پای پرانتزی نوعی تغییر شکل در زانو هاست که با خم شدن زانوها به سمت بیرون مشاهده میشود. در این اختلال، زانو ها از یکدیگر فاصله دارند و ساق پا نسبت به ران دارای زاویه است، و زمانی که فرد ایستاده است، پاها به شکل کمانی دیده میشود. تحقیقات نشان داده است که افراد دارای این مشکل از لحاظ ساختاری ضعیف هستند. این مشکل می تواند در افراد در همه گروه سنی ایجاد شود.
معمولا کودکان با انحراف زانو متولد میشوند و پای پرانتزی در کودکان بسیار شایع تر است. اما این یک اتفاق طبیعی است و بیشتر اوقات بدون نیاز به مداخله اصلاح میشود. پای پرانتزی در افراد مسن هم میتواند به علت افزایش وزن و یا بیماری هایی مثل پوکی استخوان ایجاد شود.
تمرینات مختلف فیزیوتراپی برای پای پرانتزی و ورزش های مختلف می توانند به کاهش درد ناشی از این بیماری کمک کنند. تمرینات کششی و تقویتی به طور بالقوه می توانند از نیاز به جراحی برای اصلاح وضعیت جلوگیری کنند.
تفاوت بین پای پرانتزی و زانوی ضربدری چیست؟
پای پرانتزی حالتی از پا است که در آن زانوها به طرف بیرون خم شده و پای افراد به شکل کمانی دیده میشود. این اتفاق اغلب تا ۱۸ ماهگی با افزایش سن کودکان درمان میشود.
اما زانوی ضربدری حالتی از پا است که در آن زانو کاملا به سمت داخل خم شده و به صورت ضربدری مشاهده میشود. این اتفاق از سن ۳ تا ۴ سالگی ایجاد و تا ۶ سالگی بهبود پیدا میکند.
علل به وجود آمدن پای پرانتزی چیست؟
تشکیل شدن پای پرانتزی در افراد میتواند دلایل مختلفی داشته باشد که رایج ترین آن ها را بیان میکنیم:
- راشیتیسم و استئومالاسی: رایج ترین علت تشکیل پای پرانتزی راشیتیسم میباشد. راشیتیسم چیست؟ راشیتیسم یا نرمی استخوان بیماری است شایع در کودکان که در آن استخوان کودک نرم باقی میماند و باعث خمیدگی، رشد ناقص استخوان ها و افزایش ریسک شکستن آن ها میشود. علت اصلی این بیماری کمبود شدید ویتامین D و کمبود کلسیم در بدن است.
چگونه کودکان به راشیتیسم مبتلا میشوند؟ این مشکل میتواند به علت نبودن کودک و مادر کودک در معرض آفتاب برای جذب ویتامین D قبل و بعد از دوران بارداری می باشد. - مشکلات اسکلتی، ضربه های جسمی: اتفاقاتی که باعث شکستگی استخوان ران و قسمت فوقانی استخوان نی و ضربه به صفحه رشد می شود، که در نتیجه خم شدن استخوان زانو را در پی دارد.
- پارگی رباط های زانو: آسیب شدید اسکلتی عضلانی است که میتواند به دلیل ضربه شدید در ورزش های سخت ایجاد شود. مثل فوتبال، راگبی، اسکی و بسکتبال.
- تومور های استخوانی: توده های ناهنجار و غیر قابل کنترل که در بافت استخوان ایجاد میشوند. از علائم وجود توده های استخوانی میتوان به تورم موضعی، شکستگی پاتالوژیک و لنگیدن اشاره کرد. در افراد مسن امکان به وجود آمدن پای پرانتزی را دارد.
- بیماری روماتیسم: افراد مسن به دلیل استفاده از داروهای دارای کورتون ، دچار به پوکی استخوان میشوند. افرادی که روماتیسم دارند به دلیل وجود پوکی استخوان زمینه لازم برای ایجاد زانوی های پرانتزی را ایجاد و متاسفانه به آن مبتلا میشوند.
- قوس زیاد کف پا: زمانی که قوس کف پا زیاد است، وسط پای فرد بسیار بالا مشاهده میشود و هنگام ایستادن فشار زیادی را به پاشنه پا وارد میکند. در پاهایی که قوس زیادی دارند، انگشتان به سمت داخل کشیده شدهاند. افراد دارای این مشکل علائم خاص یا احساس درد ندارند و اگر هم باشد بسیار خفیف خواهد بود اما در بعضی موارد باعث ایجاد پای پرانتزی می شوند.
- گودی کمر یا لوردوز: در حالت عادی بدن، ستون فقرات دارای قوس ملایمی میباشد. اگر قوس آن بیشتر شود آسیب زیادی به دیگر مناطق بدن وارد میکند. این مشکل میتواند به دلیل اضافه وزن، آسیب زیادی به دیگر مناطق وارد میکند. از عوامل ایجاد آن میتواند اضافه وزن، حالت نامناسب بدن و پوکی استخوان باشد که در نهایت عوارض زیادی به همراه دارد که از جمله آن ها ایجاد شدن پای پرانتزی می باشد.
- الگوی اشتباهِ نشستن کودکان: درست نشستن کودکان اهمیت بسیار زیادی در رشد و شرایط جسمی آن ها دارد. به طور کلی کودکان باید حالتی بنشینند که کنترل تنه آنها درست و همچنین چرخش بدنشان تقویت شود. در صورت رعایت نکردن طرز نشستن کودکان، زمینه مشکلت مفصلی و بیماری های جسمی در آنها ایجاد میشود.
- ضعف عضلات پا: به زمانی میگویند هنگامی که ماهیچه های پا قدرت خود را از دست میدهند.البته به این معنا نیست که به طور کامل عملکرد عضلات از بین رفته است. در این شرایط فرد احساس بیماری و خستگی میکند. ضعف عضلات میتواند با احساس سوزش، اسپاسم عضلانی، احساس گزگز و پیچش همراه باشد.
پای پرانتزی در کودکان
بسیاری از والدین با دیدن پای پرانتزی در کودکان خود دچار نگرانی میشود. والدین باید این نکته را بدانند که وجود پای پرانتزی در نوزادان کاملا طبیعی است و به مرور زمان و با افزایش سن و رشد حرکتی، میتواند بهبود پیدا میکند. اما در برخی مواقع این مشکل اصلاح نمیشود و با کودک باقی میماند. این ممکن است والدین را نگران کند و به دنبال راه درمان برای برطرف کردن این مشکل در کودک خود شوند.
کودکان تا سن ۳ سالگی به دلیل نرمی استخوان به شکل زانوی آنها می تواند پرانتزی یا ضربدری باشد. اما بعد از سن ۳ سالگی به مرور این حالت زانو باید خود به خود اصلاح شود و فاصله بین زانو ها حالت نرمال پیدا کند. البته به دلیل متفاوت بودن شکل مفصل لگن در خانم ها و آقایان، فاصله بین زانو ها در بین آن ها متفاوت میباشد.
اگر زانوی کودکان بعد از سن ۳ سالگی نیز در حالت پرانتزی بماند، نیاز به ارزیابی توسط پزشک یا فیزیوتراپیست را دارد. پزشک یا فیزیوتراپیست با بررسی وضعیت اسکلتی عضلات کودک و رشد مراحل حرکتی وی ریشه اختلاف را پیدا کرده و راهکار درمان مناسب برای کودک ارائه میکند.
علت های ایجاد پای پرانتزی در کودکان چیست؟
زمانی که نوزاد در رحم مادر قرار دارد ممکن است به دلیل بیماری های زمینه ای و فشاری که در دوران بارداری به رحم مادر وارد میشود باشد، همینطور میتواند ناشی از نرمی استخوان به دلیل کمبود ویتامین D به دلیل عدم قرار گرفتن در نور خورشید یا عوامل وراثتی باشد. عامل دیگر بیماری بلانت است که یک بیماری مشکل ساز در کودکان میباشد، در آن رشد صفحات اطراف زانوی آن ها کند میشود، بخش خارجی زانو به رشد طبیعی ادامه میدهد و در نهایت کودک در یک پا یا هر دو پای خود دچار خمیدگی میشود.
فیزیوتراپی برای پای پرانتزی
همانطور که در بالا گفتیم، پای پرانتزی با گذشت زمان اصلاح میشود. اما در شرایطی که اصلاح نشوند ممکن است نیاز به جراحی یا نیاز به دارو و رژیم غذایی خوب شامل کلسیم و ویتامینD داشته باشند. اما بهترین و موثرترین راه برای درمان زانوی پرانتزی فیزیوتراپی است.
فیزیوتراپی برای پای پرانتزی اهمیت بسیار زیادی دارد. تمرینات اصلاحی در فیزیوتراپی شامل ماساژ و تمرین درمانی که توسط فیزیوتراپیست طراحی میگردد، میتواند باعث جنبش و تحرک زیادی در مفصل زانو ها گردد. زمانی که درمان فیزیوتراپی را انتخاب میکنید، دیگر نیازی به استفاده از دارو و همچنین عمل جراحی ندارید، بنابراین دوران نقاهتی هم وجود نخواهد داشت و شما بعد از جلسات درمان میتوانید به کارهای روزانه خود برسید و از عوارض جانبی عمل جراحی و استفاده از دارو دور بمانید.
درمان زانوی پرانتزی بستگی به میزان فاصله بین دو زانو و دلیل ایجاد آن، متفاوت میباشد. این درمان میتواند شامل دارو درمانی، تمرینات تقویتی و حتی عمل جراحی باشد.درصورتی که زانو کاملا پرانتزی باشد و فاصله بین دو زانو بسیار زیاد شده باشد، انجام عمل جراحی، استفاده از اسپیلنت و فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی بهترین راه درمان میباشد.
برای زانوهای پرانتزی که فاصله آن کمتر میباشد، دارو درمانی و انجام فیزیوتراپی برای زانو ضروری است. زیرا در صورت عدم انجام این کار، زانو آسیب بیشتری دیده و به عمل جراحی نیاز پیدا میکند.
در صورتی که میزان پرانتزی بودن زانو کم باشد، انجام تمرین درمانی برای اصلاح آن کفایت میکند. یکی دیگر از مولفه های بررسی در زانوی پرانتزی علت ایجاد آن میباشد. علت ایجاد زانوی پرانتزی در تعیین نوع درمان بسیار تاثیر گذار میباشد. به طور مثال زانوی پرانتزی اگر به دلیل چرخش در مفصل لگن باشد را میتوان با فیزیوتراپی اصلاح کرد و نیاز به درمان بیشتر ندارد.
به صورت کلی درمان اصلی زانوی پرانتزی، فیزیوتراپی میباشد. در صورتی که زانو نیاز به عمل جراحی نیز داشته باشد، انجام فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی بسیار ضروری است. فیزیوتراپیست میتواند از تکنیک و راه های درمانی مختلف برای درمان زانوی پرانتزی اقدام کند. استفاده از تکنیک های تمرین درمانی، موبیلیزیشن، منیوپولیشن و دستگاهای تخصصی مانند چراغ مادون قرمز و لیزر میتواند برای درمان زانوی پرانتزی مفید باشد.
برای دریافت بهترین خدمات فیزیوتراپی در منزل توسط درمانگران مجرب و دارای تأییدیه از سازمان نظام پزشکی کشور، تنها کافی است بر روی لینک فیزیوتراپی در منزل کلیک کرده و درخواست تماس خود را ثبت نمایید تا در اسرع وقت کارشناسان ما با شما ارتباط برقرار نمایند.
چرا باید فیزیوتراپی برای پای پرانتزی را انتخاب کنیم؟
علاوه بر فیزیوتراپی برای پای پرانتزی، راه های درمان عمل جراحی و استفاده از دارو هم وجود دارد. اما باید این نکته را در نظر داشته باشید که شما بعد از عمل جراحی و در دوران بهبودی هم، برای سریع تر شدن و بهتر شدن شرایط به فیزیوتراپی برای پای پرانتزی نیاز خواهید داشت. اما بهتر است از ابتدا این روش را انتخاب کنید تا شرایط بهبودی سختی را نداشته باشید.
- کاهش احتمال درد: در صورت وجود درد و مخصوصا برای جلوگیری از به وجود آمدن درد پا، درمان های دستی و تحریک الکتریکی توسط متخصص فیزیوتراپی، میتواند به تحرک عضلات و مفاصل، بهبود آن ها و در نهایت جلوگیری و بهبود درد کمک کند.
- کاهش احتمال نیاز به جراحی: اگر شما فیزیوتراپیست مخصوص به خود دارید پس دیگر نیازی به عمل جراحی ندارید. حتی در صورت لزوم و ضروری بودن جراحی هم بهتر از عمل جراحی، جلسات فیزیوتراپی را داشته باشید زیرا به شما کمک میکند تا قویتر و با فرم بهتری وارد عمل جراحی شوید. این سرعت بهبودی را افزایش میدهد و شرایط را برای خودتان راحت تر میکند.
- حفظ تعادل هنگام راه رفتن: زمانی که درمان را شروع میکنید، فیزیوتراپیست شما تمریناتی را ارائه میدهد تا شما با خیال راحت و با دقت تعادل خود را حفظ کنید. هنه تلاش ها و تمرینات برای کمک به راه رفتن و بهتر شدن شرایط شما است.
- مدیریت مسایل مربوط به سن: افراد با افزایش سن و خطر ابتلا به انواع بیماری ها و مشکلات عضلانی مثل آرتروز، زانوی پرانتزی و پوکی استخوان نیاز به یک روش درمانی مناسب پیدا میکنند. فیزیوتراپی بهترین و موثر ترین گزینه برای این مشکل است. زیرا از طریق تمرینات و تقویت بیماران، باعث بهبود شرایط جسمی و حتی روحی آنها میشود.
اگر پای پرانتزی را درمان نکنیم چه عوارضی در پی خواهد داشت؟
پای پرانتزی معمولا در راه رفتن افراد تاثیری ندارد و در کودکان غیرقابل تشخیص است و وجود آن باعث در راه رفتن افراد اختلال ایجاد نمیکند و بی تاثیر است. اگر در زمان مناسب برای درمان پای پرانتزی اقدام نکنید در دراز مدت باعث ایجاد آرتروز در قسمت زانو ها میشود. چون فشار و وزن به داخل زانو و ساق پا بیشتر است و در نهایت باعث ساییدگی و مشکلات مفصل میشود.
- آسیب های آرتروز: سطح غضروف صاف و لغزنده است و هیچ عصبی ندارد، بنابراین زمانی که دچار آسیب میشود احساس درد و ضعف در فرد ایجاد نمیکند و تا مدت زمان زیادی علائمی نخواهد داشت. همینطور قدرت ترمیم بسیار کمی دارد اما زمانی که قدرت ضایعه وسیع شود به طرف آرتروز پیش رفته و با پیشرفت دچار علائم شدید مثل درد و محدودیت حرکتی در فرد میشود.
- آسیب های مینیسک: مینیسک ها در تمامی حرکت زانو ها نقش بسیار مهمی دارند، باعث کاهش اصطکاک و حرکت بهتر مفصل میشوند. گینیسک رگ خونی ندارد و در زمان آسیب و پارگی خونریزی نمیکند، اما ممکن است عروق اطراف آن دچار پارگی و خونریزی شوند، در نتیجه تورم ایجاد میشود صدای تق تق، گرفتگی و قفل شدن زانو ها نشان از آسیب دیدگی مینیسک است.
- در بعضی مواقع، ناپایداری زانو: احساس ناپایداری، ضعف و خالی شدن زانو ها که میتواند ناشی از آسیب دیدگی رباط صلیبی، پارگی مینیسک، آرتروز زانو و … باشد. تمرین های کشی فیزیوتراپی که باعث تقویت و کشش عضلات زانو میشود متواند به رفع این مشکل کمک کند.
- آسیب به دیسک کمر: پتی پرانتزی باعث نادرست شدن حالت بدن و آسیب دیدگی به دیسک کمر میشود. اگر طوری حرکت کنید یا بدنتان طوری بچرخد، دیسک کمر از محل خود خارج میشود.
- کجی ستون فقرات: ستون فقرات در حالت طبیعی بدن دارای قسمت های به سمت داخل و بیرون است. اما پای پرانتزی در دراز مدت میتواند باعث چرخش و انحراف غیر طبیعی بدن شود. همینطور باعث درد در ناحیه کمر میشود و در نهایت زمانی که ستون فقرات آسیب ببیند، عوارض زیادی به همراه خواهد داشت.
- پارگی رباط های زانو: پارگی رباط شایع ترین دلیل برای صدای زانو هاست فرد هنگام حرکت در زانوی خود صدای تق تق میشنود که نشان دهنده این است که مفصل زانو عادی و نرمال ایجاد نمیشود.
چند تمرین فیزیوتراپی برای پای پرانتزی
چرخش خارجی لگن
این تمرین به افزایش انعطاف پذیری لگن کمک می کند و می تواند به کاهش درد کمر مرتبط با تراز ضعیف پا کمک کند.
مرحله 1: رو به جلو بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
مرحله 2: پای چپ خود را تقریباً پانزده تا بیست سانتیمتر به سمت بیرون حرکت دهید.
مرحله 3: پای چپ خود را دو تا سه سانتیمتر از زمین بلند کنید.
مرحله 4: سر خود را به سمت راست بچرخانید.
مرحله 5: پای چپ خود را بالا نگه دارید، به آرامی پای چپ خود را تا جایی که راحت هستید به سمت چپ بچرخانید.
مرحله 6: این وضعیت را برای 20 تا 30 ثانیه نگه دارید.
مرحله 7: مراحل را برای سمت راست نیز تکرار کنید.
مرحله 8: سه تا پنج تکرار را در هر طرف بدن خود انجام دهید.
مرحله 9: اگر در تعادل مشکل دارید، پاشنه پا را در طول تمرین روی زمین بگذارید.
چرخش داخلی لگن
این تمرین نیز به افزایش انعطاف پذیری لگن کمک می کند و به اصلاح تراز پاها کمک می کند.
مرحله 1: رو به جلو بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
مرحله 2: پای چپ خود را دو تا سه سانتیمتر از زمین بلند کنید.
مرحله 3: سر خود را به سمت چپ بچرخانید.
مرحله 4: پای چپ خود را بالا نگه دارید، به آرامی پای چپ خود را تا جایی که راحت هستید به سمت راست بچرخانید.
مرحله 5: این وضعیت را برای 20 تا 30 ثانیه نگه دارید.
مرحله 6: مراحل را برای سمت راست نیز تکرار کنید.
مرحله 7: سه تا پنج تکرار را در هر طرف بدن خود انجام دهید.
مرحله هشتم: اگر در تعادل مشکل دارید، پاشنه پا را در طول تمرین روی زمین بگذارید.
کشش نشسته
این کشش به افزایش دامنه حرکتی لگن و تقویت عضلات پاها و باسن کمک می کند.
مرحله 1: روی صندلی بنشینید که به شما امکان می دهد 25 تا 30 سانتیمتر به عقب تکیه دهید.
مرحله 2: پای چپ خود را بالا بیاورید و مچ پای چپ خود را روی زانوی راست خود قرار دهید تا پای چپ شما عمود بر پای راست باشد.
مرحله 3: کمی به عقب خم شوید. باید کشش را در لگن چپ خود احساس کنید.
مرحله 4: این وضعیت را برای 20-30 ثانیه نگه دارید.
مرحله 5: این کار را با پای راست خود نیز تکرار کنید.
کشش دیواری
در کنار کشش نشسته، می توان از یک دیوار برای کشش دیواری استفاده کرد که باعث بهبود انعطاف پذیری عضلات لگن شما می شود.
مرحله 1: به پهلو، حدود 35 تا 40 سانتیمتر دورتر از دیوار بایستید و پای چپ خود را به دیوار نزدیک کنید.
مرحله 2: پای چپ خود را به سمت بیرون حرکت دهید تا پای شما به دیوار قرار برسد. پای خود را صاف نگه دارید.
مرحله 3: به آرامی زانوی راست خود را تقریباً 10 درجه خم کنید.
مرحله 4: در حالی که کشش را در لگن چپ خود احساس می کنید، این وضعیت را به مدت 45 تا 60 ثانیه حفظ کنید.
مرحله 5: در سمت راست نیز تکرار کنید.