افتادگی مچ پا یا Foot Drop وضعیتی است که در آن فرد نمی‌تواند جلوی پای خود را به‌طور کامل بالا بیاورد و این موضوع باعث کشیده شدن پنجه پا روی زمین هنگام راه رفتن می‌شود. خوشبختانه در بیشتر موارد، درمان افتادگی مچ پا بدون جراحی امکان‌پذیر است و می‌توان با ترکیبی از فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی، کاردرمانی، استفاده از بریس و کفش مخصوص افتادگی مچ پا به بهبود حرکت و تعادل کمک کرد. در برخی بیماران، روش‌هایی مانند تحریک الکتریکی (FES) و طب سوزنی نیز نتایج مؤثری داشته‌اند. اگر آسیب عصبی شدید باشد یا درمان‌های غیرجراحی پاسخ ندهند، پزشک ممکن است گزینه انتقال تاندون یا جراحی ترمیمی را پیشنهاد کند. در این مقاله، بهترین و جدیدترین روش‌های درمان قطعی افتادگی مچ پا را بر اساس شدت مشکل و علت آن بررسی می‌کنیم.
| موضوع | توضیح کوتاه و کاربردی | روش‌های پیشنهادی درمان |
|---|---|---|
| تعریف افتادگی مچ پا | ناتوانی در بالا آوردن جلوی پا به دلیل ضعف یا فلج عضلات ساق و مچ پا | — |
| علل شایع | فشار بر عصب پرونئال، دیابت، سکته مغزی، ام‌اس، فتق دیسک کمر، جراحی یا صدمات ورزشی | — |
| علائم اصلی | کشیده شدن پنجه پا روی زمین، بالا آوردن غیرطبیعی زانو هنگام راه رفتن، عدم تعادل | — |
| درمان بدون جراحی | مؤثر در بیشتر بیماران و شامل روش‌های غیرتهاجمی است | فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی، بریس AFO، کفش طبی، تحریک الکتریکی (FES)، طب سوزنی |
| درمان جراحی | در موارد شدید یا عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی | انتقال تاندون، ترمیم عصب، فیوژن مفصل |
| مدت زمان بهبودی | بسته به علت و شدت افتادگی متفاوت است؛ در موارد خفیف ممکن است طی ۶ تا ۸ هفته بهبود یابد | توانبخشی مداوم و برنامه ورزشی منظم ضروری است |
| پیشگیری و مراقبت | اصلاح عادات نادرست، تقویت عضلات پا، استفاده از کفش مناسب و تمرینات کششی | توصیه کاردرمانگر و فیزیوتراپیست |
افتادگی مچ پا
افتادگی مچ پا (foot drop) زمانی اتفاق می‌افتد که به علت ضعف یا فلج عضلات مربوطه، شما نمی‌توانید قسمت جلوی پای خود را بلند کنید. این وضعیت ممکن است به علت مشکلات عصبی محیطی یا نوروپاتی، اختلالات مغزی نخاعی مانند سکته مغزی و ام اس و یا وارد آمدن فشار بر عصب پرونئال در قسمت بالای پا به خاطر عادات نادرستی مانند زانو زدن طولانی یا گذاشتن مداوم یک پا روی پای دیگر اتفاق بیفتد.
افرادی که دچار افتادگی مچ پا هستند، اغلب هنگام راه رفتن پنجه پای خود را روی زمین می‌کشند. همچنین ممکن است برای جلوگیری از کشیدن پنجه پا روی زمین مجبور شوند زانوی خود را بیشتر از حد معمول بالا بیاورند؛ بنابراین احتمال زیادی دارد که تعادل خود را از دست بدهند و زمین بخورند. افتادگی مچ پا می‌تواند یک یا هر دو پا را تحت تاثیر قرار دهد.
دلایل افتادگی مچ پا
افتادگی مچ پاها می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که همه آنها به ضعیف یا فلج شدن عضلاتی منجر می‌شوند که مسئول بلند کردن قسمت جلویی پا هستند. مهم‌ترین علل افتادگی مچ پاها عبارتند از:
- آسیب به عصب به دلیل صدمات ورزشی، دیابت، فتق دیسک کمر، شکستگی مچ پا یا زانو، جراحی و …
- اختلالات عصبی و یا عضلانی مانند فلج اطفال، دیستروفی عضلانی، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک و …
- اختلالات مغزی- نخاعی مانند سکته مغزی، بیماری ام اس، فلج مغزی و …
مطالعه مقاله حرکات فیزیوتراپی برای دیسک کمر را به شما پیشنهاد می‌دهیم.
افتادگی مچ پا بعد از عمل دیسک کمر
افتادگی مچ پا ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. این مشکل در مورد برخی از بیماران به دنبال انجام جراحی دیسک کمر و به علت تغییرات ساختاری و مکانیکی در ستون فقرات ایجاد می‌شود. این تغییرات به طور غیر مستقیم بر ثبات عضلات مچ پا و تعادل فرد تأثیر می‌گذارند و راه رفتن عادی را دشوار می‌سازد.
گزینه‌های مختلفی که برای درمان افتادگی مچ پا بعد از جراحی دیسک وجود دارند، عبارتند از پوشیدن بریس‌های مخصوص، انجام فیزیوتراپی و تمرینات کششی، تحریک الکتریکی عصب و در نهایت، درمان افتادگی مچ پا با جراحی. لازم به ذکر است افتادگی مچ پا بعد از عمل دیسک ممکن است در عرض ۶ هفته به خودی خود بهبود یابد. با این حال اگر آسیب به عصب سیاتیک در طی جراحی دیسک کمر جدی باشد، لازم است برای درمان قطعی افتادگی مچ پا اقدام کنید.
مقاله درمان سیاتیک با ورزش را از دست ندهید.
روش‌های درمان افتادگی مچ پا
روش‌های مختلفی برای درمان قطعی افتادگی مچ پا وجود دارد که با توجه به شدت افتادگی مچ و علائم بیمار توسط پزشک متخصص توصیه خواهد شد. به طور کلی روش‌های درمان افتادگی مچ شامل موارد زیر هستند:
- استفاده از بریس
- اُرتز مچ پا
- تحریک عصبی
- طب سوزنی
- فیزیوتراپی
- حرکات اصلاحی و ورزشی مناسب
- جراحی مچ پا
به گفته وبسایت پزشکی Mayo Clinic درمان افتادگی مچ پا به روش های زیر امکتن پذیر میباشد :
“Treatment for foot drop might include: Braces or splints. … Physical therapy. … Nerve stimulation.”
ترجمه فارسی:
درمان افتادگی مچ پا ممکن است شامل موارد زیر باشد: بریس یا آتل؛ فیزیوتراپی؛ تحریک عصبی.
کفش مخصوص افتادگی مچ پا
یکی از روش‌هایی که می‌تواند به درمان قطعی افتادگی مچ پا در برخی از بیماران کمک کند، استفاده از کفش‌های مخصوص افتادگی مچ پا است. این کفش‌ها ویژگی‌های خاصی دارند که به قرارگیری پا در وضعیت صحیح کمک می‌کند. کفش‌های مخصوص افتادگی مچ پا از مواد نرم و انعطاف پذیر ساخته شده‌اند، پشتیبانی کافی از پا و مچ پا ارائه می‌دهند. همچنین دارای کفی با ارتفاع مناسب هستند که این خصوصیت به توزیع یکنواخت فشار و ضربه در سراسر پا و حمایت از مچ پا کمک می‌کند. با استفاده منظم از این کفش‌ها، پا در وضعیت صحیح تثبیت می‌شود و افتادگی مچ پا تا حد بسیار زیادی برطرف خواهد شد.
بریس افتادگی مچ پا
بسیاری از پزشکان معتقدند که بهترین درمان قطعی افتادگی مچ پا بدون جراحی، پوشیدن ارتز مچ پا یا بریس AFO است. این بریس‌ها، مچ پا را در زاویه ۹۰ درجه نگه می‌دارند، از عضلات ضعیف پا حمایت می‌کنند و در نتیجه باعث بهبود الگوی راه رفتن در افراد مبتلا به foot drop می‌شوند. بریس‌های افتادگی مچ پا باید به همراه کفش‌های مناسب پوشیده شوند. بهتر است در هنگام استفاده از این بریس از کفش‌هایی استفاده کنید که دارای بند یا چسب‌های نر و ماده هستند و لایه‌های داخلی آنها قابل بیرون آوردن است.
آتل افتادگی مچ پا
هنگامی که بحث افتادگی مچ پا و درمان آن به میان می‌آید، آتل‌ها می‌توانند یک ابزار فوق العاده سودمند باشند. آتل‌های افتادگی مچ پا انواع مختلفی دارند. برخی از آنها در هنگام خواب نیز قابل پوشیدن هستند؛ در حالی که بقیه برای پیاده‌روی و فعالیت‌های روزانه طراحی شده‌اند. برخی از آتل‌های افتادگی مچ پا کشی و برخی دیگر پلاستیکی هستند. همچنین آتل‌ها می‌توانند کوتاه یا بلند و مفصل‌دار باشند. آتل افتادگی مچ پا با حمایت از مچ پا و کاهش فشار وارد بر کف پا به حفظ تعادل در هنگام قدم برداشتن و همچنین بهبود الگوی راه رفتن فرد کمک می‌کند.
درمان افتادگی مچ پا با ورزش
انجام یکسری حرکات ورزشی تقویتی، اصلاحی و کششی نیز می‌تواند در درمان سریع افتادگی مچ پا موثر باشد. تمرینات و ورزش‌های مناسب برای افتادگی مچ پا عبارتند از تمرینات تعادلی، حرکات تقویت کننده عضلات پا، ساق پا و مچ پا و همچنین ورزش‌هایی نظیر پیاده روی و دویدن. پزشک با بررسی شدت افتادگی مچ پا می‌تواند بهترین برنامه ورزشی را به شما توصیه نماید.
درمان افتادگی مچ پا با طب سوزنی
در روش طب سوزنی از سوزن‌های ضد زنگ بسیار ریز و استریل در ناحیه آسیب دیده (در اینجا مچ پا) استفاده می‌شود. این سوزن‌ها با تحریک نقاط خاص به افزایش گردش خون، ترمیم اعصاب آسیب دیده و بهبود تعادل فرد در هنگام راه رفتن کمک می‌کنند. طب سوزنی معمولا به عنوان یک درمان تکمیلی در کنار سایر روش‌های درمانی نظیر فیزیوتراپی و عمل جراحی بکار می‌رود.
فیزیوتراپی افتادگی مچ پا
فیزیوتراپی یک روش موثر و غیر تهاجمی برای درمان افتادگی مچ پاهاست. برنامه فیزیوتراپی هر بیمار به شدت و علت زمینه‌ای افتادگی مچ پای او بستگی دارد. در بسیاری از موارد، فیزیوتراپی ممکن است قبل یا بعد از درمان افتادگی مچ پا با جراحی توصیه شود. فیزیوتراپی افتادگی مچ پا به طور کلی شامل موارد زیر است:
- تمرینات قدرتی عضلانی برای کاهش ضعف عضلانی
- کشش عضلانی برای کمک به کشیدن عضلات سفت و کاهش سفتی
- دستگاه‌های اُرتز برای کمک به بالا بردن پا و جلوگیری از آسیب
- تحریک الکتریکی عملکردی (FES) برای تحریک عصب تأمین کننده پا و کمک به بلند کردن پا به سمت بالا برای بهبود کیفیت راه رفتن (فیزیوتراپ تعیین می‌کند که آیا شما برای این درمان مناسب هستید یا خیر).
هم چنین می‌توانید از خدمات فیزیوتراپی در منزل توان هاب بهره‌مند شوید.
عمل جراحی افتادگی مچ پا
اگر افتادگی مچ پا طولانی و شدید باشد (به طوری که توانایی راه رفتن را به طور کامل مختل کند)، عمل جراحی به عنوان درمان قطعی افتادگی مچ پا توصیه می‌شود. رایج‌ترین روش جراحی برای افتادگی مچ پا، انتقال تاندون نامیده می‌شود. در این تکنیک، یک تاندون (و عضله متصل) که به خوبی کار می‌کند، از یک قسمت پا برداشته شده و به قسمت دیگری از پا منتقل می‌شود تا به جایگزینی عملکرد ماهیچه‌ای از دست رفته کمک کند.
رایج‌ترین تاندون مورد استفاده در این روش تاندون تیبیال خلفی است. روش دیگر جراحی افتادگی مچ پا، فیوژن مفاصل (هم‌جوشی استخوان‌های کف پا یا قوزک پا) به منظور قرار دادن دائمی مچ پا در زاویه ۹۰ درجه نسبت به ساق و ایجاد ثبات در قوزک پاست. جراحی افتادگی مچ پا ممکن است در موارد دیگری نیز توصیه شود؛ به عنوان مثال ترمیم یا آزاد کردن بخش تحت فشار عصب پرونئال در اوایل افتادگی مچ پا.
حرف آخر
افتادگی مچ پا، بلند کردن پا و پنجه پا را دشوار می‌سازد. این عارضه نشانه دهنده فلج یا ضعیف شدن عضلات جلوی پای شما است. افراد مبتلا به افتادگی مچ پا در هنگام راه رفتن، پای خود را روی زمین می‌کشند و نمی‌توانند به راحتی راه بروند. درمان قطعی افتادگی مچ پا به علت زمینه‌ای این مشکل و همچنین شدت آن بستگی دارد. پوشیدن کفش مخصوص، استفاده از بریس، انجام تمرینات تقویتی و کششی و فیزیوتراپی همگی می‌توانند در درمان این عارضه موثر باشند. با این حال در مواردی که افتادگی مچ پا شدید یا طولانی شود و فرد را از تحرک عادی بازدارد، چاره‌ای به جز جراحی باقی نمی‌ماند.
سوالات متداول درمان افتادگی مچ پا بدون جراحی
۱. آیا درمان افتادگی مچ پا با طب سوزنی مؤثر است؟
بله. طب سوزنی در برخی بیماران می‌تواند به بهبود عملکرد اعصاب و کاهش گرفتگی عضلات کمک کند. البته به‌تنهایی کافی نیست و معمولاً در کنار فیزیوتراپی و تمرینات هدفمند نتیجه بهتری دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیب طب سوزنی + کاردرمانی می‌تواند در برخی بیماران اثر قابل توجهی داشته باشد.
۲. بهترین روش برای درمان قطعی افتادگی مچ پا چیست؟
درمان قطعی به علت ایجاد افتادگی بستگی دارد. در موارد خفیف، معمولاً تمرینات فیزیوتراپی، استفاده از آتل یا کفش طبی و تحریک الکتریکی (FES) بسیار مؤثر هستند. اما اگر عصب به‌طور کامل آسیب دیده باشد، انتقال تاندون یا جراحی ترمیمی بهترین گزینه است. توصیه می‌شود ابتدا توسط متخصص کاردرمانی یا ارتوپدی ارزیابی شوید.
۳. کفش مخصوص افتادگی مچ پا چه ویژگی‌هایی دارد؟
کفش مناسب باید پاشنه محکم، قوس تقویت‌شده و کفی ضدلغزش داشته باشد تا از کشیده شدن پا روی زمین جلوگیری کند. در برخی موارد استفاده از ارتز AFO داخل کفش، برای ثابت نگه داشتن مچ ضروری است. مشورت با متخصص ارتوپدی فنی کمک می‌کند بهترین گزینه را انتخاب کنید.
۴. درمان سریع افتادگی مچ پا امکان‌پذیر است؟
درمان سریع زمانی امکان‌پذیر است که آسیب خفیف باشد و افتادگی ناشی از ضعف عضلانی یا التهاب موقت عصب باشد. در این موارد استفاده از تمرینات تقویتی هدفمند و تحریک الکتریکی (FES) می‌تواند ظرف چند هفته نتیجه دهد. اما در آسیب‌های شدیدتر، درمان زمان‌بر خواهد بود.
۵. بهترین ورزش‌ها برای درمان افتادگی مچ پا کدام‌اند؟
تمرینات ورزشی برای تقویت عضله تیبیالیس قدامی و بهبود کنترل مچ پا بسیار مؤثرند. چند نمونه از تمرینات کلیدی:
Heel Walk: راه رفتن روی پاشنه‌ها برای فعال‌سازی عضلات جلوی ساق
Resisted Dorsiflexion: بالا آوردن پا در برابر مقاومت کش
Toe Taps: ضربه آرام انگشتان پا روی زمین برای تقویت کنترل عصبی
بهتر است این تمرینات تحت نظر کاردرمانگر یا فیزیوتراپیست انجام شوند.
۶. انتقال تاندون برای افتادگی مچ پا چگونه انجام می‌شود؟
در مواردی که عصب پرونئال آسیب شدید دیده و درمان‌های غیرجراحی مؤثر نبوده‌اند، انتقال تاندون انجام می‌شود. در این روش، تاندون یک عضله سالم به جای عضله ضعیف یا فلج قرار می‌گیرد تا عملکرد بالا آوردن پا بازگردد. این روش جراحی در موارد خاص می‌تواند راه‌حل قطعی باشد.
۷. افتادگی مچ پا بعد از عمل دیسک کمر چرا اتفاق می‌افتد؟
در بعضی بیماران، فشار طولانی‌مدت دیسک بر روی ریشه عصب سیاتیک یا پرونئال باعث ضعف عضلات مچ می‌شود. اگر پس از عمل جراحی دیسک، افتادگی مچ ادامه پیدا کرد، معمولاً نیاز به توانبخشی عصبی، فیزیوتراپی و FES وجود دارد. در صورت عدم بهبود، بررسی مجدد توسط متخصص ارتوپدی یا نورولوژی ضروری است.
۸. نقش کاردرمانی در درمان افتادگی مچ پا چیست؟
کاردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود افتادگی مچ پا است. کاردرمانگر با طراحی برنامه‌ای شامل:
تمرینات تقویتی و کششی
آموزش استفاده صحیح از آتل و کفش مناسب
به‌کارگیری تحریک الکتریکی برای فعال‌سازی عضلات
کمک می‌کند حرکت و قدرت مچ پا به‌تدریج بازگردد.
۹. آتل افتادگی مچ پا چه کمکی می‌کند؟
آتل یا ارتز AFO باعث می‌شود مچ پا در وضعیت طبیعی قرار بگیرد و از کشیده شدن پا روی زمین جلوگیری شود. استفاده از آتل در کنار تمرینات و کاردرمانی به افزایش سرعت بهبودی کمک زیادی می‌کند.
۱۰. بهترین روش کلی درمان افتادگی مچ پا چیست؟
درمان بستگی به علت و شدت آسیب دارد:
افتادگی خفیف → تمرینات + کفش طبی + آتل
افتادگی متوسط → کاردرمانی + تحریک الکتریکی (FES)
افتادگی شدید → جراحی یا انتقال تاندون
همیشه بهتر است ابتدا با متخصص کاردرمانی یا ارتوپدی فنی مشورت کنید تا بهترین مسیر درمانی انتخاب شود.
منابع:
