فیزیوتراپی زانو، یک روش درمانی موثر، ایمن و غیر تهاجمی است که برای رفع و تسکین مشکلات متعدد زانو نظیر درد، در رفتگی، آرتروز، پارگی و کشیدگی رباط زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد. فیزیوتراپی برای زانو با تکنیک‌های مختلفی قابل انجام است و معمولا به عنوان یک درمان تکمیلی پس از جراحی زانو نیز توصیه می‌شود. در مطلب امروز هر آنچه لازم است درباره فیزیوتراپی برای زانوها بدانید گردآوری شده است.
آناتومی زانو
زانوی انسان یک مفصل لولایی است که بین استخوان درشت نی (ساق پا) و استخوان ران قرار دارد. کشکک زانو در جلوی زانو قرار دارد. زانو توسط چهار رباط پشتیبانی می شود. دو ضربه گیر، که مینیسک نام دارند، در داخل زانو یافت می شوند.
درد در زانو می تواند ناشی از ضربه و فشار یا آسیب مکرر باشد. گاهی اوقات بدون دلیل مشخص رخ می دهد. هنگام بروز درد زانو، ممکن است محدودیت های عملکردی را تجربه کنید که شامل مشکل در راه رفتن، بلند شدن از حالت نشسته یا بالا و پایین رفتن از پله ها می شود.
فیزیوتراپی برای درد زانو
به نظر شما اصلی‌ترین هدف فیزیوتراپی زانو چیست؟ در اغلب موارد، فیزیوتراپی برای زانوها در وهله اول با هدف کاهش درد انجام می‌شود. در واقع فیزیوتراپی زانو درد با کاهش التهاب، تورم و درد مفصل زانو و بافت‌های اطراف آن می‌تواند به بهبود دامنه حرکتی و بازیابی عملکرد زانو نیز کمک کند.
چه نوع زانو دردی دارید؟
اگر درد زانو را تجربه می کنید، مهم است که درد از نظر شدت و نوع حاد یا مزمن مشخص شود. این امر می تواند به تشخیص و درمان مناسب کمک کند.
- درد حاد: معمولاً 1-7 روز پس از آسیب رخ می دهد. در این مدت، باید به زانو استراحت دهید و اجازه دهید تا ساختارهای آسیب دیده قبل از شروع هرگونه حرکتی بهبود یابند.
- درد زیر حاد: این نوع از 2-6 هفته پس از آسیب رخ می دهد. این زمان فرصت خوبی برای شروع حرکت ملایم در اطراف زانو است تا به بازگرداندن حرکت کمک شود.
- درد مزمن زانو: درد بیش از 8-12 هفته طول می کشد. درد مزمن زانو باید توسط پزشک ارزیابی شود.
محل بروز علائم درد زانو
محل درد زانو می تواند به تعیین مشکل کمک کرده و از تجویز درمان مناسب اطمینان حاصل کند. اگر علائم شدید هستند یا بیش از چند هفته طول کشید، به یاد داشته باشید که با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.
- درد در قسمت جلوی زانو: اگر در قسمت جلوی زانو احساس درد می کنید، ممکن است مشکلی در تراز و موقعیت کشکک زانو ایجاد شده، که اغلب به آن سندرم استرس کشکک زانو (PFSS) می گویند. کشکک زانو و تاندون بین زانو و ساق پا ممکن است ملتهب و دردناک شود. درد در اینجا معمولاً توانایی زانو زدن، بالا رفتن یا پایین آمدن از پله ها، یا دویدن و پریدن را محدود می کند.
- درد در ناحیه داخلی زانو: اگر در قسمت داخلی زانو درد دارید، احتمال آسیب به مینیسک داخلی یا رباط جانبی داخلی وجود دارد. این ساختارها معمولاً در حین فعالیت ورزشی هنگامی که پا روی زمین ستون می شود و بدن روی زانو پیچ می خورد آسیب می بینند. مینیسک داخلی یک ضربه گیر است که در داخل زانو قرار دارد. گاهی اوقات نیز از ساییدگی و یا آرتروز و یا بدون آسیب مشخصی می تواند آسیب ببیند.
- درد در قسمت بیرونی زانو: درد در قسمت بیرونی زانو می تواند نتیجه آسیب به بسیاری از ساختارها باشد. رباطی در آنجا وجود دارد که ممکن است در حین فعالیت ورزشی آسیب ببیند. درد در اینجا همچنین می تواند ناشی از استرس باند ایلیوتیبیال (ITB) باشد. ITB یک نوار ضخیم از بافت است که از قسمت خارج باسن تا جلوی زانو ادامه دارد. با عبور از زانو، ITB می تواند به طور غیرطبیعی روی زانو مالیده شود و درد سوزشی ایجاد شود. همچنین، در قسمت خارجی زانو یکی از سه تاندون همسترینگ قرار دارد. فشار به این تاندون ممکن است منبع درد زانو باشد.
- درد پشت زانو: درد در پشت زانو نادر است اما می تواند رخ دهد. یکی از اتصالات تاندون های همسترینگ در اینجاست و درد در اینجا به احتمال زیاد به دلیل کشیدگی همسترینگ است. یکی دیگر از علل احتمالی درد، کیست بیکر است. این تورم غیرطبیعی مفصل زانو است که فضای پشت زانو را اشغال می کند و با خم شدن بیش از حد زانو باعث درد می شود.
اگر دچار درد شدید زانو شدید، بلافاصله مسیر استراحت، یخ و فشرده سازی را دنبال کنید. اگر درد زانو بیش از 2-3 هفته ادامه پیدا کرد باید به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا از هرگونه مشکل عمده جلوگیری کرده و از تشخیص و مدیریت مناسب اطمینان حاصل کنید.
فیزیوتراپی کشکک زانو
فیزیوتراپی کشکک زانو ممکن است پس از جراحی کشکک زانو (به منظور تسریع بهبودی) و یا به منظور جلوگیری از جراحی مورد استفاده قرار گیرد. یخ درمانی، تمرینات ورزشی، ماساژ و سوزن خشک و … از روش‌های رایج فیزیوتراپی کشکک زانو هستند.
فیزیوتراپی رباط صلیبی
فیزیوتراپی رباط صلیبی می‌تواند برای جلوگیری از عمل جراحی، پیش از عمل یا پس از جراحی توصیه شود. روش‌های مختلف فیزیوتراپی در درمان رباط صلیبی عبارتند از ماساژ بافت نرم، سوزن خشک، آب درمانی، یخ درمانی، گرما درمانی، مگنت تراپی، تمرینات ورزشی اصلاحی و …
مقاله فیزیوتراپی برای پارگی رباط صلیبی را از دست ندهید.
فیزیوتراپی مینیسک زانو
پارگی مینیسک زانو یک عارضه دردناک و رایج در میان ورزشکاران است که می‌تواند به علت چرخش یا حرکت محوری ناگهانی، سر پا ایستادن طولانی مدت یا بلند کردن اشیاء سنگین اتفاق بیفتد. فیزیوتراپی، یک درمان غیر تهاجمی و موثر برای کاهش علائم آزاردهنده این آسیب دیدگی زانوهاست. متداول‌ترین روش‌های درمان پارگی مینیسک زانو با فیزیوتراپی عبارتند از الکتروتراپی، گرما درمانی، شاک ویو، اولتراسوند، مگنت تراپی و …
فیزیوتراپی آب آوردن زانو
مفصل زانو توسط بافت محکمی به نام کپسول محافظت می‌شود. لایه داخلی کپسول زانو مسئول ترشح مایعی به نام مایع کپسولی یا سینوویال است. این مایع به محافظت از زانو در مقابل ضربات شدید و همچنین حرکت نرم‌تر استخوان‌ها کمک می‌کند. ترشح بیش از حد این مایع باعث متورم و متلهب شدن زانو خواهد شد؛ وضعیتی که به اصطلاح آب آوردن زانو نامیده می‌شود. روش‌های مختلفی برای درمان اب آوردن زانو وجود دارد که فیزیوتراپی، یکی از موثرترین آنهاست. تمرینات ورزشی فیزیوتراپی به همراه ماساژ دستی و در برخی موارد استفاده از دستگاه می‌تواند در کاهش فشار، درد و تورم زانو موثر باشد.
انواع فیزیوتراپی زانو
همانطور که گفته شد، فیزیوتراپي زانو با روش‌های مختلفی قابل انجام است که رایج‌ترین آنها عبارتند از:
- تمرینات ورزشی
- مگنت تراپی
- لیزر درمانی
- درمان‌های درستی
- سوزن خشک
- الکتروتراپی
- گرما و سرما درمانی
- شاک ویو تراپی
- تکار تراپی
- اولتراسوند
فیزیوتراپی زانو با دستگاه
فیزیوتراپی با دستگاه غالبا در مواردی بکار می‌رود که مشکلات زانو پیچیده بوده و باعث ایجاد درد طاقت فرسا و محدودیت حرکتی شدید شده باشند. مشکلاتی نظیر آسیب دیدگی مینیسک، درد پاتلا فمورال، آسیب دیدگی رباط صلیبی، دررفتگی یا پیچ خوردگی زانو از مواردی هستند که به فیزیوتراپی با دستگاه نیاز دارند. در واقع شدت علائم ناشی از چنین عوارضی به حدی زیاد است که درمان دستی و تمرینات ورزشی برای تسکین و رفع آنها کافی نیستند.
دستگاه‌های فیزیوتراپی زانو
یک روش فیزیوتراپی زانو که به طور گسترده و برای عارضه‌های مختلف زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده از تجهیزات و دستگاه‌های فیزیوتراپی است. دستگاه‌های فیزیوتراپی برای زانو بسیار متنوع هستند و باعث سرعت بخشیدن به جریان ترمیم بافت آسیب دیده و همچنین کاهش درد در طی فعالیت‌های عادی روزمره می‌شوند. این دستگاه‌ها با استفاده از گرما، سرما، امواج مغناطیسی، امواج نوری، برق و … به تسکین علائم آزاردهنده زانو، جلوگیری از جراحی زانو و کاهش دوره بهبودی پس از جراحی کمک می‌کنند. رایج‌ترین روش‌های فیزیوتراپی برای زانوها با دستگاه عبارتند از لیزر درمانی، مگنت تراپی، فیزیوتراپی با برق و …
فیزیوتراپی زانو با برق
یکی از تکنیک‌های فیزیوتراپی برای زانو، استفاده از برق است. فیزیوتراپی با برق که با عنوان الکتروتراپی شناخته می‌شود، روشی است که در طی آن پالس‌های الکتریکی خفیف به ناحیه آسیب دیده هدایت می‌شوند و به تحریک ناحیه مورد نظر می‌پردازند. فیزیوتراپی با برق باعث کاهش درد، افزایش گردش خون، ترمیم بافت‌ها، تقویت عضلات و تسریع رشد استخوان‌ها در ناحیه آسیب دیده زانو خواهد شد.
بهترین روش فیزیوتراپی زانو
میزان درد، شدت علائم و روند بهبودی مشکلات زانو در افراد مختلف متفاوت است. بر همین اساس، پروتکل درمانی فیزیوتراپی برای هر بیمار با بقیه متفاوت خواهد بود. در واقع هنگامی که بحث فیزیوتراپی برای زانو به میان می‌آید، هیچ نسخه واحدی برای همه وجود ندارد. ممکن است برای یک بیمار، فیزیوتراپی زانو با برق، بهترین روش درمان ممکن باشد؛ در حالیکه برای یک بیمار دیگر، فقط تمرینات ورزشی فیزیوتراپی کفایت کند. پزشک بر اساس شدت علائم، شرایط بیمار و میزان رضایت او از روند بهبودی می‌تواند بهترین روش فیزیوتراپی برای زانوها را توصیه نماید. لازم به ذکر است که در اغلب موارد از ترکیب چند روش فیزیوتراپی برای درمان مشکلات زانو استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی زانو در منزل
مشکلات زانو با توجه به شدت علائم‌شان می‌توانند محدودیت زیادی در میزان تحرک فرد ایجاد نمایند؛ خصوصا در افراد مسن. فیزیوتراپی زانو در خانه، یک گزینه ایده آل برای بیمارانی است که به دلیل شرایط سخت جسمانی قادر به رفت و آمد به مراکز فیزیوتراپی نیستند. افرادی که نگران ابتلا به بیماری‌های واگیردار در محیط‌های درمانی هستند و یا با مراجعه به کلینیک و مطب دچار استرس می‌شوند نیز می‌توانند از مزایای فیزیوتراپی در منزل بهره ببرند.
حرکات فیزیوتراپی زانو در منزل
برخی از مشکلات زانو با انجام چند حرکت ساده در منزل قابل رفع هستند. موثرترین حرکات فیزیوتراپی زانو در منزل شامل موارد زیر می‌باشد.
حرکت پل
به پشت دراز بکشید، زانوها را ۹۰ درجه خم کنید و کف پاها را صاف روی زمین قرار دهید. باسن و عضلات شکم را منقبض کنید و عضلات باسن خود را تا جایی که می‌توانید بدون قوس دادن به پشت از زمین بلند کنید. این وضعیت پل را برای ۳ تا ۵ ثانیه نگه دارید و سپس به آرامی پایین بیایید. این حرکت را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
ساق پای ایستاده
بایستید و پاها را کنار هم هم قرار دهید. روی انگشتان پا بلند شوید و سپس به آرامی پایین بیایید. این کار را ۲۰ بار تکرار کنید. راه‌های مختلفی برای افزایش شدت این تمرین وجود دارد. می‌توانید این حرکت را با وزنه‌های سبک انجام دهید و یا فقط با یک پا امتحان کنید. همچنین می‌توانید این تمرین را روی staircase انجام دهید و پاشنه‌های خود را از لبه آویزان کنید.
اسکات با دیوار
در حالیکه پاها را به اندازه عرض شانه باز کرده‌اید، از پشت به دیوار تکیه دهید. زانوها را خم کنید و به حالت اسکات پایین بیاورید (به طوری که انگار می‌خواهید روی صندلی بنشینید). سپس پاهای خود را صاف کرده و به حالت اولیه بازگردید. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
حرکت لانژ
صاف بایستید؛ به طوری که هر دو پا رو به جلو باشند. با پای آسیب دیده خود به جلو بروید و زانوی سالم خود (زانوی عقبی) را پایین بیاورید. مطمئن شوید که زانوی جلویی از انگشتان پا جلوتر نمی‌رود. بالاتنه باید کاملا عمودی باشد. پای جلویی را روی زمین فشار دهید و به حالت ایستاده برگردید. این حرکت را برای هر پا ۱۰ بار تکرار کنید. برای به چالش کشیدن خودتان، این تمرین را با نگه داشتن وزنه‌های سبک در دست‌ها انجام دهید.
تمرینات فیزیوتراپی زانو
تمریناتی که فیزیوتراپ برای تسکین علائم ناخوشانید زانو توصیه می‌کند، بسیار متنوع هستند اما در اغلب موارد، در یکی از دسته بندی‌های زیر جای می‌گیرند:
- تمرینات تعادلی: این تمرینات همانطور که از نام‌شان پیداست، به منظور بهبود تعادل بکار می‌روند. به عنوان مثال ایستادن روی یک پا از رایج‌ترین تمرینات تعادلی است.
- تمرینات تقویت کننده: این تمرینات به منظور تقویت عضلات اطراف زانو، عضلات ران و همچنین باسن بکار می‌روند و در افزایش ثبات زانو موثر هستند.
- تمرینات کششی: این تمرینات با ایجاد کشش ملایم در زانو و نواحی اطراف آن به افزایش گردش خون، بهبود دامنه حرکتی و تسکین التهاب کمک می‌کنند.
آیا فیزیوتراپی برای ارتروز زانو خوب است؟
آرتروز زانو یک بیماری پیشرونده مفصلی است که می‌تواند به تغییر شکل مفصل زانو، محدودیت‌های شدید حرکتی، صدا دادن زانو و … منجر شود. فیزیوتراپی در کاهش علائم و درمان بسیاری از اختلالات ارتوپدی از جمله ارتروز زانو موثر است. فیزیوتراپی برای آرتروز زانو با روش‌هایی نظیر لیزر تراپی، الکتروتراپی و حرکات ورزشی به تقویت مفصل زانو، تسکین درد و افزایش قابلیت حرکتی زانو کمک می‌کند.
مطالعه مقاله ورزش برای آرتروز زانو از دست ندهید.
اثر فیزیوتراپی بر زانو
فیزیوتراپی اگر با تکنیک مناسب و به روش صحیح انجام شود، اثرات فوق العاده‌ای روی مشکلات زانو خواهد داشت. مهم‌ترین تأثیر فیزیوتراپی زانو بر تسکین سریع درد، افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو و همچنین جلوگیری از عمل جراحی زانو و یا به تعویق انداختن آن است.
خواص فیزیوتراپی زانو
فواید فیزیوتراپی زانو بسیار گسترده هستند؛ از جمله:
- تقویت زانوها و بهبود دامنه حرکتی
- تسریع روند بهبودی با افزایش گردش خون و کاهش اسپاسم
- کاهش ریسک آسیب دیدگی مجدد
- جلوگیری از جراحی زانو یا به تعویق انداختن آن
- تسکین سریع درد، التهاب و تورم زانو
- بهبود تعادل
- بازیابی کامل عملکرد زانو
مراحل فیزیوتراپی زانو
روند یک فیزیوتراپی اصولی برای زانو شامل مراحل زیر است:
- گفتگو با بیمار و پرسیدن سوالاتی درباره سابقه پزشکی، زمان شروع علائم، چگونگی شروع درد، محرک‌های درد و …
- ارزیابی میزان درد زانو با مقیاس ۱ تا ۱۰ ( ۰ به معنای بدون درد، ۱ و ۲ و ۳ به معنای درد خفیف، ۴ و ۵ و ۶ درد متوسط، ۷ تا ۱۰ درد شدید)
- تشخص نیاز به فیزیوتراپی از طریق ارزیابی راه رفتن بیمار، لمس ناحیه آسیب دیده، اندازه گیری دامنه حرکتی، ارزیابی تعادل و …
- ایجاد یک برنامه درمانی بر اساس نیازهای درمانی بیمار و تشخیص فیزیوتراپ
- شروع جلسات فیزیوتراپی
درد بعد از فیزیوتراپی زانو
با وجود آنکه فیزیوتراپی برای زانو با هدف کاهش درد انجام می‌شود اما در برخی موارد ممکن است در چند هفته اول فیزیوتراپی درد شما افزایش یابد. اگر فیزیوتراپی شما توسط یک فیزیوتراپ باتجربه و به روش صحیح انجام می‌شود، درد زانو بعد از فیزیوتراپی نگران کننده نیست و به یک یا چند دلیل زیر اتفاق می‌افتد:
- وارد شدن فشار به عصب‌های نزدیک محل آسیب دیده
- تجمع اسید لاکتیک در عضلات زانو و فشار بر عضلات مجاور
- ایجاد التهاب‌های موضعی
- بکارگیری عضلات سفت یا ضعیف
- تورم مفصل زانو
- طرز نشستن و برخاستن نادرست
فیزیوتراپی تخصصی زانو
فیزیوتراپی تخصصی زانو پس از ارزیابی کامل زانو و تعیین شدت علائم و همچنین مشخص کردن اهداف درمانی مورد نظر انجام می‌شود. فیزیوتراپ با ارزیابی نحوه راه رفتن، دامنه حرکتی، تعادل، میزان تورم و درد و همچنین انجام تست‌های مخصوص در اطراف زانو، بهترین پروتکل فیزیوتراپی را برای درمان مشکلات زانوی شما تجویز می‌نماید. فیزیوتراپی تخصصی زانو معمولا ترکیبی از تمرینات ورزشی و اصلاحی، فیزیوتراپی با دستگاه و درمان دستی خواهد بود.
مدت زمان فیزیوتراپی زانو
فیزیوتراپی زانو باید در چندین هفته متوالی و حداقل ۲ جلسه در هر هفته انجام شود تا موثر واقع شود. مدت زمان دقیق فیزیوتراپی برای زانوها با توجه به فاکتورهایی نظیر نوع آسیب دیدگی زانو، شدت علائم، میزان دامنه حرکتی زانو، انتظارات و شکایات بیمار و … مشخص می‌شود و بنابراین از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما به طور کلی لازم است حداقل ۶ هفته متوالی فیزیوتراپی انجام دهید تا اثرات درمانی آن را مشاهده کنید.
سخن پایانی
دچار شدن به زانو درد و سایر مشکلات زانو ممکن است تمام ابعاد زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد. خوشبختانه، یک روش ایمن، موثر و غیر تهاجمی به نام فیزیوتراپی زانو وجود دارد که اگر به درستی و در زمان مناسب انجام شود، می‌تواند در رفع عارضه‌های زانو واقعا کارساز باشد. فیزیوتراپی شامل تکنیک‌های موثر مختلف برای تسکین زانو درد، رفع خشکی و افزایش دامنه حرکتی زانو و کمک به بهبودی سریع‌تر پس از جراحی است. یک فیزیوتراپ باتجربه پس از بررسی و ارزیابی شما یک برنامه درمانی، متناسب با نیازهای خاص‌تان تجویز خواهد کرد که می‌تواند شامل تمرینات ورزشی، درمان دستی، اولتراسوند درمانی، آب درمانی، و TENS و تحریک الکتریکی و … باشد.
