سکته مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خونی که به مغز شما می رود متوقف شود. وقوع این بیماری سبب به وجود آمدن موقعیتی اضطراری خواهد شد.
در حالت طبیعی، مغز احتیاج به مواد غذایی و اکسیژن دارد تا بتواند به خوبی کار کند. اگر جریان خون حتی برای یک زمان کوتاه متوقف گردد می تواند منجر به آسیب های زیادی گردد؛ به این صورت که تنها پس از چند دقیقه کوتاه و در غیاب مواد غذایی و اکسیژن، سلول های مغزی شروع به از بین رفتن می کنند.
انواع مختلف سکته مغزی کدامند؟
سکته های مغزی به 2 دسته اصلی تقسیم می شوند:
- سکته مغزی ایسکمیک: این نوع از سکته مغزی بر اثر مسدود شدن یک شریان (و در مواقع نادرتر، یک ورید) رخ می دهند. حدود ۸۷٪ از سکته های مغزی مربوط به این نوع می باشد.
- سکته مغزی هموراژیک: این دسته از سکته مغزی بر اثر خونریزی اتفاق افتاده و حدود ۱۳٪ از سکته های مغزی را شامل می شود.
سکته مغزی ایسکمیک چیست؟
سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ می دهد که رگ خونی تغذیه کننده مغز مسدود شده و یا خون در آن لخته می گردد و جریان خون به قسمتی از مغز آسیب می بیند. پس از آن، سلول ها و بافت مغزی در طی چند دقیقه آتی و به علّت فقدان اکسیژن و مواد غذایی شروع به مرگ می کنند. سکته های مغزی ایسکمیک به دو زیرگروه تقسیم می شوند:
- سکته مغزی ترومبوتیک: این نوع از سکته های مغزی ایسکمیک به دلیل ایجاد لخته در عروق خونی مغز و انسداد رگ به وسیله آن رخ می دهد.
- سکته مغزی آمبولیک: این نوع سکته مغزی توسط لخته خونی و یا بافت مُرده ای که در جایی دیگر از بدن ایجاد شده، در اثر جابجایی با جریان خون به درون مغز رفته و عروق خونی آن جا را مسدود کرده است اتفاق می افتد.
سکته مغزی ترومبوتیک
سکته های مغزی ترومبوتیک در اثر ایجاد لخته خونی (ترومبوز) در شریان های تغذیه کننده مغز اتفاق افتاده و اغلب در افراد مسن تر، مخصوصاً افرادی که کلسترول بالا، آترواِسکلروزیس (موادی حاصل از انباشته شدن چربی و لیپید بر روی دیواره های داخلی عروق خونی) یا دیابت دارند دیده می شود.
گاهی اوقات علائم ناشی از سکته مغزی ترومبوتیک به طور ناگهانی و اغلب در حین خواب و یا صبح زود رخ می دهد. در مواردی دیگر ممکن است این علائم به تدریج و در طول دوره ای چند ساعته و یا حتی چند روزه رخ دهد.
سکته های مغزی ترومبوتیک ممکن است با یک یا چند سکته خفیف همراهی شوند که به آن ها «حمله ایسکمیک گذرا» گفته می شود. این حملات ممکن است از چند دقیقه تا بیش از ۲۴ ساعت ادامه داشته و اغلب علامت خطری در مورد وقوع یک سکته مغزی دیگر خواهند بود. علائم ناشی از حملات ایسکمیک گذرا اگرچه خفیف و موقتی هستند اما مشابه علائم سکته مغزی می باشند.
یکی دیگر از انواع سکته مغزی که در عروق خونی کوچک مغز رخ می دهد «سکته لاکونار» نامیده می شود. «لاکونار» واژه ای لاتین به معنای سوراخ یا گودی می باشد. سکته های لاکونار اغلب در افراد دارای دیابت و یا فشار خون بالا یافت می شوند.
سکته مغزی آمبولیک
سکته های مغزی آمبولیک معمولاً به وسیله لخته خونی تشکیل شده در جای دیگری از بدن (آمبولی)، حرکت آن از طریق جریان خون و قرارگیری در مغز رخ داده و اغلب در پی مشکلات قلبی یا جراحی قلب و بی هیچ علامت خطری اتفاق می افتند. حدود ۱۵٪ از سکته های مغزی آمبولیک در افراد مبتلا به فیبریلاسیون بطنی (نوعی از ناهنجاری های مربوط به ریتم قلب که طی آن دهلیزهای قلبی به شکلی ناکارآمد تپش می کنند) رخ می دهد.
سکته هموراژیک چیست؟
سکته های هموراژیک اغلب زمانی رخ می دهند که شریان تغذیه کننده قلب پاره شده و شروع به خونریزی کنند. هنگامی که خونریزی در مغز رخ می دهد، سلول ها و بافت مغزی نمی توانند به اکسیژن و مواد غذایی دسترسی پیدا کنند. به علاوه، فشار در بافت های مجاور بالا رفته و التهاب و سوزش ایجاد می کنند که می تواند منجر به آسیب مغزی بیش تری گردد. سکته های هموراژیک به دو دسته اصلی تقسیم می گردند که عبارتند از:
- خونریزی درون مغزی: خونریزی از عروق داخل مغز رخ می دهد.
- خونریزی زیر عنکبوتیه: خونریزی در فضای عنکبوتیه (فضایی بین مغز و غشایی که دور آن را می پوشاند) اتفاق می افتد.
خونریزی درون مغزی
خونریزی درون مغزی اغلب به دلیل فشار خون بالا رخ داده و طی آن، خونریزی به طور ناگهانی و اغلب بدون هیچ علامت اخطاردهنده ای شروع می شود. این خونریزی می تواند آن قدر شدید باشد که سبب به کما رفتن فرد و یا مرگ شود.
خونریزی زیر عنکبوتیه
خونریزی زیر عنکبوتیه ناشی از خونریزی در فضای بین مغز و غشای پوشاننده دور مغز (مِنَنژ) بوده و اغلب به خاطر وجود یک آنوریسم، بدشکلی عروقی یا ضربه رخ می دهد.
- آنوریسم به منطقه ای ضعیف و باد کرده روی دیواره شریان ها گفته می شود که خطر پارگی و خونریزی دارد. آنوریسم ممکن است مادرزادی بوده و یا بعد از تولد و در طول زندگی بنا به عواملی مانند فشار خون بالا یا آترواِسکلروزیس ایجاد شده باشد.
بدشکلی عروقی اختلالی مادرزادی است که شامل شبکه درهم پیچ خورده ای از شریان ها و وریدها می باشد. علّت ایجاد بدشکلی عروقی نامشخص است اما گاهی به دلیل مسائل ژنتیکی و یا بخشی از یک بیماری خاص می باشد.
سکته های مغزی عودکننده چه هستند؟
سکته های مغزی عودکننده در حدود یک تا چهار نفر از افرادی که در طول ۵ سال پس از سکته مغزی اوّل شان یک سکته دیگر نیز داشته اند رخ می دهد. خطر وقوع این نوع از سکته مغزی بلافاصله پس از وقوع یک سکته در بالاترین حدّ خود قرار داشته و به تدریج با گذر زمان کاهش می یابد. با بروز هر سکته مغزی عودکننده احتمال ایجاد ناتوانی های شدید و مرگ افزایش می یابد.
حدود ۳٪ از افرادی که یک بار سکته مغزی را تجربه کرده اند در طول ۳۰ روز پس از آن، سکته دوّم خود را تجربه کرده و حدود یک سوّم از افرادی که یک بار به سکته مغزی مبتلا شده اند در طی ۲ سال پس از آن مبتلا به سکته مغزی دوّم خود شده اند.
عوامل خطرساز برای وقوع سکته مغزی
عوامل بسیاری می توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند. عوامل خطرسازی که قابل کنترل هستند موارد زیر می باشند:
عوامل خطرساز مربوط به سبک زندگی
- اضافه وزن یا چاقی
- کم تحرکی
- نوشیدن زیاد مشروبات الکلی
- استفاده از مواد غیرقانونی مانند کوکائین و مت آمفتامین
عوامل خطرساز پزشکی
- فشار خون بالا
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- کلسترول بالا
- دیابت
- آپنه انسدادی خواب(اختلالی است مربوط به شل شدن دیواره های گلو هنگام خواب که باعث مشکل تنفسی می گردد)
- بیماری های قلبی عروقی ، از جمله نارسایی قلبی، عفونت قلب یا ریتم غیر طبیعی قلب ، مانند فیبریلاسیون دهلیزی
- سابقه شخصی یا خانوادگی سکته مغزی ، حمله قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا
- ابتلا به کووید 19
سایر عوامل مرتبط با خطر سکته مغزی عبارتند از:
- سن: خطر سکته مغزی در افراد 55 سال به بالا بیشتر از افراد جوان است.
- جنسیت: خطر سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است. اما زنان معمولاً هنگام سکته مغزی سن بیشتری دارند و احتمال مرگ در اثر سکته مغزی در آنها بیشتر از مردان است.
- هورمون ها: استفاده از قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی که شامل استروژن است خطر را افزایش می دهد.
