فیزیوتراپی صورت در منزل، هنگامی که عصب کنترل کننده عضلات صورت ملتهب، متورم یا فشرده می شود، گزینه اصلی درمان است. نوع درمانی که دریافت می کنید بستگی به علت فلج صورت دارد. همچنین به مدت زمان فلج صورت و نوع آسیب به عصب صورت بستگی خواهد داشت. برای ارزیابی و درمان فلج صورت خود می توانید به فیزیوتراپیست یا متخصص گفتار و زبان مراجعه نمایید.

هنگامی که عصب صورت کار نمی کند یا از بین می رود، ماهیچه های صورت سیگنال های لازم را برای عملکرد صحیح دریافت نمی کنند. این امر منجر به فلج قسمت آسیب دیده صورت می شود که می تواند بر حرکت چشم (ها) و یا دهان و سایر نواحی تأثیر بگذارد.

درجات مختلفی از فلج صورت وجود دارد: گاهی فقط نیمه پایینی صورت تحت تاثیر قرار می گیرد، گاهی یک طرف صورت و در برخی موارد هر دو طرف صورت دچار مشکل می شوند.

نوعی از فلج صورت فلج بل نام دارد که به نام چارلز بل آناتومیست اسکاتلندی نامگذاری شده است و باعث ضعف موقت یا فلج عضلات صورت می شود. اگرچه فلج بل در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد، اما این عارضه در افراد بین 16 تا 60 سال شایع تر است.

اعصاب صورت چگونه کار می کنند؟

هر طرف صورت عصب خود را دارد، بنابراین آسیب به عصب چپ صورت فقط بر سمت چپ صورت تأثیر می گذارد و برعکس. هر عصب از مغز شروع می شود و در جلوی گوش وارد صورت می شود و سپس به پنج شاخه جداگانه تقسیم می شود. این شاخه ها ماهیچه هایی را که برای بیان حالات صورت استفاده می شوند تامین می کنند. اشک، تولید بزاق و طعم نیز توسط عصب صورت به طرق مختلف کنترل می شود.

علائم فلج صورت

علائم فلج صورت بسیار است و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. علائم بستگی به علت فلج صورت دارد. در اینجا به برخی از رایج ترین علائم تجربه شده اشاره می کنیم.

شروع علائم ممکن است ناگهانی باشد، یا ممکن است طی دو یا سه روز ظاهر شوند. متناوباً علائم ممکن است به تدریج در طول زمان (طی هفته ها یا حتی ماه ها) ظاهر شوند.

• فلج صورت به طور معمول فقط یک طرف صورت را درگیر می کند اگرچه در موارد نادر ممکن است هر دو طرف را درگیر کند. این امر باعث ایجاد ضعف در بازوها یا پاهای نمی شود. اگر دچار ضعف در بازوها یا پاها و همچنین ضعف در یک طرف صورت خود شدید، باید فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. این علائم که در کنار هم قرار گرفته اند ممکن است نشان دهنده سکته مغزی باشند.
• فلج کامل در یک طرف صورت، ابرو، چشم، گونه و دهان را درگیر می کند. این بدان معناست که سیگنال های عصبی صورت که حرکت در این ماهیچه ها را کنترل می کنند وجود ندارند. ممکن است صورت صاف به نظر برسد ولی حرکت از بین برود.

بسته به نوع و درجه آسیب عصب صورت و علت فلج صورت، علائم ممکن است با گذشت زمان بهبود یافته یا بدتر شوند.

• برخی از انواع فلج صورت بر حس ها، از جمله درد و همچنین حرکت صورت تأثیر می گذارند. این می تواند به این معنی باشد که عصبی که مسئول احساس (عصب سه قلو) است و عصب صورت آسیب دیده اند. عصب صورت حرکت، تولید اشک، تولید بزاق و طعم را کنترل می کند.
• از دست دادن حس ممکن است به این معنی باشد که هنگام لمس صورت خود نمی توانید آن را احساس کنید.
• ناتوانی در پلک زدن یا بستن چشم یک علامت شایع است و نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارد.

به صورت کلی علائم را می توان به صورت زیر مشاهده کرد:

• ناتوانی در بستن چشم در طرف آسیب دیده
• افتادگی اعضای صورت مانند لب، ابرو و گونه در طرف آسیب دیده
• خشکی چشم
• درد در داخل یا پشت گوش
• حساسیت به صدا
• از دست دادن حس چشایی

علت فلج صورت چیست؟

اگرچه رایج ترین علت فلج صورت فلج بل است، اما دلایل مختلفی برای فلج صورت وجود دارد و تشخیص و درمان آن با توجه به علت وقوع بسیار متفاوت است. برخی از دلایل اصلی فلج صورت در زیر ذکر شده است:

• فلج بل. علت دقیق این آسیب ناشناخته است، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که این عامل توسط یک عفونت ویروسی ایجاد می شود.
• عفونت های ویروسی مانند سندرم رامسی هانت.
• به دلیل جراحی هایی نظیر برداشتن تومور صورت.
• علل باکتریایی مانند بیماری لیم یا عفونت گوش میانی.
• مشکلات عصبی.
• آسیب دیدگی مانند ضربه مغزی، شکستگی جمجمه یا صورت.
• شرایط مادرزادی مانند رشدد غیرطبیعی عصب یا ماهیچه صورت در رحم.
• سندرم های ژنتیکی نادر مانند سندرم موبیوس.
• سکته مغزی: اگرچه سکته مغزی می تواند باعث فلج صورت شود، اما از آنجا که مشکلات ناشی از آسیب مستقیم به عصب صورت نیست، شرایط کمی متفاوت است. فلج در این مورد ناشی از آسیب مغزی و عدم انتقال صحیح پیام ها به عصب صورت است.

طبقه بندی آسیب های عصب صورت

سه نوع مختلف آسیب عصبی صورت وجود دارد:

• آسیب درجه یک. هنگامی که عصب صورت فقط دچار ضربه یا کبودی شده و ظرف هشت هفته بهبود می یابد.
• آسیب درجه دو. جایی که عصب صورت به شدت آسیب دیده است اما هنوز لایه بیرونی خود را حفظ می کند. عصب اولین علائم بهبودی را پس از حدود چهار ماه نشان می دهد زیرا به آرامی با سرعت حدود یک میلی متر در روز خود را ترمیم می کند.
• آسیب درجه سه. هنگامی که عصب صورت به شدت آسیب می بیند، هرگونه بهبودی بسیار کندتر و همیشه ناقص انجام می شود. گاهی عصب به طور کامل قطع شده و برای ترمیم عملکرد صورت نیاز به ترمیم جراحی است.

فیزیوتراپی صورت در منزل

در مراحل اولیه فلج صورت، مهمترین کاری که باید انجام گیرد این است که بیماران از چشم آسیب دیده خود به نحو مناسب مراقبت کنند. از آنجا که عصب صورت مسئول تولید روان کننده قرنیه است، بیماران به احتمال زیاد در هفته ها و ماه های اولیه فلج صورت دچار خشکی چشم می شوند. این امر آنها را در معرض خطر آسیب به چشم و ابتلا به زخم قرنیه قرار می دهد.

اگر این کار توسط دیگر پرسنل پزشکی انجام نشده باشد، درمانگر باید به بیمار در مورد درمان خشکی چشم آموزش دهد. اگر چشم قرمز دیده می شود یا بیمار دوره های مکرر قرمزی را گزارش می کند، مراجعه فوری به چشم پزشکی ضروری است.

نوع درمان فیزیوتراپی که دریافت می کنید بسته به علت فلج صورت متفاوت خواهد بود. همچنین نوع درمان به مدت زمان فلج صورت و نوع آسیب به عصب صورت بستگی دارد.

تمرکز اولین جلسه با درمانگر روی ارزیابی خواهد بود. درمانگر می خواهد همه چیز را در مورد علائم شما، هر گونه بهبودی که ممکن است متوجه شده باشید و هرگونه اطلاعات دیگری که فکر می کنید باید بداند، دریافت کند. ارزیابی ممکن است شامل برخی از موارد زیر باشد:

• ارزیابی عصب صورت با استفاده از الکترومیوگرافی (EMG). این یک روش بدون درد است و فقط چند دقیقه طول می کشد. درمانگر میزان انرژی که ماهیچه های صورت شما در حالت سکون و هنگامی که سعی می کنید آنها را حرکت دهید ایجاد می کنند، اندازه گیری می کند. به عنوان مثال، وقتی سعی می کنید ابروهای خود را بالا بیاورید، چشمان خود را ببندید، لبخند بزنید و سوت بزنید. برای انجام حرکت، ماهیچه باید منقبض شود. عضله فقط در صورتی منقبض می شود که عصب آن سالم باشد و درست کار کند.
• در صورت عدم استفاده از این دستگاه نگران نباشید، درمانگر شما نیازی به داشتن این تجهیزات ندارد. هنوز می توان با مشاهده و معاینه دقیق صورت، عملکرد عصب صورت را ارزیابی کرد. درمانگر در حالت استراحت به صورت شما نگاه می کند و سپس تون عضلات، حرکات طبیعی و هرگونه حرکت غیرطبیعی که ممکن است وجود داشته باشد را ارزیابی می کند.
• درمانگر توجه خواهد کرد که آیا عضلات صورت ضعیف و شل هستند یا کوتاه و سفت.
• سلامت چشم شما بسیار مهم خواهد بود و درمانگر در مورد نحوه محافظت از چشم در برابر آسیب به شما مشاوره و اطلاعات می دهد.

پس از اتمام ارزیابی، درمانگر اطمینان حاصل می کند که شما در مورد علائم خاص خود، نحوه تحت تأثیر قرار گرفتن عصب صورت و بهبودی عصب صورت مطلع هستید. در زیر لیستی از برخی از گزینه های درمانی وجود دارد که بسته به علائم خاص مورد استفاده قرار می گیرند:

• آموزش نحوه عملکرد عصب صورت و نحوه بهبود آن نقش بسیار مهمی در درمان دارد. این امر به این دلیل است که شما باید با چهره خود، نحوه حرکت، ظاهر، استراحت و عملکرد آن آشنا شوید.
• یک برنامه فیزیوتراپی در منزل که می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. استفاده از ماساژ برای تحرک و سلامت عضلات.
2. کشش هایی برای بلند شدن ماهیچه های کوتاه یا سفت شده.
3. تمریناتی برای کمک به آموزش مجدد و ایجاد حرکات متعادل صورت.
4. آرامش بخشی به عصب و ماهیچه های صورت.
5. تمریناتی برای کاهش حرکات ناخواسته.

در مراحل اولیه، بعید است که درمانگر از شما بخواهد روی حرکت صورت کار کنید. مهم است که ماهیچه ها قبل از شروع هرگونه حرکتی، به اندازه کافی آماده باشند.

• همه تمریناتی که بر حرکت متمرکز هستند باید بسیار ملایم و با دقت انجام شوند. زور و تلاش بیش از حد هنگام تلاش تمرین عضلات بسیار ضعیف، می تواند باعث مشکلات بیشتر در سفت شدن و حرکات غیر ارادی به نام سینکینز شود.
• همه تمرینات برای همه افراد مبتلا به فلج صورت مناسب نیستند و اگر سعی کنید بدون کمک درمانگر متخصص کاری انجام دهید، روند بهبودی شما پیچیده می شود.
• به منظور دستیابی به بهبودی حداکثری، باید تمرینات به صورت روزانه انجام شوند، بنابراین درمانگر باید شما را در طول روند بهبود راهنمایی و پشتیبانی کند.
• درمان ممکن است ماه ها ادامه یابد، اما تعهد به برنامه فیزیوتراپی در منزل و حمایت مداوم از سوی درمانگر به شما کمک می کند تا در شرایط معین به بهترین بهبود ممکن دست یابید.

تمرینات فیزیوتراپی صورت در منزل

از آنجا که شایع ترین علت فلج صورت، فلج بل است، در این قسمت به برخی از تمرینات فیزیوتراپی صورت برای فلج بل اشاره می شود. تمرینات صورت و فیزیوتراپی برای فلج بل به افزایش قدرت عضلات و بازیابی هماهنگی صورت کمک می کنند. بیشتر تمرینات باید سه یا چهار بار در روز در جلسات کوتاه و حداکثر 30 تکرار در هر تمرین انجام شوند.

تحریک صورت

قبل از شروع تمرینات صورت، مهم است که ابتدا عضلات خود را گرم و تحریک کنید. برای انجام صحیح این تمرینات صورت، متخصصان پیشنهاد می کنند جلوی آینه بنشینید تا بتوانید صورت خود را به وضوح ببینید و حرکات عضلات خود را مشاهده کنید.

• مرحله 1: ابتدا سعی کنید هر قسمت از صورت خود را به آرامی و ملایم حرکت دهید.
• مرحله دوم: با انگشتان خود ابروهای خود را به آرامی بلند کنید. یک طرف بالاتر از طرف دیگر بلند می شود، اما نیروی زیادی به طرف افتاده وارد نکنید.
• مرحله 3: با انگشتان دست خود، قسمت های مختلف صورت خود، از جمله پیشانی، بینی، گونه ها و دهان خود را به آرامی ماساژ دهید.

تمرینات بینی و گونه

بعد از گرم کردن عضلات می توانید روی ناحیه گونه ها و بینی خود کار کنید. این ناحیه مهم است زیرا هر گونه سفتی یا ضعف عضلات در این ناحیه می تواند بر قدرت کل صورت هنگام بهبودی تأثیر بگذارد.

• مرحله 1: با استفاده از انگشتان خود، به آرامی پوست کنار بینی خود را در طرف آسیب دیده فشار دهید.
• مرحله 2: سعی کنید صورت خود را صاف کرده و روی گونه ها و بینی تمرکز کنید.
• مرحله 3: سوراخ های بینی خود را باز کنید و سعی کنید چند نفس عمیق از طریق بینی خود بکشید. می توانید سوراخ بینی طرف سالم را بپوشانید تا ماهیچه های طرف آسیب دیده را مجبور به کار بیشتر کنید.
• مرحله 4: گونه های خود را باد کرده و هوا را بیرون دهید. این کار را 10 بار تکرار کنید.

تمرینات دهانی

ناحیه بعدی که می توانید روی آن کار کنید دهان است، از جمله لب ها و زبان. خوردن و آشامیدن بسیاری از افراد مبتلا به فلج بل به دلیل محدودیت حرکات ماهیچه ها برای آنها دشوار است. برخی نیز دچار افتادگی لب شده یا نمی توانند بزاق خود را کنترل کنند، که می تواند استرس زا باشد. این تمرینات برای فلج بل می تواند به شما در کنترل بهتر دهان کمک کند. می توانید هر کدام را 30 بار، حداکثر 4 بار در روز تکرار کنید.

• مرحله 1: دهان خود را طوری باز کنید که انگار می خواهید لبخند بزنید و سپس آن را ببندید. سپس برعکس عمل کنید و اخم کردن را تمرین کنید.
• مرحله 2: لب های خود را به آرامی روی هم بچسبانید و بگذارید استراحت کنند.
• مرحله 3: سعی کنید هر گوشه از دهان خود را جداگانه ، یکی یکی، بالا بیاورید. می توانید از انگشتان خود برای کمک به بالا آوردن سمت آسیب دیده استفاده کنید.
• مرحله 4: زبان خود را بیرون بیاورید و سپس آن را به سمت پایین به سمت چانه خود حرکت دهید.

تمرینات چشم

افراد مبتلا به فلج بل ممکن است در بستن چشم آسیب دیده خود مشکل داشته باشند، که ممکن است آزاردهنده باشد و خوابیدن را دشوار کند. این تمرینات صورت به شما کمک می کند تا کنترل و عملکرد ماهیچه های اطراف چشم را به دست آورید.

• مرحله 1: بالا و پایین بردن ابروها را تمرین کنید. می توانید از انگشتان خود برای بلند کردن ابرو آسیب دیده استفاده کنید.
• مرحله دوم: در حالی که پلک و ابرو را به آرامی ماساژ می دهید، به پایین نگاه کنید و چشم خود را ببندید.
• مرحله 3: چشم های خود را به طور متناوب باز کنید و سپس آنها را به آرامی ببندید.