فلج مغزی که به عنوان یک بیماری اسکلتی – عضلانی شناخته می‌شود، در حال حاضر، بیش از 17 میلیون نفر را در جهان به خود درگیر کرده است؛ به همین دلیل، آشنایی با روش‌های درمان فلج مغزی، امر بسیار مهمی است. فلج مغزی به دلیل آسیب به مغز جنین در دوران بارداری، هنگام تولد یا دوران نوزادی رخ می‌دهد؛ با این حال، در بسیاری از موارد علت دقیق آن ناشناخته است.
آسیب مغزی علاوه بر ناتوانی در کنترل حرکت، می‌تواند در گفتار، تمرکز، بینایی و شنوایی نیز مشکل ایجاد کند. با این حال، اگر در سن مناسبی برای درمان آن اقدام شود، می‌توان به کنترل و کاهش عوارض آن امیدوار بود. در این مقاله با روش‌های درمان فلج مغزی و میزان اثرگذاری هر یک بیشتر آشنا می‌شویم.
فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی یک ناتوانی جسمی است که در اثر آسیب به مغز کودک در زمان بارداری یا بعد از تولد ایجاد می‌شود. اگرچه این بیماری بر حرکات عضلانی تاثیر می‌گذارد، اما دلیل اصلی آن، اختلالی است که در سیستم عصبی ایجاد می‌شود. این ناهنجاری در مناطقی از مغز که حرکات ماهیچه‌ها را کنترل می‌کنند رخ می‌دهد و به همین علت به آن فلج مغزی می‌گویند.
یکی از علل شایع به وجود آمدن فلج مغزی در دوران بارداری این است که به هر دلیلی خون‌رسانی به مغز کودک مختل شود. عواملی مانند گرفتگی عروق خونی و آسیب فیزیکی از مواردی هستند که باعث اختلال در خون رسانی به جنین می‌شوند. خوشبختانه این بیماری در طول زمان پیشرفت نمی‌کند و معمولا ناتوانی‌ها در یک سطح مشخص باقی می‌مانند؛ اما از طریق درمان فلج مغزی در سنین پایین، می‌توان بسیاری از عوارض را برطرف نمود. روش‌های درمان این اختلال می‌تواند شامل تکنیک‌های گوناگونی مانند عمل جراحی، فیزیوتراپی، درمان با سلول‌های بنیادی و… باشد.
علائم بیماری فلج مغزی چیست؟
اختلالات ناشی از فلج مغزی ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از تولد قابل شناسایی نباشند و به همین دلیل درمان فلج مغزی به تاخیر بیفتد. وجود این بیماری به ویژه در کودکان 0 تا 12 ماهه‌ای که دارای ضعف در حرکات، ضعف عضلانی، اختلالات مفاصل، وضعیت بدنی نامناسب و… هستند و نمی‌توانند به طور مستقل به فعالیت بپردازند، محتمل است.
نوزادان مبتلا به فلج مغزی دیرتر از همسالان خود حرکاتی مانند غلت زدن، نشستن، خزیدن یا راه رفتن را آغاز می‌کنند. در اوایل دوران نوزادی، آن‌ها ممکن است رفلکس‌هایی داشته باشند که به طور معمول ناپدید نمی‌شوند.
علائم اصلی این بیماری شامل موارد زیر است:
- تاخیر در رشد مهارت‌های حرکتی، مانند غلت زدن، نشستن یا خزیدن
- اختلالات بینایی، شنوایی و گفتاری
- مشکلات عصبی مانند تشنج، ناتوانی ذهنی و نابینایی
- سفتی عضلات و رفلکس‌های شدید که اسپاستیسیتی نامیده می‌شود.
- هماهنگی ضعیف عضلانی، به نام آتاکسی
- اختلالات تنفسی
- اختلالات مثانه و روده
- لرزش و حرکات غیر ارادی
- افتادن مکرر
- مشکلات بلع
- ترجیح دادن استفاده از یک طرف بدن؛ برای مثال همیشه اشیاء را با یک دست نگه دارد.
پیشنهاد می شود برای آشنایی کامل با انواع سکته مغزی مقاله مورد نظر را مطالعه نمایید.
علت بیماری فلج مغزی چیست؟
برخی از عوامل خطر که باعث این بیماری می‌شوند و درمان فلج مغزی را ضروری می‌کنند شامل موارد زیر است:
- ناسازگاری خونی مادر و نوزاد
- در دوران بارداری، مادر یک عفونت ویروسی یا باکتریایی را تجربه کند که بر سیستم عصبی کودک تاثیر بگذارد.
- مصرف الکل یا داروهای خاص در دوران بارداری
- تولد زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- مشکلات لخته شدن خون
- خونریزی‌های مغزی
انواع فلج مغزی چیست؟
به طور کلی، این بیماری می‌تواند در سه نوع مختلف ظهور پیدا کند.
- اسپاستیک: این اختلال به دلیل آسیب به قشر حرکتی مغز رخ می‌دهد و ماهیچه‌ها با ایجاد محدودیت حرکتی سفت می‌شوند. این شایع‌ترین نوع فلج مغزی است که 70-۸۰ درصد موارد را شامل می‌شود.
- آتاکسیک: به دلیل آسیب به مخچه رخ می‌دهد. این وضعیت تعادل بیمار را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
- دیسکینتیک: این مشکل در اثر آسیب به قشر گانگلیون بازال مغز ایجاد می‌شود. کمترین شیوع این بیماری از این نوع است.
چه زمانی به درمان فلج مغزی نیاز است؟ | روش‌های تشخیص
در قدم اول، لازم است که وجود این بیماری تشخیص داده شود و سپس با توجه به سطح بیماری، برای درمان فلج مغزی برنامه‌ریزی شود. این اختلال در گام اول با معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود. در طول معاینه، پزشک شرح حال کاملی از قبل از تولد، هنگام و بعد از تولد کودک و مادر دریافت می‌کند. این بیماری معمولا تا پیش از 6 تا 12 ماهگی تشخیص داده نمی‌شود. این دوره، زمانی است که کودک باید به نقاط مهم رشد مانند راه رفتن و کنترل دست و سر برسد.
به طور کلی، برای تشخیص بیماری می‌توان از تست های تشخیصی زیر استفاده کرد:
- معاینه عصبی: ممکن است برای ارزیابی رفلکس‌ها و عملکردهای مغزی حرکتی انجام شود.
- الکتروانسفالوگرام (EEG): فرآیندی است که در آن فعالیت‌های الکتریکی مغز به طور مداوم با الکترودهایی که روی جمجمه قرار می‌گیرند ثبت می‌شود.
- معاینات راه رفتن: می‌تواند برای ارزیابی سبک راه رفتن کودک اعمال شود.
- تصویربرداری مغناطیسی (MRI): در مواردی که رادیوگرافی به تنهایی کافی نیست، می‌توان از آن برای تهیه تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای داخلی بدن استفاده کرد.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی‌ها و اندام‌ها را نشان می دهد.
- مطالعات ژنتیکی: این آزمایش‌ها، احتمال انتقال ارثی بیماری را ارزیابی می‌کنند.
بعد از اینکه به کمک این آزمایش‌ها، وجود بیماری تایید شد، بر حسب شدت و سن کودک، برنامه‌های درمانی منظمی تجویز می‌شود. درمان فلج مغزی می‌تواند شامل مرحله‌های متعددی باشد که پزشک پس از هر مرحله، میزان پیشرفت را بررسی می‌نماید.
مطالعه مقاله گفتاردرمانی فلج مغزی از دست ندهید.
روش‌های درمان فلج مغزی
درمان فلج مغزی بر به حداقل رساندن ناهنجاری‌ها و بهبود کیفیت زندگی بیمار متمرکز است؛ و البته تلاش می‌کند از بروز سایر عوارض در آینده پیشگیری کند. کودکان و بزرگسالان مبتلا به فلج مغزی نیاز به درمان طولانی مدت با یک تیم متخصص دارند. این درمان‌ها شامل انواع روش‌های جراحی و غیر جراحی است.
۱- درمان‌های غیر جراحی
- توانبخشی: شامل تمرینات و بازی‌های مختلف که به کودک کمک می‌کند کنترل بیشتری روی عضلات خود داشته باشد (در ادامه بیشتر در این مورد صحبت خواهیم کرد).
- ارتز و آتل: برای جلوگیری از تحرک اشتباه، حمایت از عضلات یا محافظت از بدشکلی استفاده می‌شود.
- دارودرمانی: این داروها به صورت خوراکی یا تزریقی برای کنترل تشنج یا کاهش انقباض در عضلات تجویز می‌شوند.
۲- درمان های جراحی
- جراحی ارتوپدی: درمان دررفتگی مفصل ران، بدشکلی مچ پا و انقباض عضلانی.
- جراحی مغز و اعصاب: اصلاح اختلالات عصبی برای درمان مشکلاتی انقباضی
۳- درمان فلج مغزی با سلول‌های بنیادی
سلول‌های بنیادی این توانایی را دارند که به سلول‌های مغزی آسیب دیده تبدیل شوند. بنابراین در درمان فلج مغزی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. به همین ترتیب، این سلول‌ها می‌توانند جایگزین اعصاب و عضلات آسیب دیده نیز بشوند. بنابراین، این درمان می‌تواند پیشرفت بیماری را کاهش داده یا آن را به طور کامل متوقف کند و حتی در مواردی باعث پسرفت آن شوند.
میزان موفقیت این درمان با سن بیمار، طول مدت بیماری و وضعیت فعلی بیمار نسبت مستقیم دارد. اگر بیماری بسیار پیشرفته باشد، ممکن است بیش از یک درمان مورد نیاز باشد.
همچنین پیشنهاد می دهیم مقاله گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم مطالعه نمایید.
انواع روش‌های توانبخشی برای درمان فلج مغزی
روش‌های توانبخشی می‌تواند به صورت‌های گوناگونی برای درمان فلج مغزی مورد استفاده قرار گیرند که بعضی از مهمترین آن‌ها شامل موارد زیر است.
۱- فیزیوتراپی
روش‌های فیزیوتراپی شامل تمریناتی است که برای حفظ و بهبود حرکت کودک طراحی می‌شوند. این روش یکی از مهمترین و موثرترین درمان‌ها برای کودکان فلج مغزی است.
اهداف اصلی فیزیوتراپی شامل موارد زیر است:
- تشویق کودک به حرکت
- افزایش قدرت عضلات و کاهش یا توقف سرعت ضعیف شدن آن‌ها
- متوقف کردن کوچک شدن عضلات و پیشگیری از کاهش دامنه حرکتی آن‌ها
۲- گفتاردرمانی
گفتار درمانی می‌تواند به کودکانی که در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند کمک کند. یک کارشناس گفتاردرمانی می‌تواند تمرین‌هایی را ارائه دهد که قدرت تکلم و شنیدن کودک را افزایش دهد؛ یا در بعضی موارد روش‌های جایگزین مانند استفاده از زبان اشاره یا تصاویر را به کودک آموزش دهد.
۳- کاردرمانی
هدف کاردرمانی این است که به کودک فلج مغزی کمک کند تا در انجام فعالیت‌های روزمره خود مستقل شود. کاردرمانگر می‌تواند به کودک در مورد بهترین روش انجام فعالیت‌هایی که قدری پیچیده هستند، مانند رفتن به دستشویی، لباس پوشیدن یا بستن بند کفش آموزش دهد. روش‌های کاردرمانی می‌توانند برای بزرگسالانی که درگیر فلج مغزی هستند نیز بسیار کمک‌کننده باشد.
تمرینات توانبخشی فلج مغزی در منزل
اگرچه امروزه نمی‌توان آسیب مغزی را به طور کامل از بین برد، اما یک درمان برنامه‌ریزی شده می‌تواند به افراد کمک کند تا زندگی مستقلی داشته باشند. با این حال، تشخیص زودهنگام در درمان بسیار مهم است. رویکرد درمان با توجه به شرایط هر فرد تعیین می‌شود که در اغلب موارد شروع با توانبخشی به ویژه در دوره اولیه بسیار مهم است.
در نوزادی که هنوز در حال رشد است، می‌توان عملکرد سلول‌های آسیب دیده مغز را به سلول‌های اطراف آموزش داد. دستیابی به این امر تنها با توانبخشی اولیه امکان پذیر است. بنابراین، تمرینات توانبخشی برای نوزادانی که قبل از هفتم ۳۰ بارداری متولد شده‌اند و در معرض خطر جدی فلج مغزی هستند را می‌توان آغاز کرد.
از آنجا که تمرینات توانبخشی برای درمان فلج مغزی، می‌تواند تا حدود سه سالگی به طور منظم ادامه داشته باشد، استفاده از خدمات توانبخشی در منزل توان هاب می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. استفاده از این خدمات می‌تواند زحمت رفت و آمد هر روزه را از دوش شما بردارد و با کاهش استرس کودک، انگیزه او را برای همکاری با درمانگر افزایش دهد.
برای آشنایی بیشتر با خدمات مجموعه توان هاب می توانید فیزیوتراپی در منزل و کاردرمانی در منزل و گفتار درمانی در منزل را دنبال کنید.
جمع بندی
فلج مغزی نوعی بیماری است که می‌تواند در زمان بارداری یا پس از تولد برای کودک ایجاد شود و باعث اختلال در حرکت عضلات او گردد. این کودکان معمولا دیرتر از همسالان خود حرکات فیزیکی مانند غلتیدن، نشستن و راه رفتن را می‌آموزند و در نحوه صحیح انجام رفتارهای حرکتی مشکل دارند.
علائم این مشکل می‌تواند پس از چند ماه یا چند سال ظاهر شود که به کمک معاینات فیزیکی، تصویربرداری و آزمایش ژنتیک قابل تشخیص است. برای درمان و کنترل عوارض این بیماری نیز از توانبخشی، عمل جراحی، سلول بنیادی و… استفاده می‌شود. تمرینات توانبخشی به خصوص در سنین پایین، می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای در درمان فلج مغزی داشته باشد. برای استفاده از خدمات توانبخشی در منزل توان هاب می‌توانید با ما تماس بگیرید.
یک دیدگاه درباره ی “معرفی تمامی روش های درمان فلج مغزی”
ممنون از محتواهای عالی