سیستم وستیبولار ساختاری است که در گوش داخلی و بسیار نزدیک به سیستم شنوایی قرار دارد. این سیستم حسی به مغز ما اطلاعاتی راجع به اینکه کدام طرف، جهت بالا است و در کدام مسیر حرکت می کنیم ارائه می دهد. سیستم وستیبولار از اتریکول و ساکول که حرکات خطی سر و نیروی جاذبه را پردازش می کنند و همچنین مجاری نیم دایره ای که حرکات چرخشی سر را پردازش می کنند تشکیل می شود.
سیستم وستیبولار از چندین ساختار و مجرا تشکیل شده است، اما اجزای اصلی سیستم در گوش داخلی در سیستمی از محفظه های به هم پیوسته به نام هزارتوی وستیبولار یافت می شوند. هزارتوی وستیبولار از کانال‌های نیم دایره‌ای و اندام‌های اتولیت تشکیل شده است و حاوی گیرنده‌هایی برای احساسات وستیبولار است. این گیرنده ها اطلاعات را از طریق عصب وستیبولار به مخچه و به هسته هایی در ساقه مغز به نام هسته های وستیبولار ارسال می کنند. سپس هسته‌های وستیبولار اطلاعات را به اهداف مختلفی از ماهیچه‌های چشم گرفته تا قشر مغز منتقل می‌کنند.
سیستم وستیبولار چه کاربردی دارد؟
سیستم وستیبولار یک سیستم حسی است که مسئول ارائه اطلاعات در مورد حرکت، موقعیت سر و جهت گیری فضایی به مغز ما است. همچنین با عملکردهای حرکتی درگیر است که به ما امکان می دهد تعادل خود را حفظ کنیم، سر و بدن خود را در حین حرکت تثبیت کنیم و وضعیت بدن خود را حفظ کنیم. بنابراین، سیستم وستیبولار برای حرکت طبیعی و تعادل ضروری است.
احساسات وستیبولار از گوش داخلی در هزارتوی وستیبولار شروع می شوند، مجموعه ای از اتاق های به هم پیوسته که با حلزونی گوش به هم پیوسته هستند. قابل تشخیص ترین اجزای هزارتوی دهلیزی کانال های نیم دایره ای هستند. این کانال ها از سه لوله تشکیل شده‌اند که تقریباً در زوایای قائم با یکدیگر قرار گرفته‌اند و هر کدام در صفحه‌ای قرار دارند که سر می‌تواند در آن بچرخد. این طراحی به هر یک از کانال‌ها اجازه می‌دهد یکی از حرکات سر را تشخیص دهند: تکان دادن سر به بالا و پایین، حرکت به پهلو، یا کج شدن به چپ و راست.
عملکردهای اصلی سیستم وستیبولار
عملکردهای اصلی سیستم شامل موارد زیر می شود:
- تولید تون عضلانی در برابر نیروی جاذبه
- تعادل
- جهت گیری فضایی و حافظه فضایی
- موقعیت سر
- کنترل حالت بدن
- آگاهی از بدن در رابطه با جاذبه زمین
- حرکات عضلات چشم و ردیابی بصری
- مهارت دو جانبه
- ریتم و زمان بندی
- ثبات عاطفی
علائم اختلال در سیستم وستیبولار
مشکلات مرتبط با پردازش وستیبولار می تواند بسیاری از جنبه های زندگی روزمره را بسیار چالش برانگیز کند. کودکانی که دارای سیستم پردازش وستیبولار ناکارآمد هستند ممکن است نسبت به حرکت، واکنش کم یا بیش از حد نشان داده و به نظر می‌رسد که گاهی هر دو را نشان می‌دهند.
هنگامی که کودکی با چالش های سیستم وستیبولار مواجه است ممکن است برخی از علائم زیر را نشان دهد:
- مشکل در حالت راست ایستادن و حالت صحیح هنگام نشستن روی میز
- دشواری در ردیابی یک شی به وسیله سیستم بینایی یا جابجایی چشم از یک نقطه به نقطه دیگر
- ضعف مهارت در کار با توپ
- مشکل در خواندن ، نوشتن و یا ریاضیات
- تعادل ضعیف – کودک ممکن است بیشتر از دیگر کودکان هم سن و سال خودش به زمین بیفتد.
- بیش فعالی و حواس پرتی
- دست و پا چلفتی بودن
- بیش از حد نزدیک به دیگران ایستادن به منظور حفظ تعادل و ترس از افتادن
- مشکل استفاده از دو دست یا هر دو طرف بدن در انجام کارها. به عنوان مثال کارهایی چون برش، بستن بند کفش، دوچرخه سواری
- در سن بالای شش سال دست غالب(چپ دست یا راست دست) ثابتی ندارد و آن را عوض می کند.
- وارونه نوشتن حروف
- داشتن چالش هایی با ریتم و زمانبندی برای حرکات
- تأخیر در به دست آوردن کنترل روده و مثانه
- هنگامی که بر روی زمین نیستند و ارتفاع بالاتری دارند دچار اضطراب می شوند.
- ترس از افتادن یا از دست دادن تعادل
- ترس از پله برقی و آسانسور
- کج بودن سر در هوا را دوست ندارد.
- از پریدن از سطح بالاتر به سطح پایین پرهیز می کند.
- از بالا رفتن یا بازی های پرتحرک خودداری می کند.
نحوه تشخیص اختلال در سیستم وستیبولار
تاریخچه دقیق مشکل، حیاتی ترین اطلاعاتی است که کاردرمانگر به منظور تشخیص علت اختلال وستیبولار و سپس اجرای تمرینات توانبخشی مناسب نیاز دارد. کاردرمانگر از فرد می خواهد که علائم وستیبولار خود را با جزئیات شرح دهد. هر گونه علائم ذکر شده در بالا که فرد تجربه می کند، یا علائم دیگر، باید ذکر شود. کاردرمانگر می خواهد بداند که اولین دوره علائم چه زمانی رخ داده است، چه مدت طول کشیده است، و آیا با هر رویداد دیگری مانند تصادف رانندگی، ضربه به سر، یا بیماری یا عفونت مرتبط است یا خیر.
کاردرمانگر در مورد اینکه آیا چیز خاصی مانند حرکت دادن سر در جهتی خاص یا بلند شدن از رختخواب باعث ایجاد علائم می شود سوال خواهد پرسید.
پس از گرفتن شرح حال دقیق، کاردرمانگر معاینه فیزیکی را انجام خواهد داد. در ادامه یک بررسی کلی از تعادل انجام خواهد شد. ممکن است از فرد بخواهند که روی یک پا بایستد یا با چشمان بسته بایستد. همچنین ممکن است از فرد خواسته شود که دراز بکشد و سپس از حالت دراز کش بلند شود تا مشخص شود آیا این حرکت علائم را ایجاد می کند یا خیر.
مطالعه مقاله کاردرمانی بیمار آلزایمر در منزل از دست ندهید.
تأثیر کاردرمانی بر اختلالات سیستم وستیبولار چیست؟
یک متخصص کاردرمانی با آموزش های اضافی در زمینه ادغام حسی قادر خواهد بود تا به کودک کمک کند تا سیستم وستیبولار خود را پیشرفت دهد و پردازش آن را با سایر حواس خود ادغام کند. این کار کودک را قادر می سازد تا به اهدافی مانند بهبود خواندن، نوشتن، ریاضیات، مهارت های اجتماعی، تعادل و یا مهارت های کار و بازی با توپ دست یابد و به کودک اجازه دهد توانایی واقعی خود را در تمام محیط ها نشان دهد.
در کاردرمانی برای اختلال سیستم وستیبولار، هدف ما این است که اطمینان حاصل کنیم که کودکان تجربیات وستیبولار را دریافت می کنند تا آنها را قادر به طبقه بندی، ادغام و پردازش ورودی از طریق بازی کنیم. مشارکت در تجارب حرکتی مانند پرش، کوهنوردی و بازی های تاب دار که به سر اجازه می دهد تا به طرق مختلف حرکت کند، باعث پیشرفت سیستم وستیبولار می شود. تحرک می تواند از طرق مختلف بر ما تأثیر بگذارد.
حرکات موزون آهسته مانند تکان خوردن صندلی گهواره ای آرامش بخش است در حالی که حرکات سریع با تغییر جهت ناگهانی از قبیل رقصیدن، دوچرخه سواری در امتداد یک مسیر پر پیچ و خم، باعث فعال سازی و هشدار سیستم وستیبولار دارند.
توانبخشی شناختی چیست؟ برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله مورد نظر را مطالعه نمایید.
تمرینات توانبخشی سیستم وستیبولار
هدف از تمرینات توانبخشی سیستم وستیبولار تشویق مغز و نخاع برای جبران هرگونه نقص تعادلی است که به دلیل بیماری یا ناهنجاری گوش داخلی یا سیستم عصبی مرکزی وجود دارد. به عبارت دیگر، بیماران به سیستم وستیبولار خود می آموزند که یکی از این کارها را انجام دهد: با محرک های ارائه شده سازگار شوند، مسیرهای حسی دیگر را جایگزین کنند، یا به تغییر سیگنال های وستیبولار که به مغزشان ارسال می شود عادت کنند تا بتوانند اختلال وستیبولار خود را مدیریت کنند و علیرغم علائم احتمالی ادامه دار، عملکرد طبیعی خود را حفظ کنند.
در برخی موارد، تمرینات توانبخشی سیستم وستیبولار می تواند علائم را از بین ببرند. با این حال، متأسفانه، همیشه اینطور نیست، بنابراین به حداقل رساندن علائم یا دفعات عود علائم یک نتیجه موفقیت آمیز در نظر گرفته می شود.
انواع تمرینات مورد استفاده را می توان به دسته های زیر تقسیم کرد:
تمرینات سازگاری
این تمرینات برای وادار کردن رفلکس وستیبولار-چشمی (VOR) برای سازگاری با حرکت سر کار می کنند. به نوعی ارتباط چشم-گوش-مغز را تقویت می‌کند.
یک پروتکل متداول تمریناتی که بر اساس این اصل برای تطبیق VOR با حرکات پیشرفته تر سر استوار است، تمرینات Cawthorne-Cooksey است. این پروتکل تمرینات از زمان جنگ جهانی دوم وجود داشته است، زمانی که دو پزشک به نام‌های ترنس کاثورن و هارولد کوکسی خاطرنشان کردند که سربازانی که به دلیل آسیب‌دیدگی سر دچار اختلالات تعادلی هستند، اگر به جای بستری شدن، به فعالیت وا داشته شوند، سریع‌تر بهبود می‌یابند. به عنوان مثال می توان به انجام حرکات چشم و سر در حالت نشسته اشاره کرد و پس از تسلط بر این حرکات، این حرکات در حالت ایستاده انجام می شود.
تمرینات Cawthorne-Cooksey زمانی مؤثر هستند که در ترکیب با سایر تمرینات وستیبولار فردی که توسط کاردرمانگر شما تجویز می شود، استفاده شوند.
تمرینات جایگزینی
هدف از این تمرینات استفاده از نشانه های بصری و آنهایی است که از مفاصل و ماهیچه ها می آیند تا فقدان نشانه های حسی وستیبولار را جبران کنند. این تمرینات برای بهبود ثبات نگاه و ثبات وضعیتی انجام می شوند.
تمریناتی برای عادت کردن
این تمرین‌ها با قرار دادن مکرر سیستم در معرض محرک‌هایی که باعث ایجاد علائم می‌شوند، باعث کاهش شدت علائم وستیبولار می‌شوند. این تمرینات سعی می کنند پاسخ وستیبولار به محرک ها را خسته کنند به طوری که علائم در طول زمان کاهش یابند. به عنوان مثال، در حالت نشسته، سر خود را به سمت زانوها پایین آورده و سپس به عقب برگردد. این تمرین چند بار در روز تکرار می شود. شدت و مدت سرگیجه احساس شده پس از تمرین باید ثبت شود.
تمرینات جبرانی
این نوع تمرینات دیگر سیستم ها و مکانیسم های مرتبط با تعادل در بدن را تشویق می کند تا برای مقابله با سیستم وستیبولار بیمار سخت تر کار کنند. آنها می توانند شامل تمرینات نوع جایگزینی باشند، اما همچنین شامل استراتژی های کلی تری مبتنی بر سیستم عصبی مرکزی باشند.
بازآموزی راه رفتن
این نوع تمرینات به طور خاص روی نحوه راه رفتن فرد کار می کنند. بسیاری از افراد مبتلا به مشکلات وستیبولار الگوی راه رفتن ناکارآمدی دارند. کاردرمانگر الگوی راه رفتن را ارزیابی می کند و تمرینات خاصی را برای رفع مشکلاتی که ممکن است به دلیل علائم وستیبولار ایجاد شده اند، تجویز کند.
تمرینات ورزشی
بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال وستیبولار شدید یا مزمن از انجام فعالیت به دلیل ایجاد علائم خودداری می کنند. این بیماران، به خصوص اگر در سنین بالا باشند، به سرعت دچار ضعف عضلانی می شوند. برای این بیماران یک رژیم ورزشی با هدف بهبود سلامت قلب و عروق توسط کاردرمانگر تجویز می شود. فعالیت اولیه توصیه شده به طور کلی پیاده روی منظم در زمین های هموار است که باید در محیطی ساکت و آرام انجام شود.
با بهبود کلی وضعیت قلب و عروق و تحمل راه رفتن طبیعی توسط سیستم وستیبولار، می توان راه رفتن در زمین های ناهموار و یا در خیابان های شلوغ که در آن به افزایش حرکت سر نیاز است را آغاز کرد. سایر فعالیت‌های تفریحی عمومی مانند گلف، بولینگ، شنا یا هر فعالیت دیگری را می‌توان با کاردرمانگر در میان گذاشت و به صلاحدید آنها اضافه کرد.
همچنین با لیست بهترین مرکز کاردرمانی در تهران بیشتر آشنا شوید.
درمان دستی گردن
برخی از بیمارانی که سرگیجه یا مشکلات تعادلی را تجربه می‌کنند، همزمان دچار مشکل ارتوپدی گردن می‌شوند که باعث ایجاد یا افزایش علائم آنها می‌شود. در برخی موارد ممکن است این امر مشکل اصلی باشد و در موارد دیگر ممکن است مشکل در گردن به دلیل مشکل مزمن وستیبولار ایجاد شده باشد که به نوبه خود باعث کاهش حرکت ارادی سر و گردن می شود.
در این موارد کاردرمانگر ممکن است برخی از درمان‌های عملی گردن را در ترکیب با سایر تمرین‌های توانبخشی سیستم وستیبولار که در بالا توضیح داده شد، انجام دهد.
مقاله تفاوت کاردرمانی و فیزیوتراپی از دست ندهید.
10 تمرین پیشنهادی برای آرام کردن سیستم وستیبولار در خانه
- تاب خوردن آرام در صندلی گهواره ای
- انجام کشش های آرام به خصوص در قسمت گردن و پشت
- پیاده روی آرام در یک خط مستقیم
- معکوس کردن سر (بعضی از کودکان با این کار آرامش را پیدا می کنند، بعضی از کودکان از این وضعیت بدشان می آید) مثل ژست یوگای “سگ رو به پایین”
- یوگا
- ورزش “تای چی” برای کودکان
- حرکات آرام روی توپ درمانی
- روی زمین به پشت دراز بکشید، زانوها را به سمت سینه بیاورید و دست ها را به دور زانو بپیچید تا بدن به شکل توپ دربیاید و به آرامی روی پشت به جلو و عقب بغلتید
- حرکت به جلو و عقب روی چهار دست و پا
- راه رفتن مانند حیواناتی مثل خرس که سر در حالت معکوس قرار می گیرد
کودکان و بزرگسالان از ورودی وستیبولار برای حفظ حالت قائم بدن، تعادل و حرکت در محیط استفاده می کنند. همچنین اطلاعاتی در مورد اینکه آیا چیزهای اطراف شما در حال حرکت هستند را فراهم می کند. ما به ورودی وستیبولار نیاز داریم تا در مورد سرعت و جهت و نحوه حرکت بدن در محیط آگاه باشیم.
برای دریافت بهترین خدمات کاردرمانی توسط درمانگران مجرب و دارای تأییدیه از سازمان نظام پزشکی، تنها کافی است روی لینک کاردرمانی در منزل کلیک کرده و درخواست تماس خود را ثبت نمایید تا کارشناسان ما در اسرع وقت با شما ارتباط برقرار کرده و مشاوره های لازم را در اختیار شما قرار دهند.
