از تشخیص تا درمان اسکولیوز با فیزیوتراپی (بدون عمل جراحی)

اسکولیوز نوعی بیماری است که می‌تواند باعث انحراف ستون فقرات در نوجوانان، بزرگسالان و حتی کودکان شود. این بیماری می‌تواند روی سیستم عصبی و مهره‎های ستون فقرات اثر منفی بگذارد. زندگی کردن با انحنا ستون فقرات کار دشواری است و این مشکل می‌تواند تأثیرات منفی روی حالت بدن، انجام فعالیت‎های مختلف و… بگذارد. روش‌های مختلفی برای درمان انحراف ستون فقرات وجود دارد. یکی از بهترین روش‎ها، فیزیوتراپی است. در این مقاله می‌خواهیم نحوه درمان اسکولیوز بدون عمل جراحی را بررسی کنیم. با ادامه این مطلب ما را همراه کنید.

اسکولیوز چیست؟

اسکولیوز (Scoliosis) وضعیتی است که می‌تواند منجر به بسیاری از بیماری‎های ناخواسته شود. اسکولیوز که بیماری انحنای ستون فقرات است، نوعی بیماری دژنراتیو است که انواع مختلفی دارد. در این بیماری ستون فقرات فرد به شکل غیرطبیعی انحا پیدا می‌کند. به طور طبیعی ستون فقرات انسان دارای انحنای اندکی است. این انحنا به سمت جلو و عقب بدن است. در حالی که اسکولیوز ستون فقرات به سمت چپ یا راست انحنا دارد و شکل S یا C را ایجاد می‌کند. اکثر موارد اسکولیوز خفیف هستند و علائمی را ایجاد نمی‌کنند. حتی نیازی به درمان ندارند. اما در موارد شدید باعث ایجاد وضعیت نامناسب و درد می‌شوند. حدود 2 درصد از مردم در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند. 

انواع اسکولیوز چیست؟

بیماری اسکولیوز انواع مختلفی دارد که در ادامه به طور مختصر به آنها اشاره می‌کنیم:

اسکولیوز ایدیوپاتیک

شایع‌ترین نوع این بیماری اسکولیوز ایدیوپاتیک است. در واقع معنای کلمه ایدیوپاتیک، ناشناخته بودن علت است. طبق نتایج پژوهش‎های انجام شده، این بیماری ارثی است و ریشه خانوادگی دارد. این اسکولیوز نیز به چند دسته تقسیم می‌شود:

• اسکولیوز نوزادی: کمتر از 3 سال.
• اسکولیوز نوجوانان: 4 تا 10 سالگی.
• اسکولیوز نوجوانان: 11 تا 18 سالگی.
• اسکولیوز ایدیوپاتیک بزرگسالان: پس از 18 سالگی که رشد استخوان کامل شده است.

اسکولیوز مادرزادی 

این ناهنجاری نادر است و معمولاً پزشکان در بدو تولد متوجه آن می‌شوند. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که مهره‌ها (استخوان‌هایی که ستون فقرات شما را تشکیل می‌دهند) در طول رشد جنینی آن‌طور که باید شکل نگیرند.

اسکولیوز عصبی عضلانی

ناهنجاری در عضلات و اعصابی که ستون فقرات شما را حمایت می‌کنند، باعث ایجاد این نوع از اسکولیوز می‌شود. معمولاً این مشکل در کنار شرایط عصبی یا عضلانی دیگر مانند آسیب، فلج مغزی، اسپینا بیفیدا (مهره شکاف) یا دیستروفی عضلانی رخ می‌دهد.

نکته: ممکن است پزشک از اسکولیوزی که در بزرگسالی تشخیص داده می‌شود، به عنوان اسکولیوز بزرگسالان یا اسکولیوز دژنراتیو یاد کند. امکان دارد شما در کودکی دچار اسکولیوز خفیف شده یا با آن به دنیا آمده باشید؛ ولی کسی آن را تشخیص نداده باشد. علائم می‌توانند با افزایش سن نمایان شوند. به طور کلی، اسکولیوز بزرگسالان زمانی اتفاق می‌افتد که دیسک‌ها و مفاصل شما ضعیف می‌شوند یا تراکم استخوان را از دست می‌دهید (پوکی استخوان).

علائم اسکولیوز

نشانه های اسکولیوز عبارت است از:

• کمردرد
• مشکل در ایستادن
• ضعف عضلات مرکزی
• درد پا، بی‌حسی یا ضعف
• شانه‌های ناهموار
• تیغه‌های شانه بیرون زده
• کمر ناهموار
• باسن بالا
• ناهموار بودن دو پا
• خم شدن مداوم به یک طرف
• تراز نبودن لگن و باسن
• کاهش قد در گذر زمان
• تغییر در ظاهر یا بافت پوست (گودی، لکه‌های مو، تغییر رنگ پوست)

چک‌لیست تشخیص اولیه اسکولیوز در کودکان و نوجوانان

بررسی‌های ظاهری ساده که می‌توانید در خانه انجام دهید:

توصیه: اگر ۲ یا بیشتر از موارد بالا را “بله” علامت زدید، بهتر است با یک متخصص ارتوپد یا فیزیوتراپ مشورت کنید.

اسکولیوز چه قسمتی از ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

اسکولیوز می‌تواند هر بخشی از ستون فقرات شما را درگیر کند. با توجه به سن تفاوت‌هایی در این زمینه وجود دارد:

• نوجوانان: در بیشتر موارد در ناحیه قفسه سینه رخ می‌دهد.
• بزرگسالان: معمولاً در ناحیه کمر یا پایین ستون فقرات رخ می‌دهد. ستون فقرات کمری بیشتر مستعد تغییرات ناشی از افزایش سن است.

علل بروز اسکولیوز چیست؟

دلیل بروز انحراف ستون فقرات با توجه به نوع آن متفاوت است. در کل دلایل بروز اسکولیوز شامل موارد زیر می‌شود:

• ناهنجاری مهره‌ها در طول رشد جنینی
• تغییرات ژنتیکی
• آسیب دیدن ستون فقرات
• تومور
• وضعیتی که بر اعصاب یا عضلات شما تأثیر می‌گذارد

در اغلب موارد پزشکان نمی‌توانند علت خاصی برای این مشکل پیدا کنند. 

روش‌های تشخیص انحراف ستون فقرات

معمولاً تشخیص اسکولیوز در دوران نوجوانی بین سنین 10 تا 15 سالگی رایج‎تر است. زیرا با افزایش سن انحنا بیشتر مشخص می‌شود. به همین دلیل هم تشخیص آن در بزرگسالی راحت‌تر است. معمولاً اسکولیوز خفیف را نمی‌توان تشخیص داد.

درجات اسکولیوز

پزشکان با توجه به میزان انحنای ستون فقرات، اسکولیوز را به چند دسته تقسیم می‌کنند:

• عدم تشخیص اسکولیوز: کمتر از 10 درجه.
• اسکولیوز خفیف: بین 10 تا 24 درجه.
• اسکولیوز متوسط: بین 25 تا 39 درجه.
• اسکولیوز شدید: بیش از 40 درجه.

نحوه درمان انحنای ستون فقرات

برای درمان اسکولیوز باید عوامل زیر را در نظر گرفت:

• نوع اسکولیوز
• درجه منحنی
• سابقه خانوادگی اسکولیوز
• سن فرد
• تعداد سال‌های رشد باقیمانده تا بلوغ اسکلتی

تمام عوامل ذکر شده روی روش درمان تأثیر دارند. به طور کلی دو نوع درمان برای اسکولیوز وجود دارد:

• درمان غیرجراحی
• درمان جراحی

پزشکان زمانی سراغ عمل جراحی می‌روند که نتوانند مشکل را با روش‌های غیرجراحی درمان کنند. به همین دلیل در ابتدا روش‌های مختلف درمان غیرجراحی را امتحان می‌کنند، همانند:

• استفاده از بریس اسکولیوز
• استفاده از کمربند انحراف ستون فقرات
• فیزیوتراپی و ورزش برای انحراف ستون فقرات

بریس و کمربند اسکولیوز زمانی استفاده می‌شود که میزان انحنا خفیف است یا امکان جراحی وجود ندارد. در این حالت از کمربند مخصوص استفاده می‌شود. این کمربند باید در طول روز پوشیده شود تا کمر و ستون فقرات را صاف نگه دارد. 

می‌توان گفت یکی از بهترین راه‎های غیرجراحی، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی را حتی در منزل هم می‌توان اجرا کرد. در نتیجه، فیزیوتراپی جزئی از درمان خانگی انحراف ستون فقرات هم محسوب می‌شود. در ادامه بیشتر در مورد درمان اسکولیوز با فیزیوتراپی صحبت می‌کنیم.

جدول مقایسه درمان‌های اسکولیوز

تمرینات فیزیوتراپی برای انحراف ستون فقرات

در فیزیوتراپی از تمریناتی استفاده می‌شود که مختص خود فرد هستند و با توجه به توانایی‌های او انتخاب شده‌اند. معمولاً پزشکان پس از تشخیص اسکولیوز، فرد را به فیزیوتراپ معرفی می‌کنند. فیزیوتراپ فرد را معاینه می‌کند. 

سابقه پزشکی او را بررسی می‌کند و سپس با توجه به مشکل برنامه‌ای را برای او مشخص می‌کند. تمرینات مختلفی برای اصلاح انحنای ستون فقرات وجود دارد که در ادامه به بهترین آنها اشاره می‌کنیم. فیزیوتراپ مشخص می‌کند که هر تمرین را چند بار در روز باید  اجرا کنید. در نتیجه، تعداد ذکر شده در مقاله کلی است.

تمرین اول

برای درمان اسکولیوز با فیزیوتراپی می‌توانید این تمرین را اجرا کنید. برای اجرا به یک چهارپایه کوتاه یا استپ یوگا نیاز دارید. پای سمت راست خود را روی آن قرار دهید. 

دست سمت راست را روی کمر قرار دهید. 

در حالی که زانوی سمت راست خود را خم می‎کنید، پای سمت چپ را روی زمین بگذارید. 

در همین حین دست سمت چپ را از کنار بدن به سمت بالا ببرید. یعنی زمانی که پای چپ به زمین برخورد می‌کند، دست چپ باید به سمت بالا برود. 

حال این تمرین را برای پای دیگر اجرا کنید.

به طور کلی تمرین را در 2 یا 3 ست 10تایی تکرار کنید.

تمرین دوم

برای اجرای این تمرین دو دست خود را روی زمین قرار دهید. سپس باسن خود را تا جایی که می‌توانید به سمت عقب و بالا ببرید. در واقع شما باید شکل یک کوه را با بدن خود درست کنید. 

2 ثانیه در این حالت بمانید. سپس باسن خود را به سمت زمین پایین بیاورید. 

سعی کنید تا جایی که می‌توانید باسن را به سمت پایین ببرید؛ اما تمرین نباید باعث درد در شما شود. 

در این حالت سر و سینه شما به سمت بالا می‎رود. 

علاوه بر این، دیگر کف پای شما روی زمین نیست و با خم شدن انگشتان پا، کف پا از روی زمین بلند می‌شود. 

این تمرین را در 2 تا 3 ست ده تایی تکرار کنید.

تمرین سوم

یکی از بهترین حرکات اصلاحی برای درمان اسکولیوز تمرین سوم ما است. برای اجرای این تمرین دست راست را روی کمر قرار دهید. سپس پای راست را جلو بیاورید.

پای چپ را به عقب ببرید. پاها به اندازه دو عرض شانه باید از هم فاصله داشته باشند.

اکنون زانوی راست خود را خم کنید و در همین حین که به جلو خم می‌شوید، دست چپ را به صورت عمودی بالا ببرید. به گونه‌ای که آرنج شما کامل خم و سپس صاف شود.

در تمام طول تمرین کمر شما باید صاف باشد. 

این تمرین را در 2 تا 3 ست ده تایی تکرار کنید.

تمرین چهارم

برای اجرای این تمرین اصلاحی انحراف مهره ستون فقرات به پشت دراز بکشید.

سپس زانوهای خود را تا سینه خم کنید.

با دستان خود دور زانوها را حلقه بزنید و آنها را به مدت 2 ثانیه نگه دارید. 

سپس زانوها را رها کنید.

این تمرین را 10 بار تکرار کنید.

تمرین پنجم

برای اصلاح انحراف ستون فقرات روی لبه یک صندلی بنشینید.

حال سر خود را تا زانوها خم کنید.

سپس با دستان خود دور ران را حلقه بزنید و نگه دارید. دو ثانیه در این حالت بمانید. 

سپس به آرامی دستان را رها کنید و صاف بنشینید.

10 بار این تمرین را تکرار کنید.

تمرین ششم

برای درمان کجی کمر صاف بایستید. سپس به آرامی به سمت جلو خم شوید. 

تا جایی که می‌توانید خم شوید. دستان خود را صاف به سمت پایین نگه دارید. به گونه‎ای که می‎خواهید انگشتان پای خود را لمس کنید.

زمانی که به اندازه کافی خم شدید، 2 تا 3 ثانیه در این حالت بمانید. 

سپس به آرامی به حالت اولیه برگردید. 

این تمرین را 10 بار تکرار کنید.

تمرین هفتم

برای درمان بیماری انحراف ستون فقرات روی زمین دراز بکشید. سپس زانوهای خود را خم کنید.

دستان خود را صاف در کنار خود قرار دهید به گونه‌ای که کف دست روی زمین باشد.

حال به آرامی عضلات شکم را به داخل ببرید و ستون فقرات خود را صاف کنید. برای این کار باید فشار را از روی ناحیه کمر بردارید به گونه‎ای که گودی کمر به زمین برخورد کند.

3 ثانیه در این حالت بمانید.

این تمرین را برای 10 بار تکرار کنید.

تمرین هشتم

برای اجرای این ورزش مخصوص انحراف مهره‌های ستون فقرات، روی شکم دراز بکشید. 

سپس آرنج‎های خود را خم کنید. دستان شما باید زیر شانه‎ها قرار بگیرند.

حال ناحیه کمر و لگن را بالا بیاورید و روی انگشتان پای خود بمانید.

از ناحیه گردن تا مچ پای شما باید صاف باشد.

سر خود را شل کنید و به زمین نگاه کنید.

در این حالت تمام وزن شما روی دستان و انگشتان پا قرار دارد.

10 ثانیه در این حالت بمانید و به آرامی بدن را رها کنید.

سپس 30 ثانیه تا یک دقیقه صبر کنید و تمرین را دوباره اجرا کنید.

تمرین نهم

اجرای این تمرین اصلاحی کجی ستون فقرات نیز بسیار ساده است.

کافی است روی شکم دراز بکشید. سپس به صورت هم‌زمان دستان و پاهای خود را به سمت سقف ببرید و بکشید.

در همین حین کمی دستان و پاها را از هم جدا کنید. نفس خود را کامل نگه دارید و سپس دستان و پاها را رها کنید.

این تمرین را 15 بار تکرار کنید. 

تمرین دهم

صاف بایستید. سپس پاهای خود را به اندازه عرض شانه باز کنید. زانوها را کمی خم کنید.

هر دو دست را بالای سر ببرید. سپس با دست راست مچ دست چپ را بگیرید. 

کمی به سمت راست خم شوید تا زمانی که در سمت چپ بدن خود کشش احساس کنید.

2 تا 3 ثانیه صبر کنید. سپس بدن را راها کنید. حال این تمرین را برای طرف دیگر اجرا کنید.

این تمرین را 5 تا 10 بار برای هر طرف انجام دهید.

سخن نهایی

 در این مقاله به معرفی بیماری اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات پرداختیم. یکی از بهترین روش‌های درمان این مشکل، فیزیوتراپی است. در مقاله تمرینات مخصوص این مشکل را با تصویر توضیح دادیم. تیم توان هاب از گروهی از مجرب‎ترین فیزیوتراپ‎ها تشکیل شده است که در زمینه درمان اسکولیوز تخصص دارند. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید با پشتیبانی 24 ساعته توان هاب تماس حاصل کنید. 

سوالات متداول درباره اسکولیوز و درمان آن

1. آیا اسکولیوز بدون جراحی قابل درمان است؟

بله. در بسیاری از موارد، اسکولیوز خفیف تا متوسط با فیزیوتراپی، استفاده از بریس و انجام تمرینات اصلاحی قابل کنترل و بهبود است. جراحی تنها در موارد شدید و در حال پیشرفت توصیه می‌شود.

2. فیزیوتراپی اسکولیوز چند جلسه طول می‌کشد؟

تعداد جلسات بسته به شدت انحنا، سن بیمار و نوع اسکولیوز متغیر است. به‌طور معمول، بین ۲۰ تا ۴۰ جلسه توصیه می‌شود که در کنار تمرینات خانگی دنبال می‌گردد.

3. از چه سنی می‌توان اسکولیوز را درمان کرد؟

درمان اسکولیوز از همان دوران کودکی و حتی نوزادی قابل آغاز است. تشخیص زودهنگام، شانس موفقیت درمان بدون جراحی را بسیار بالا می‌برد.

4. آیا اسکولیوز باعث درد مزمن می‌شود؟

در موارد شدید یا بدون درمان، بله. اسکولیوز می‌تواند باعث درد مزمن در کمر، گردن یا پاها شود، به‌ویژه اگر با مشکلات عضلانی یا عصبی همراه باشد.

5. آیا فیزیوتراپی در منزل برای اسکولیوز مؤثر است؟

بله. بسیاری از تمرینات اصلاحی قابل اجرا در منزل هستند. در صورت آموزش توسط فیزیوتراپ و پیروی دقیق از برنامه تمرینی، نتایج قابل توجهی حاصل خواهد شد.

6. چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به اسکولیوز هستند؟

نوجوانان، به‌ویژه دختران در دوران بلوغ، بیشترین آمار ابتلا را دارند. اما اسکولیوز ممکن است در بزرگسالی، به‌خصوص در افراد مسن با پوکی استخوان یا مشکلات عضلانی نیز دیده شود.

7. استفاده از بریس چه زمانی لازم است؟

زمانی که انحنای ستون فقرات بین ۲۰ تا ۴۰ درجه است و بیمار هنوز در حال رشد است، پزشک ممکن است برای جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز استفاده از بریس را تجویز کند.

8. چه ورزش‌هایی برای اسکولیوز مناسب نیستند؟

ورزش‌هایی مانند وزنه‌برداری سنگین، حرکات چرخشی شدید و بعضی حرکات یوگا ممکن است برای بیماران اسکولیوزی مضر باشند. همیشه باید تمرینات زیر نظر فیزیوتراپ انجام شود.

9. اسکولیوز درمان‌نشده چه عوارضی دارد؟

در صورت عدم درمان، ممکن است باعث بدشکلی ظاهری، درد مزمن، کاهش ظرفیت تنفسی، اختلال در حرکت و حتی مشکلات قلبی–ریوی در موارد شدید شود.

10. آیا اسکولیوز قابل پیشگیری است؟

اسکولیوز ایدیوپاتیک اغلب قابل پیشگیری نیست، اما با غربالگری زودهنگام در مدارس، اصلاح وضعیت نشستن و فعالیت بدنی منظم، می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.