۲- رادیولوژی (اشعه ایکس)
رادیولوژی با استفاده از اشعه ایکس اطلاعاتی مفیدی را در مورد وضعیت فعلی استخوان‌ها و مفاصل ارائه می‌دهد؛ بنابراین، پزشک متوجه می‌شود که با چه نوع شکستگی سروکار دارد و اطلاعات دقیقی در مورد مکان شکسته شدن استخوان و وضعیت مفاصل به دست می‌آورد.
۳- سی تی اسکن
سی تی فقط در برخی موارد تجویز می‌شود و در مواقعی استفاده می‌گردد که شکستگی مچ پا نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد.
۴- ام آر آی
در برخی موارد، ممکن است برای بررسی بافت های همبند به استفاده از MRI نیاز باشد. MRI اطلاعات دقیقی در مورد وضعیت استخوان‌ها و مفاصل ارائه می‌دهد و همچنین می‌تواند برای درک میزان آسیب شکستگی به بافت‌های اطراف استفاده شود.
علائم شکستگی مچ پا چیست؟
شکستگی مچ می‌تواند شامل ترک‌های کوچک تا شکستگی‌های قابل توجه باشد و در موارد شدید، قطعه استخوان شکسته، می‌تواند از پوست عبور کرده و از بدن خارج شود؛ از آنجایی که ممکن است شکستگی مچ پا بدون هیچ گونه تکه استخوان جابجا شده یا بافت اسکار قابل مشاهده باشد، توجه به علائم مختلف می‌تواند کمک‌کننده باشد. برخی از این علائم را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
- احساس پاره شدن یا شنیدن صدایی در مچ پا هنگام وقوع ضربه
- درد شدید
- ناتوانی یا محدودیت در حرکت پا
- ایجاد حساسیت در هنگام ایستادن
- حساسیت ناحیه آسیب دیده به لمس
- سرگیجه، خواب آلودگی یا حالت تهوع پس از ضربه
- تورم
- کبودی
- بدتر شدن ظاهر خارجی پا در اثر گذشت زمان
روش‌های درمان شکستگی مچ پا
بسته به شدت آسیب و سن بیمار، از چند روش مختلف برای درمان شکستگی مچ پا استفاده می‌شود که رایج‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است.
۱- درمان شکستگی مچ با گچ گرفتن
درمان با گچ یک روش رایج است، به ویژه برای شکستگی‌هایی که جابجا نشده‌اند و در جای خود پایدار هستند. اگر استخوان‌ها کمی جابجا شده باشند، شکستگی‌ها اصلاح می‌شوند و از نوک انگشت تا زیر زانو گچ گرفته می‌شود. به کمک گچ، از حرکت استخوان‌های شکسته جلوگیری شده و از اتصال آن‌ها اطمینان حاصل می‌شود. شما نباید در مدت درمان، روی پای خود فشار وارد کنید.
در زمان گچ‌گرفتگی، اگر انگشتان پایتان متورم شد، یک بالش زیر آن قرار دهید و اگر ورم ادامه داشت، پای خود را تا سطح قلب بالا ببرید و با پزشک خود مشورت کنید.
۲- جراحی شکستگی مچ پا
شکستگی استخوان مچ پا ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد؛ به ویژه در موارد که شکستگی جابجا شده یا استخوان خرد شده باشد. معاینات رادیولوژی قبل از عمل شکستگی مچ پا، برای تعیین محل، میزان جدا شدن و شدت شکستگی انجام می‌شود.
۳- کاهش باز و تثبیت داخلی (ORIF)
این روش نیز نوعی جراحی است که برای تراز و تثبیت قطعات استخوانی انجام می‌شود. محل شکستگی از طریق یک برش قابل دسترسی شده و استخوان‌های شکسته با پلاتین یا پیچ ثابت می‌شوند.
۴- فیکساتورهای خارجی
در برخی از شکستگی‌ها، از فیکساتورهای خارجی (بریس) برای تثبیت استخوان‌ها استفاده می‌شود. آتل‌ها نوعی از این فیکساتورهای رایج هستند که معمولا برای درمان ترک استخوان مچ پا نیز استفاده می‌شوند. به طور کلی، فیکساتورهای خارجی، شکستگی‌ها را از خارج بدن درمان می‌کنند.
۵- فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از روش‌های بسیار موثر است که به کمک تمرینات و حرکات خاصی، امکان ترمیم سریع‌تر استخوان‌ها و مفاصل مچ پا را فراهم می‌کند. این روش معمولا در کنار سایر روش‌های درمانی و به عنوان یک تکنیک مکمل استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی مچ پا شکسته
فیزیوتراپی می‌تواند در همه مراحل قبل از جراحی، بعد از جراحی یا در مواردی که نیازی به جراحی نیست کارکرد مثبتی برای شما داشته باشد. فواید و نحوه اثربخشی این روش به شرح زیر است.
۱- قبل از جراحی
اگر بعد از آسیب دیدگی به فیزیوتراپ مراجعه کردید و به شکستگی مچ پا مشکوک شد، فیزیوتراپ شما موارد زیر را انجام خواهد داد:
- مراقبت از آسیب‌های حاد به شما آموزش داده می‌شود: استراحت، کمپرس یخ، فشرده‌سازی و بالاتر قرار دادن پا نسبت به بدن.
- با بستن مچ پا با یک باند کشی، حرکت پا محدود می‌شود و تورم کنترل خواهد شد.
- در برخی موارد، برای کاهش سریع درد و تورم از درمان فرکانس رادیویی Indiba استفاده می‌شود.
- استفاده از عصا یا واکر به بیمار آموزش داده می‌شود که بدون وارد شدن وزن بدن روی مچ پا آسیب‌دیده، بتواند راه برود.
۲- بعد از جراحی
در صورت نیاز به جراحی، مچ پای آسیب‌دیده در یک قالب گچ‌گیری یا آتل قرار داده می‌شود تا پس از جراحی آن را تثبیت کند. درمان‌های فیزیوتراپی، بلافاصله پس از عمل می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد:
- به محض اینکه از نظر پزشکی به ثبات رسیدید، فیزیوتراپ به شما کمک کند تا به نحو ایمن از تخت بلند شوید و از رختخواب خود خارج شوید.
- به مدت 6 تا 10 هفته مجاز به وارد کردن وزن بدن روی مچ پا آسیب دیده نخواهید بود.
- فیزیوتراپیست به شما یاد می دهد که چگونه با یک وسیله کمکی مانند عصا یا واکر راه بروید.
- همچنین یاد خواهید گرفت که با استفاده از عصا از پله‌ها بالا و پایین بروید.
- فیزیوتراپ با شما تمرین خواهد کرد تا وزن بدن را به طور ایمن روی مچ پایتان بیاورد و درمان ریکاوری را آغاز نمایید و کم کم به فعالیت عادی بازگردید.
۳- تکنیک‌های فیزیوتراپی برای شکستگی مچ پا
این روش‌ها می‌تواند برای کسانی که به جراحی نیاز پیدا نکرده‌اند، درمان ترک خوردگی استخوان مچ پا یا افرادی که دوره نقاهت پس از جراحی و آتل را پشت سر گذاشته‌اند مورد استفاده قرار گیرد.
- آموزش پیاده‌روی: فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا طبق توصیه پزشک، مقدار کمی از وزن خود را بر روی پای آسیب دیده وارد کنید و به تدریج به توزیع وزن نرمال برسید. فیزیوتراپیست بر روی نحوه حرکت پا و مچ پا و زمان گام‌ها تمرکز می‌کند. پس از بهبودی اولیه، می‌توانید روی تردمیل با سرعت کم، روی زمین صاف و یا پله تمرین کنید.
- کاهش تورم: تورم بعد از شکستگی مچ پا شایع است. درمان این عارضه ممکن است شامل ماساژ ملایم، فرکانس رادیویی، الکتروتراپی، استفاده از گن طبی، سرما یا گرما و بالا بردن مچ پا آسیب دیده در حالت استراحت باشد.
- ورزش: فیزیوتراپ یک برنامه ورزشی طراحی می‌کند که پس از برداشتن گچ شروع می‌شود و به شما کمک کند تا حرکت مچ پای خود را تقویت کنید.
- بازیابی تحرک مچ پا: فیزیوتراپی می‌تواند از ماساژ درمانی برای حرکت آرام مفاصل مچ پا و بافت‌های اطراف آن استفاده کند تا سفتی آن را کاهش داده و دامنه حرکتی خم شدن مچ پا را افزایش دهد.
- بازگشت به فعالیت کاری: با به دست آوردن قدرت و انعطاف پذیری مچ پا، فیزیوتراپ تمرینات خاصی را برای انجام امور شغلی، فعالیت‌های اوقات فراغت یا ورزش تجویز می‌کند. بازگشت به زندگی روزمره در فعالیت‌های ورزشی و کاری، معمولا بین 12 تا 16 هفته پس از شکستگی مچ امکان‌پذیر است.
درمان شکستگی مچ پا در خانه
برای بهبود وضعیت مچ پا بعد از شکستگی، می‌توانید از بعضی تمرینات توانبخشی در منزل استفاده کنید. این تمرینات به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر دامنه حرکتی مچ پای خود را به دست آورید و عضلات و مفاصل شما تقویت شوند؛ با این حال، برای شروع این ورزش‌ها معمولا لازم است است که دوره‌ای از نقاهت طی شود تا شکستگی‌ها جوش بخورد؛ بنابراین، برای شروع هر تمرینی، لازم است ابتدا با پزشک یا فیزیوتراپ خود مشورت نمایید. بعضی از تمرینات مفید برای شکستگی مچ پا در خانه شامل موارد زیر است:
۱- کشش ساق پا (نشسته، زانو صاف)
- 1_ روی زمین بنشینید و پای خود را دراز کنید.
- 2_ حوله‌ای را مطابق تصویر زیر دور پای خود پیچیده و دو طرف آن را با دست‌های خود بگیرید.
- 3_ حوله را به آرامی به سمت عقب بکشید تا در عضله ساق خود احساس کشش کنید.
- 4_ پای خود را برای حدود ۱۵ تا ۳۰ ثانیه به همین حالت نگه دارید.
- 5_ برای ۲ ست ۴ حرکته این تمرین را انجام دهید.
- 6_ بهتر است برای پای سالم خود هم این کار را تکرار کنید.
۲- کشش ساق پا (نشسته، زانو خم)
- 1_ روی یک سطح صاف بنشینید و پای خود را دراز کنید.
- 2_ یک بالش یا فوم را لوله کرده و زیر پای خود قرار دهید؛ به نحوی که زانوی شما خم شود.
- 3_ مانند تصویر زیر، حوله‌ای را دور پای آسیب دیده قرار داده و دو طرف آن را با دست‌های خود بگیرید.
- 4_ به آرامی حوله را به سمت خود بکشید تا در عضلات ساق خود احساس کشش کنید.
- 5_ برای ۱۵ تا ۳۰ ثانیه پای خود را در همین حالت نگه دارید.
- 6_ این حرکت را برای دو ۲ ست ۴ مرحله‌ای انجام دهید.
- 7_ بهتر است این تمرین را برای پای سالم خود نیز انجام دهید.
۳- پلانتار فلکشن مچ پا
- 1_ پای آسیب دیده خود را دراز کنید و پای دیگر را از زانو خم کرده و مطابق با تصویر زیر در کنار پای آسیب دیده قرار دهید.
- 2_ در حالی که پاهای شما ثابت هستند، مج پای خود را به سمت بیرون بکشید و سپس به آرامی به حالت اولیه برگردانید.
- 3_ این حرکت را بین ۸ تا ۱۲ بار انجام دهید.
۴- بالا بردن پاشنه
- 1_ بایستید و پاهای خود را به اندازه عرض شانه باز کنید.
- 2_ پشت یک صندلی یا شیء مشابه را مانند شکل زیر بگیرید.
- 3_ پاشنه‌های خود را بالا بکشید و به آرامی به حالت اولیه برگردانید.
- 4_ این حرکت را بین ۸ تا ۱۲ بار تکرار کنید.
درمان خشکی مچ پا بعد از شکستگی
آسیب به مچ پا نیز می‌تواند باعث سفت شدن و خشکی آن شود؛ به خصوص که بعد از شکستگی، ناچار خواهید بود برای مدتی مچ پا را در گچ یا آتل ثابت نگه دارید که باعث می‌شود توانایی عضلات و تاندون‌ها تحلیل رود و دامنه حرکتی شما محدود شود.
برطرف شدن این مشکل می‌تواند بین ۴ تا ۶ هفته زمان ببرد؛ اما در صورتی که تحرک مناسبی داشته باشید و از تمرینات فیزیوتراپی استفاده کنید، سرعت درمان خشکی بعد از شکستگی مچ پا افزایش می‌یابد.
درمان ورم مچ پا بعد از شکستگی
برای کاهش درد و تورم پس از شکستن مچ پا می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- حداقل 4 بار در روز طوری بنشینید که پا بالاتر از زانو قرار گیرد.
- دو روز اول با فواصل یک ساعته، 20 دقیقه از کیسه یخ روی ناحیه درد استفاده کنید.
- بعد از دو روز، از کیسه یخ به مدت 10 تا 20 دقیقه و 3 بار در روز استفاده کنید.
- می‌توانید با مشورت پزشک، از ایبوپروفن (ادویل، موترین و دیگران) یا ناپروکسن (Aleve، Naprosyn و…) استفاده کنید.
جمع بندی
فعالیت‌های ورزشی، حادثه، یا فشار طولانی مدت روی مچ پا می‌توانند باعث شکستگی استخوان‌های این ناحیه شوند. این شکستگی می‌تواند منجر به علائمی چون درد، تورم، حساسیت هنگام ایستادن و… شود که معمولا با گذشت زمان افزایش می‌یابد. درمان این مشکل، بسته به شدت آسیب می‌تواند شامل عمل جراحی یا گچ گرفتگی باشد. همچنین انجام تمرینات فیزیوتراپی، می‌تواند به شما کمک کند که خیلی سریع‌تر بهبودی و سلامتی خود را به دست آورید.
مزیت تمرینات فیزیوتراپی این است که به راحتی در منزل نیز قابل انجام است؛ چنانچه تمایل دارید تحت نظر یک فیزیوتراپ حرفه‌ای، تمرینات فیزیوتراپی شکستگی مچ پا را در خانه خود انجام دهید، با توان هاب تماس بگیرید.
