اختلال هماهنگی رشدی یا Developmental coordination disorder که به اختصار DCD نیز نامیده می‌شود، نوعی اختلال عصبی است که اغلب با نقص حرکتی نیز همراه می‌گردد و بر زندگی روزمره و موفقیت تحصیلی کودکان تاثیر می‌گذارد. علت دقیق این مشکل هنوز به طور کامل شناخته نشده است و ممکن است چندین عامل در بروز آن دخالت داشته باشند. میزان بروز آن بین کودکان ۶ تا ۱۰ درصد است و در بین پسران بیش از دختران رخ می‌دهد. به طور کلی باید گفت یک عامل مهم در بروز این اختلال زایمان زودرس است و در بین نوزادانی که زودتر از هفته ۳۲ بارداری به دنیا آمده‌اند بیشتر دیده می‌شود. در این مقاله با این اختلال بیشتر آشنا می‌شویم و علائم و نحوه درمان آن را بررسی می‌کنیم.
اختلال هماهنگی رشدی چیست؟
اختلال هماهنگی رشدی که با نام «دیسپراکسی» نیز شناخته می‌شود، به معنای ناتوانی و ضعف در هماهنگ کردن حرکات عضلات است که به دلیل اختلال در عملکرد عصبی فرد رخ می‌دهد. این اختلال معمولا در همان زمان کودکی خود را نشان می‌دهد و آثار آن می‌تواند تا بزرگسالی نیز با فرد باقی بماند. عوامل متعددی می‌توانند در بروز اختلال هماهنگی رشد نقش داشته باشند که مهمترین آن شامل موارد زیر است:
- عوامل ژنتیکی: ژنتیک یکی از مهمترین عوامل موثر در این اختلال است. به طوری که اگر یکی از افراد خانواده دچار این اختلال باشد، شانس اینکه دیگر نوزادان خانواده نیز به آن دچار شوند افزایش می‌یابد.
- محیط بارداری: بعضی عوامل محیطی مانند تغذیه نامناسب در زمان بارداری، قرار گرفتن مادر باردار در معرض مواد شیمیایی و… می‌توانند شانس بروز این مشکل را افزایش دهد. کودکانی که زود به دنیا آمده‌اند (قبل از هفته ۳۲) و کودکانی که وزن کمی در هنگام تولد دارند، بیشتر در معرض این اختلال هستند
- عوامل تربیتی: کودکانی که در محیط مناسبی برای تعامل با والدین و اطرافیان قرار ندارند، ممکن است بیش از دیگران در معرض اختلال هماهنگی رشدی باشند.
علائم اختلال هماهنگی رشدی چیست؟
علائم دیسپراکسی ممکن است در هر کودکی به صورت متفاوتی ظاهر شود. اما به طور کلی می‌توان گفت که همه آن‌ها در هماهنگ کردن حرکات خود دچار مشکل هستند. اغلب این کودکان در فعالیت‌های ورزشی ناموفق هستند و ناکامی در فعالیت‌های اجتماعی، به خصوص در فعالیت‌های ورزشی می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس آن‌ها شود. این مشکل به طور غیرمستقیم بر همه ابعاد زندگی آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. به طور رایج، علائم زیر می‌تواند در کودکان DCD ظهور پیدا کند:
- در مراحل اولیه، ناتوانی در جابجایی اشیا از یک دست به دست دیگر، ناتوانی در نگه داشتن لیوان، قاشق، مسواک، کنترل سر و…
- تاخیر در مراحل رشد حرکتی مانند نشستن، خزیدن و راه رفتن
- حساسیت‌های حسی مانند ناتوانی در لمس اشیاء و تشخیص آن‌ها به کمک انگشتان
- در گروه سنی بالاتر، علائمی مانند افتادن‌های مکرر و حرکات ناشیانه و بی‌تعادل (اصطلاحا کودک دست و پا چلفتی)
- ضعف در مهارت‌های دستی مانند ناتوانی در کنترل مداد یا دست خط بد
- ناتوانی در بستن بند کفش و دکمه‌ها
- ناتوانی در انجام اموری مانند پریدن، پرتاب کردن، دویدن و…
- ناهماهنگی در تعادل و هماهنگی بین چشم‌ها، دست‌ها و پاها
- مشکل در تشخیص فضا و زمان
مطالعه مقاله کاردرمانی ضایعه نخاعی از دست ندهید.
دیسپراکسی چه تاثیری بر زندگی کودکان و بزرگسالان می‌گذارد؟
همان‌گونه که گفته شد، کودکانی که اختلال هماهنگی رشدی دارند در فعالیت‌های ورزشی ناموفق هستند. همچنین به دلیل مشکلات حرکتی، در کارهای روزمره وابستگی زیادی به والدین خود دارند. این کودکان ممکن است حتی برای انجام امور ساده‌ای مانند بستن بند کفش، پوشیدن و درآوردن لباس، بستن دکمه‌ها و… به کمک والدین نیاز پیدا کنند.
این اختلال همچنین در سنین بالاتر باعث کاهش موفقیت تحصیلی به ویژه در دروس ریاضی و هندسه می‌شود. کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی بعدا در بزرگسالی نیز مشکلات حرکتی و هماهنگی خواهند داشت. به همین دلیل باید آگاهی این کودکان را نسبت به توانایی‌هایشان بالا برد و در همان سنین کودکی برای درمان آن‌ها اقدام کرد.
والدین چگونه می‌توانند این مشکل را در فرزند خود تشخیص دهند؟
علائم اختلال هماهنگی رشدی به راحتی قابل مشاهده است. به طور کلی اگر در سنین ۳ تا ۵ سال با علائم واضحی مانند افتادن مکرر، ناتوانی در دویدن، ناتوانی در پریدن، ضعف در مهارت‌های دستی، ناتوانی در گرفتن توپ و… روبرو شدید، باید نسبت به این مسئله حساس شوید. اگر احساس می‌کنید که فرزند شما مشکوک به این اختلال است، باید ابتدا به سوالات زیر پاسخ دهید؛ در صورتی که پاسخ این سوالات با نکات خاصی همراه باشد، ممکن است به معاینات پزشکی بیشتری نیاز باشد:
- آیا فرزند شما نارس به دنیا آمده است؟ اگر چنین است، چقدر زود به دنیا آمده است؟
- وزن هنگام تولد فرزند شما چقدر بوده است؟
- فرزند شما در چه سنی بدون کمک دیگران راه افتاده است؟
- آیا از نظر شما یا دیگران فرزندتان «دست و پا چلفتی» است؟
- آیا کودک شما در فعالیت‌های روزمره زندگی مانند لباس پوشیدن (از جمله بستن دکمه پیراهن و بستن بند کفش)، مسواک زدن و استفاده از چنگال و چاقو مشکل دارد؟
- کودک شما از چه سنی دوچرخه سواری (بدون چرخ کمکی) را یاد گرفت؟
- آیا کودک شما در فعالیت‌های ظریف مانند نوشتن، رنگ آمیزی یا کار با قیچی مشکل دارد؟
- آیا فرزند شما در فعالیت‌های حرکتی درشت مانند پرتاب یا شوت کردن توپ، رقابت در ورزش‌های گروهی در مدرسه مشکل دارد؟
- آیا فرد دیگری در خانواده شما به اختلال هماهنگی رشدی، اختلال نقص توجه و بیش فعالی مبتلا است؟
کاردرمانی حسی چیست؟ برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله مورد نظر را مطالعه نمایید.
چگونه DCD تشخیص داده می‌شود؟
در صورتی که کودک شما دارای علائم بالا باشد، باید معاینه مغز و اعصاب اطفال انجام شود. در برخی موارد ممکن است بعضی بیماری‌های زمینه‌ای یا ژنتیکی عامل این علائم باشد؛ اما اگر بیماری زمینه‌ای وجود نداشته باشد، احتمال وجود اختلال هماهنگی رشدی افزایش می‌یابد. این مشکل معمولا با تست‌های هماهنگی حرکتی تشخیص داده می‌شود.
در روند تشخیص این اختلال، مراحل رشد کودک باید به دقت بررسی شود، عوامل خطر در دوران بارداری بررسی گردد و نتایج آزمایش‌ها به همراه این داده‌ها مورد بررسی قرار گیرد. در برخی موارد لازم است علاوه بر آزمون‌های هماهنگی حرکتی، از آزمون‌های ادراک بصری و آزمون‌های حسی نیز استفاده شود.
درمان اختلال هماهنگی رشدی چگونه است؟
اختلال هماهنگی رشدی نباید به عنوان یک بیماری در نظر گرفته شود. زیرا معمولا هیچ مشکل پزشکی زمینه‌ای وجود ندارد. اما به هر حال، مشکل هماهنگی احتمالا همیشه در زندگی آن فرد وجود خواهد داشت. برای کنترل و کاهش آثار این اختلال، باید ابتدا فعالیت‌هایی که کودک در آن موفق است و از انجام آن‌ها لذت می‌برد را تشخیص داد و سپس برای افزایش هماهنگی عمومی کودک در آن‌ها تلاش کرد.
این فعالیت‌ها باید توسط فیزیوتراپیست متخصص تعیین شود. زیرا این فعالیت‌ها باید به اندازه کافی دشوار باشد تا توانایی‌های کودک را رشد دهند؛ اما از طرفی دیگر، آنقدر آسان باشند که اعتماد به نفس کودک را کاهش ندهند. سایر عوارض همراه با دیسپراکسی نیز باید شناسایی شوند و برای کاهش آن‌ها در جریان بازی‌های روزانه برنامه‌ریزی شود.
فعالیت‌های ورزشی نیز بسیار مفید است. در میان فعالیت‌های ورزشی، شنا به طور ویژه مورد توجه قرار می‌گیرد. در انتخاب سایر رشته‌های ورزشی و زمان شروع آن نیز، والدین و فیزیوتراپیست باید با در نظر گرفتن علایق و توانایی‌های فعلی کودک تصمیم مشترکی بگیرند.
پیشنهاد می دهیم مقاله دیر حرف زدن کودک از دست ندهید.
تمرینات توانبخشی اختلال هماهنگ رشدی در منزل
از آنجا که درمان و کنترل عوارض ناشی از دیسپراکسی، به استفاده منظم از تمرینات توانبخشی و فیزیوتراپی نیازمند است، استفاده از خدمات توانبخشی در منزل توان هاب، می‌تواند یک گزینه بسیار عالی برای فرزند شما باشد. خدمات توانبخشی در منزل توان هاب می‌تواند مزایای زیادی از جمله موارد زیر را برای شما داشته باشد:
- کاهش استرس کودک: محیط آشنای خانه باعث می‌شود که کودک آرامش بیشتری برای انجام تمرینات و بازی‌ها داشته باشد. حضور در مراکز درمانی، گاهی برای کودک اضطراب‌آور است.
- همکاری بهتر کودک: انجام تمرینات در منزل، به دلیل خستگی کمتری که برای کودک به همراه دارد، باعث همکاری طولانی مدت کودک می‌شود. جنبه بازی و سرگرمی این تمرینات در منزل، می‌تواند انگیزه کودک را نیز افزایش دهد.
- عدم نیاز به رفت و آمد: استفاده از خدمات توانبخشی اختلال هماهنگی رشدی در منزل، می‌تواند برای والدین نیز سودمند باشد؛ زیرا رفت و آمد دائمی در مسیر خانه تا کلینیک درمانی، می‌تواند در درازمدت به موضوعی کلافه‌کننده تبدیل شود.
برای دریافت خدمات کاردرمانی در منزل و گفتاردرمانی در منزل با ما تماس بگیرید تا در اسرع وقت کارشناسان ما با شما مشورت کرده و درمانگر مناسب برای شما انتخاب گردد.
جمع بندی
اختلال هماهنگی رشدی یکی از مشکلات عصبی است که می‌تواند در بعضی از کودکان بروز پیدا کند. این اختلال می‌تواند تحت تاثیر عوامل ارثی، شرایط دوران بارداری یا محیط رشد کودکی ناشی شود. این کودکان معمولا در هماهنگ کردن عضلات خود کند هستند و این مسئله باعث می‌شود که نتوانند فعالیت‌هایی مانند دویدن، پریدن، ورزش کردن، نوشتن، نقاشی، کنترل اشیا و… را به خوبی انجام دهند.
در صورتی که این علائم در کودک شما ظهور پیدا کند، لازم است برای تشخیص دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که این اختلال در فرزند شما تشخیص داده شود، لازم است به کمک فیزیوتراپیست، حرکات تمرینی و ورزشی خاصی برای کودک شما تجویز شود تا تمرکز و هماهنگی حرکات او تقویت شود. برای استفاده از خدمات توانبخشی کودکان DCD در منزل می‌توانید با توان هاب تماس بگیرید.
