۶ تکنیک موثر و علمی کاردرمانی برای بیماران پارکینسون که واقعاً جواب می‌دهند

زندگی با بیماری پارکینسون مجموعه‌ای از چالش‌های طاقت‌فرساست، به‌ ویژه زمانی که نوبت به انجام کارهای روزمره می‌رسد. خوشبختانه، کاردرمانی پارکینسون ثابت کرده است که روزنه امید برای کسانی وجود دارد که در حال مبارزه با این بیماری هستند. 

این اختلال عصبی بر حرکت بیماران تأثیر گذاشته و باعث ایجاد لرزش، کندی و مشکلات در حرکت و تعادل آنها می‌شود. مداخلات کاردرمانی بر تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف، عملکرد شناختی و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره زندگی تمرکز دارد. همچنین تمرینات کاردرمانی راهی مناسب برای حمایت از بیماران پارکینسونی در حفظ استقلال و بهبود کیفیت زندگی آنها محسوب می‌شود. بنابراین تا انتهای این مطلب همراه ما باشید تا مروری کنیم بر اهمیت کاردرمانی در بهبود بیماران پارکینسون. همچنین در ادامه برخی تکنیک‌های موثر کاردرمانی برای بیماران پارکینسون را معرفی خواهیم کرد.

بیماری پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که در درجه اول سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری باعث بروز مشکلاتی در نحوه حرکت کردن فرد می‎شود. ممکن است بیمار دچار لرزش اندام‎ها، کندی در حرکت دادن آن‎ها یا سفتی عضلات و استخوان‎ها شود.

این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های عصبی مغز که مسئول تولید دوپامین هستند، به تدریج از بین می‌روند یا می‌میرند. دوپامین یک پیام‎رسان شیمیایی است که برای روان حرکت کردن ضروری است. کاهش آن می‎تواند منجر به بروز پارکینسون شود. علائم بیماری پارکینسون عبارت‎اند از:

• لرزش اندام‎ها
• سفتی عضلات 
• کند شدن حرکات
• مشکل در تعادل و هماهنگی اعضا
• تغییر در گفتار
• مشکلات نوشتاری
• تغییر در الگوی خواب
• مشکلات پوستی
• تداخل در عملکرد روده
• درد عضلات
• تداخل در کنترل مثانه
• تغییر حال و احساسات فرد

اهمیت کاردرمانی برای بیماران پارکینسون

سال‌هاست که کاردرمانی پارکینسون نقش مهمی در مدیریت این بیماری دارد. همانطور که می‌دانید پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که بر حرکت و تعادل بیمار تأثیر می‌گذارد. بیماران پارکینسون اغلب با چالش‌هایی در زمینه مهارت‌های حرکتی، انجام امور روزمره زندگی و عملکردهای شناختی مواجه هستند، در بسیاری از موارد، بیماران با دشواری‌هایی در انجام فعالیت‌های ساده‌ی روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن یا حتی نوشتن مواجه می‌شوند.

به‌طور کلی، کاردرمانی با رویکردی جامع و فردمحور، به بهبود توانایی بیماران مبتلا به پارکینسون در انجام فعالیت‌های روزمره کمک می‌کند. این مداخلات تخصصی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با تقویت عملکرد جسمی، ذهنی و اجتماعی فرد، استقلال او را افزایش داده و کیفیت زندگی‌اش را ارتقاء دهند. اما کاردرمانی دقیقاً چه مزایایی برای بیماران پارکینسون به همراه دارد؟

مزایای کاردرمانی پارکینسون

مزایای کاردرمانی برای بیماران پارکینسون بسیار متنوع و گسترده است. کاردرمانگران به بیماران کمک می‌کنند تا استقلال خود را حفظ کرده و مهارت‌های حرکتی و شناختی خود را بهبود ببخشند. اما مزایای کلیدی این درمان عبارتند از:

• حفظ استقلال در فعالیت‌های روزمره:
  کاردرمانگران با آموزش تکنیک‌های خاص، به بیماران کمک می‌کنند تا بتوانند وظایف روزانه‌ای مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن، نوشتن و استفاده از وسایل شخصی را با استقلال بیشتری انجام دهند.
• بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف:
  تمرینات اختصاصی کاردرمانی باعث تقویت کنترل عضلات کوچک دست و انگشتان می‌شود؛ این موضوع برای انجام کارهایی مانند بستن دکمه‌ها، گرفتن قاشق یا نوشتن بسیار حیاتی است.
• تقویت عملکرد شناختی:
  بیماری پارکینسون تنها محدود به علائم حرکتی نیست؛ بسیاری از بیماران دچار مشکلاتی در حافظه، تمرکز و حل مسئله می‌شوند. کاردرمانگر با استفاده از تمرینات ذهنی و راهکارهای شناختی، عملکرد مغزی بیمار را بهبود می‌دهد.
• افزایش ایمنی و کاهش خطر زمین‌خوردن:
  کاردرمانی با آموزش راهبردهایی برای حفظ تعادل و همچنین پیشنهاد اصلاحاتی در محیط خانه (مانند نصب دستگیره، حذف موانع و تنظیم نورپردازی)، از بروز آسیب‌های ناشی از سقوط جلوگیری می‌کند.
• پشتیبانی روانی و آموزش راهبردهای سازگاری:
  کاردرمانی نه‌تنها برای بیماران، بلکه برای خانواده‌های آنان نیز نقش حمایتی دارد. با آموزش مهارت‌های مقابله با تغییرات جسمی و روانی بیماری، بیماران بهتر با شرایط خود سازگار می‌شوند و خانواده‌ها نیز در فرآیند مراقبت مشارکت مؤثرتری دارند.

اهداف کاردرمانی برای بیماران پارکینسون

کاردرمانی پارکینسون بر چندین حوزه حیاتی تمرکز دارد که نقش مهمی در حفظ استقلال، ایمنی و کیفیت زندگی بیماران ایفا می‌کنند. این حوزه‌ها عبارت‌اند از:

• مهارت‌های حرکتی ظریف
• کاردرمانگران با ارائه تمرینات هدفمند، به بهبود دقت و هماهنگی حرکات دست کمک می‌کنند. این تمرینات انجام کارهایی مانند نوشتن، بستن دکمه یا استفاده از قاشق و چنگال را آسان‌تر می‌سازند.
• عملکردهای شناختی: کاردرمانی با تمرینات خاصی به تقویت حافظه، تمرکز و مهارت‌های حل مسئله در بیماران پارکینسون کمک می‌کند؛ این موضوع به افزایش استقلال ذهنی و توانایی تصمیم‌گیری فرد کمک زیادی می‌کند.
• استقلال در فعالیت‌های روزمره (ADL): کاردرمانگر به بیماران آموزش می‌دهد تا مراقبت از خود، انجام امور خانه و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی را با استفاده از ابزارهای تطبیقی و تکنیک‌های خاص ادامه دهند.
• تعادل و تحرک ایمن: یکی از دغدغه‌های اصلی در بیماری پارکینسون، خطر زمین‌خوردن است. کاردرمانی با ارائه راهکارهایی برای بهبود تعادل و طراحی محیطی امن، احتمال آسیب را کاهش می‌دهد
• حمایت روانی و سازگاری با بیماری: علاوه بر جنبه‌های جسمی، کاردرمانی با ارائه حمایت عاطفی به بیماران کمک می‌کند با تغییرات ناشی از بیماری کنار بیایند و حس کنترل و امید را در زندگی خود حفظ کنند.

مطالعه مقاله کاردرمانی ضربه مغزی در منزل از دست ندهید.

تفاوت کاردرمانی و فیزیوتراپی در بیماران پارکینسون

یکی از سوالات رایج در مسیر درمان بیماران مبتلا به پارکینسون، تفاوت بین کاردرمانی و فیزیوتراپی است. این دو رویکرد درمانی گرچه مکمل یکدیگرند، اما هر کدام اهداف و تمرکز متفاوتی دارند.

فیزیوتراپی بیشتر بر عضلات بزرگ و حرکات پایه‌ای مانند ایستادن، راه رفتن، حفظ تعادل و افزایش دامنه حرکتی تمرکز دارد. در واقع، فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تحرک کلی بدن خود را حفظ کرده و از تحلیل رفتن عضلات پیشگیری کند.

در مقابل، کاردرمانی بر فعالیت‌های عملی زندگی روزمره تمرکز دارد؛ همان مهارت‌هایی که با پیشرفت بیماری به‌تدریج تحت تأثیر قرار می‌گیرند. کارهایی مانند بستن دکمه‌های لباس، نوشتن، استفاده از قاشق و چنگال، چرخاندن کلید در قفل یا حتی نگه داشتن لیوان آب بدون لرزش – همه در حیطه کاردرمانی قرار می‌گیرند.

طبق مطالعه‌ای که در پایگاه PubMed منتشر شده، کاردرمانی می‌تواند عملکرد دست را در بیماران پارکینسون تا ۲۸٪ بهبود دهد.

تکنیک‌های کاردرمانی پارکینسون

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، کاردرمانی در بیماران پارکینسون از طرق مختلف علائم و آسیب‌های ناشی از این بیماری را بهبود می‌بخشد. در ادامه با تکنیک‌های کاردرمانی برای بیماران دارای پارکینسون بیشتر آشنا می‌شویم.

بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف

مهارت‌های حرکتی ظریف اغلب در بیماران دارای پارکینسون مختل می‌شود. با تضعیف این مهارت‌ها کارهای به ظاهر ساده نیز برای این عزیزان خسته کننده و چالش برانگیز می‌شود. بدین ترتیب کاردرمانگر در جلسات کاردرمانی پارکینسون تکنیک‌های مختلفی را با هدف بهبود این مهارت‌ها ارائه می‌دهد. بدین ترتیب بیماران را قادر می‌سازد تا فعالیت‌های روزانه را با سهولت و راحت‌تر انجام دهند. بخش اساسی تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف شامل تمرینات و فعالیت‌های خاص برای افزایش قدرت،هماهنگی و مهارت دست‌ها است. کاردرمانگران برای این منظور از تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌کنند؛ مانند:

تمرینات تقویتی

فشار دادن یک توپ استرس یا هر ابزار مناسب دیگری برای افزایش قدرت دست و انگشتان.

انجام وظایف دقیق

این تکنیک شامل برداشتن اشیاء کوچک، مانند مهره یا دکمه برای بهبود هماهنگی و دقت چشم و دست است.

استراتژی‌ نوشتن

استفاده از خودکارهای مناسب‌سازی شده و تمرین نوشتن یکی دیگر از تکنیک‌های کاردرمانی پارکینسون است. این تکنیک برای مقابله با تغییرات در دست نوشته مانند میکروگرافیا (دست‌خط خیلی کوچک و فشرده) بسیار نتیجه بخش است. لازم به ذکر است که اختلال در نوشتن و دست نوشته‌های بیماران یکی از آسیب‌های رایج بعد از پارکینسون است.

بهبود هماهنگی دست و چشم

انجام کارهایی که نیاز به حرکات دست با دقت بالا دارند، یکی دیگر از تکنیک‌های کاردرمانی پارکینسون محسوب می‌شود. از جمله این تمرینات می‌توان به نواختن آلات موسیقی یا مونتاژ قطعات کوچک مانند لگو و غیره اشاره کرد.

بیماران عزیز می‌توانند برای تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف خود به کلینیک‌های توانبخشی مراجعه و یا این خدمات را در منزل خود دریافت کنند. مجموعه توانبخشی توان هاب با افتخار جرو معدود مراکز توانبخشی در ایران است که این خدمات را در منزل بیماران و توانخواهان عزیز ارائه می‌دهد. بدین ترتیب بیماران پارکینسونی که اغلب رفت و آمد به این مراکز برایشان سخت و طاقت‌فرساست، می‌توانند کلیه خدمات کاردرمانی پارکینسون را در منزل خود دریافت کنند.

پیشنهاد می شود مطالعه مقاله کاردرمانی برای بیماران ام اس در منزل از دست ندهید.

استفاده از تجهیزات کمکی و تطبیقی برای کارهای روزانه

کاردرمانگران اغلب استفاده از تجهیزات کمکی و تطبیقی را برای کمک به بیماران پارکینسونی توصیه می‌کنند. تجهیزات تطبیقی شامل ابزارهایی است که برای اصلاح محیط یا یک فعالیت طراحی شده‌اند. استفاده از این تجهیزات برای سهولت انجام برخی فعالیت‌های روزمره  و همچنین غلبه بر مشکلات مربوط به مهارت حرکتی ظریف توصیه می‌شود. برخی از این تجهیزات تطبیقی عبارتند از:

ظروف تطبیقی یا کمکی 

ظروف تطبیقی (Adaptive Utensils) ظروفی با دسته‌های بزرگتر و ارگونومیک است. این ظروف برای تسهیل غذا خوردن افرادی که لرزش دست دارند و یا قدرت دست آنها کاهش یافته، طراحی شده‌اند.

قلاب دکمه و زیپ‌های مخصوص 

این ابزارها به بستن دکمه‌های لباس و کشیدن زیپ کمک می‌کنند و ناراحتی مربوط به لباس پوشیدن را کاهش می‌دهند.

مسواک و تیغ برقی

مسواک و تیغ برقی جزو دستگاه‌هایی هستند که به دقت و مهارت کمتری نیاز دارند و نظافت شخصی بیماران پارکینسونی را تسهیل می‌کنند.

وسایل کمکی برای نوشتن

خودکارهای مخصوصی برای کمک به بیماران پارکینسونی یا سایر توانخواهان وجود دارد که کنترل روی دست خط را افزایش می‌دهند. این ابزار برای آن دسته از بیمارانی است که در اثر پارکینسون دچار میکروگرافیا یا هرگونه تغییر دیگر در دست خط خود شده‌اند.

به طور کلی بیماران پارکینسونی با وارد کردن تجهیزات تطبیقی در امور روزانه خود می‌توانند سطح بالاتری از استقلال را تجربه کنند. با راهنمایی یک کاردرمانگر حرفه‌ای، بیماران پارکینسونی یاد می‌گیرند که از این ابزارها به طور مؤثر استفاده کرده و مهارت حرکتی و شناختی خود را بالا ببرند.

پیشنهاد می شود مقاله کاردرمانی بزرگسالان را در وب سایت توان هاب مطالعه بفرمایید.

بهبود عملکرد شناختی

ضعف عملکرد شناختی اغلب جنبه نگران کننده بیماری پارکینسون است و می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر بگذارد. کاردرمانگرها در جلسات کاردرمانی پارکینسون بر تکنیک‌هایی تمرکز دارند که هدفشان کاهش این آسیب‌های شناختی است. این تکنیک‌ها حول محور تقویت حافظه و حل مسئله می‌چرخد. بنابراین این تکنیک‌ها می‌توانند توانایی بیمار برای تفکر، استدلال و به خاطر سپردن را تقویت کنند. برخی از این تکنیک‌ها عبارتند از:

تکنیک‌های تقویت حافظه

یکی از زمینه‌های اصلی که کاردرمانگران در درمان پارکینسون روی آن تمرکز می‌کنند، تقویت حافظه است. از آنجایی که اختلال حافظه می‌تواند امور معمول زندگی بیمار را نیز تحت تاثیر قرار دهد، کمک به مدیریت این چالش ضروری است. تکنیک‌هایی مانند استفاده از یادیارها مانند کلمات اختصاری یا تصاویر بصری، به بیماران کمک می‌کنند مراحل یک فعالیت یا تاریخ‌های مهم را به خاطر بسپارند. یکی دیگر از استراتژی‌های موثر کاردرمانی پارکینسون، یادآوری با فاصله است. یادآوری با فاصله یک تکنیک تقویت حافظه است که شامل یادآوری اطلاعات در بازه‌های زمانی متفاوت می‌شود. علاوه بر این، کاردرمانگرها گاهی از ابزارهای الکترونیکی استفاده می‌کنند که به طور خاص برای تحریک حافظه طراحی شده‌اند.

تقویت مهارت حل مسئله

تکنیک‌های تقویت مهارت حل مسئله برای بیماران پارکینسونی فوق العاده مفید است. فعالیت‌های کاردرمانی پارکینسون با هدف تقویت مهارت حل مسئله، برای بهبود توانایی تجزیه و تحلیل موقعیت‌ها و تصمیم گیری مناسب طراحی شده‌اند. با انجام کارهایی که نیاز به برنامه ریزی، توالی و اجرای مراحل مختلف برای رسیدن به یک هدف دارند، بیماران می‌توانند بر روی مهارت‌های اجرایی خود کار کنند. فعالیت‌های رایج تقویت مهارت حل مسئله که توسط کاردرمانگرها معرفی می‌شود شامل حل پازل، برنامه ریزی امور در طول روز یا هفته و بازی‌هایی است که نیاز به تفکر استراتژیک دارند.

پیشنهاد می شود مطالعه مقاله کاردرمانی کودک در منزل از دست ندهید.

انجام فعالیت‌های روزمره زندگی 

برای افرادی که با بیماری پارکینسون زندگی می‌کنند، حتی فعالیت‌های ساده و نرمال نیز می‌تواند چالش برانگیز باشد. کاردرمانی پارکینسون نقش مهمی در کمک به بیماران برای حفظ استقلال برای انجام وظایف روزانه دارد. درمانگران با اجرای استراتژی‌های مبتنی بر صرفه‌جویی در انرژی و ایجاد تغییرات خلاقانه در خانه، انجام فعالیت‌های روزمره زندگی برای بیماران را تسهیل می‌کنند. این فعالیت‌ها توانایی بیمار را برای مدیریت امور روزمره خود با خستگی کمتر و اعتماد به نفس بیشتر به میزان زیادی افزایش می‌دهند.

استراتژی‌های حفظ انرژی

خستگی مداوم یکی از شایع‌ترین و سخت‌ترین علائم بیماری پارکینسون است. به همین دلیل کاردرمانگرها به بیماران پارکینسونی تکنیک‌های حفظ انرژی را برای مدیریت خستگی آموزش می‌دهند. این استراتژی‌ شامل آموزش برقراری تعادل بین استراحت و فعالیت و اولویت بندی وظایف می‌شود. این استراتژی‌ها اغلب شامل موارد زیر است:

تقسیم وظایف به مراحل قابل مدیریت

این رویکرد با اجتناب از تکمیل یک کار به صورت مداوم و یکباره، به جلوگیری از خستگی بیمار کمک می‌کند.

استفاده از تجهیزات تطبیقی

ابزارهایی مانند وسایل کمکی به بیماران کمک می‌کنند تا وظایف خود را بدون صرف انرژی غیر ضروری انجام دهند.

برنامه ریزی برای استراحت منظم

مکث‌های عمدی حین انجام فعالیت روزمره به مدیریت سطوح انرژی در طول روز کمک کرده و باعث افزایش بهره وری کلی بیمار می‌شود.

اجرای این استراتژی‌ها به بیماران کمک می‌کند تا فعالیت‌های روزانه را به نحو احسن انجام دهند و انرژی خود را برای فعالیت‌های لذت‌بخش یا ضروری در طول روز حفظ کنند. کاردرمانگرها با حضور در منزل بیماران می‌توانند این استراتژی‌ها را با بیمار کار کرده و آنها را تمرین دهند. شما توانخواه عزیز نیز می‌توانید کلیه خدمات کاردرمانی پارکینسون را در منزل خود دریافت کنید. کافیست با مجموعه توانبخشی توان هاب تماس گرفته و بعد از مشاوره اولیه رایگان این خدمات را در منزل خود دریافت کنید.

اصلاح خانه برای ایمنی و دسترسی بیشتر

کاردرمانگرها اغلب تغییراتی را در خانه اعمال می‌کنند تا محیط خانه ایمن‌تر و وسایل مورد نیاز در دسترس‌ باشد. هدف از این اصلاحات جلوگیری ازآسیب‌های حرکتی و خطر سقوط بیمار است. این اصلاحات اغلب شامل موارد زیر می‌شود: 

نصب میله دستگیره و نرده‌ها

نصب میله دستگیره و نرده‌ها ایمن به ویژه در حمام و راه پله‌ها برای جلوگیری از سقوط  بیمار ضروری است.

ایمن سازی کف 

خانه باید عاری از به هم ریختگی و هرگونه مانع احتمالی باشد که می‌تواند منجر به سقوط بیمار شود. ایمن سازی کف اغلب شامل ایمن کردن فرش یا چیدمان مجدد مبلمان است.

تنظیم ارتفاع مبلمان

افزایش ارتفاع صندلی‌ها و تخت‌ها می‌تواند نشستن و ایستادن بیماران را بدون نیاز به کمک از دیگران آسان‌تر کند.

بهبود نور

ایجاد روشنایی کافی برای جلوگیری از سقوط و کمک به بیمار در رفت و آمد در خانه در طول روز و شب ضروری است.

برای دریافت خدمات کاردرمانی در منزل می توانید با کاردرمانگران متخصص و ماهر توان هاب از طریق سایت ارتباط برقرار نمایید.

جدول جمع‌بندی تکنیک‌ها کاردرمانی برای بیماران پارکینسون

آیا همه بیماران از کاردرمانی سود می‌برند؟

نه دقیقاً. همه‌ی بیماران واکنش یکسانی به کاردرمانی نشون نمی‌دهند. کاردرمانی در بیماریی های پیشرفته بیشتر نقش تثبیت‌کننده داره؛ یعنی کمک می‌کنه افت عملکرد کندتر بشه و کیفیت زندگی تا حد امکان حفظ شود.

طبق گفته‌ی Parkinson’s Foundation، زمان شروع کاردرمانی نقش مهمی در اثربخشی اون داره؛ هرچه زودتر شروع شود، نتیجه بهتر و ماندگارتر خواهد بود.

در آخر

کاردرمانی پارکینسون با تمرکز بر استقلال در انجام امور روزمره، نقش مهمی در افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری پارکینسون ایفا می‌کند. دریافت کمک از متخصصان و کاردرمانگرها و انجام تمرینات و تکنیک‌های کاردرمانی برای پارکینسون، می‌تواند منجر به پیشرفت‌های قابل توجهی در روند درمان و بهبود بیماران شود. آیا شما هم به دنبال راهبردهای موثر برای تقویت مهارت‌های حرکتی، شناختی و فعالیت‌های روزانه بیماران پارکینسونی در زمینه کاردرمانی هستید؟ جای درست آمده‌اید! ما در این مطلب در مورد صفر تا صد کاردرمانی بعد از بروز بیماری پارکینسون صحبت کردیم. به یاد داشته باشید، علاقه و حمایت شما از ارتقاء آگاهی از بیماری پارکینسون بسیار مهم است.

سوالات متداول