دیسفاژی نوعی بیماری است که منجر به بروز مشکلاتی در بلع می‌شود. این مشکل می‌تواند یک وضعیت دردناک باشد و در برخی موارد حتی بلع غیرممکن می‌شود. اختلال بلع می‌تواند در هر سنی رخ بدهد؛ اما در بزرگسالان و افراد مسن رایج‌تر است. علل مشکلات بلع متفاوت است و درمان به علت آن بستگی دارد. در این مقاله میخواهیم به بررسی درمان اختلال بلع در بزرگسالان بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
دیسفاژی در بزرگسالان چیست؟
دیسفاژی یک اختلال بلع است که حفره دهان، حلق، مری یا محل اتصال معده به مری را درگیر می‌کند. پیامدهای دیسفاژی عبارت‌اند از سوءتغذیه و کم‌آبی، ذات‌الریه آسپیراسیون، به خطر افتادن سلامت عمومی، بیماری مزمن ریوی، خفگی و حتی مرگ. فردی که مبتلا به این بیماری است نمی‌تواند به درستی غذا بخورد یا مایعات را بنوشد.
این مشکل ممکن است هزینههای مادی و معنوی زیادی برای فرد به بار آورد و حتی نیاز باشد فرد و خانواده او تغییرات قابل‌توجهی را در شیوه زندگی خود ایجاد کنند. این بیماری انواع مختلفی دارد:
- دیسفاژی دهانی: در این حالت مشکل به دهان برمی‌گردد که گاهی به دلیل ضعف زبان پس از سکته مغزی ایجاد می‌شود. در این حالت فرد در جویدن غذا مشکل دارد و نمی‌تواند با دهان خود غذا را حمل کند.
- دیسفاژی حلقوی: در این نوع از اختلال بلع، مشکل در گلو است. مشکلات گلو اغلب ناشی از یک مشکل عصبی هستند که بر اعصاب تأثیر می‌گذارند (مانند بیماری پارکینسون، سکته مغزی یا اسکلروز جانبی آمیوتروفیک).
- دیسفاژی مری: در این نوع از دیسفاژی، مشکل به مری برمی‌گردد. این مورد معمولاً به دلیل انسداد یا تحریک مری ایجاد می‌شود و فرد برای درمان به جراحی نیاز پیدا می‌کند.
اختلال یادگیری چیست؟ برای آشنایی بیشتر می توانید مقاله مورد نظر را مطالعه نمایید.
چه عواملی منجر به بروز اختلال بلع در بزرگسالان می‌شود؟
عوامل مختلفی در بروز این بیماری نقش دارند. این عوامل را در ادامه بررسی میکنیم.
- سن بالا: این بیماری در افرادی که سن بالاتری دارند، بیشتر دیده می‌شود. تخمین زده شده است که بین 15 تا 22 درصد از افراد بالای 50 سال دچار اختلال بلع می‌شوند.
- سکته مغزی: طبق نتایج برخی از تحقیقات حدود یک سوم از افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند، به دیسفاژی نیز مبتلا میگردند.
- بیماری پارکینسون و ALS
- بیماری رفلاکس معده به مری یا GERD
- سرطان سر و گردن
- ناتوانی ذهنی
- ام اس
- مشکلاتی که فرد نیاز به لولهگذاری دارد
- سندرم شوگرن
- لوپوس
- زوال عقل و آلزایمر
- آسیب مغزی تروماتیک
- بیحرکتی تارهای صوتی
پیشنهاد می شود مقاله فیزیوتراپی کودکان از دست ندهید.
علائم و نشانههای دیسفاژی بزرگسالان
نشانههای اختلال بلع در بزرگسالان می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. به طور کلی علائم دیسفاژی در بزرگسالان عبارت‌اند از:
- آبریزش دهان
- بی‌اثر بودن جویدن
- باقی ماندن غذا یا مایعات در حفره دهان
- ناتوانی در بسته نگه داشتن لب‌ها
- طولانی شدن جویدن و بلعیدن
- نشت غذا یا مایعات از حفره بینی
- احساس پری در گلو
- احساس درد هنگام بلعیدن
- تغییراتی در کیفیت صدا
- سرفه یا پاک‌سازی گلو در حین یا بعد از خوردن یا نوشیدن
- مشکل در هماهنگی تنفس و بلع
- عفونت تنفسی
- تغییر در عادات غذایی
- کاهش وزن
- سو تغذیه
- کم‌آبی
افرادی که به اختلال بلع دچار می‌شوند، ممکن است تمامی این علائم را تجربه نکنند.
می توان برای آشنایی با توانبخشی بیماران سکته مغزی مقاله توانبخشی سکته مغزی را مطالعه نمایید.
روش‌های درمانی اختلال بلع بزرگسالان
روش‌های مختلفی برای درمان دیسفاژی وجود دارد. روش درمانی با توجه به ارزیابی بیمار انتخاب می‌شود. فیزیوتراپها و گفتار درمانگران از جمله افرادی هستند که نقش اساسی در درمان دیسفاژی بزرگسالان دارند. درمان دیسفاژی ممکن است شامل بازیابی عملکرد طبیعی بلع (روش‌های توانبخشی) یا اصلاحاتی در قوام رژیم غذایی و سبک زندگی بیمار (روش‌های جبرانی) باشد.
تکنیک‌های توانبخشی مانند تمرینات گفتاردرمانی برای ایجاد تغییرات پایدار در بلع فرد و بهبود عملکرد فیزیولوژیکی او در طول زمان طراحی شدهاند. هدف بسیاری از تمرینات، بهبود عملکرد و پایدار ماندن آن است.
تکنیک‌های جبرانی در زمان استفاده نوع بلع را تغییر می‌دهند؛ اما تغییر عملکردی پایدار ایجاد نمیکنند. هدف از این تکنیکها جبران کسریهایی است که هنوز قابل بازسازی نیستند و زمان لازم است تا فرد بتوانند در آن زمینه خاص توانایی خود را به دست آورد. حتی ممکن است فرد نتواند در آن زمینه توانایی خود را بازیابد و مجبور شود از همین تکنیکها برای بلع بهتر استفاده کند.
در ادامه روش‌های درمانی دیسفاژی بزرگسالان را میآوریم.
تغییر رژیم غذایی و اصلاح بافت غذاها
گاهی با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و اصلاح بافت غذاها میتوان به فرد کمک کرد تا بهتر آنها را ببلعد. ایجاد تغییراتی در بافت، دما و طعم غذاهای جامع و مایعات می‌تواند به این افراد کمک کند.
استفاده از مانورهای مختلف
مانورها استراتژیهای خاصی هستند که توسط پزشکان به بیماران آموزش داده می‌شوند. از این مانورها برای تغییر زمان یا قدرت حرکات خاص بلع استفاده می‌شود. چند مانور برای اختلال بلع وجود دارد؛ اما ممکن است همه آنها برای تمامی افرادی که دچار این اختلال می‌شوند، مناسب نباشد. در نتیجه، پزشک و گفتاردرمانگر تشخیص می‌دهند که کدام مانور برای بیمار مناسب است و سپس آن را به او آموزش می‌دهند.
مانور بلع Effortful
از این مانور برای افزایش فشار دهانی استفاده می‌شود. این مانور موجب افزایش فشار در حلق فوقانی و بهبود انقباض پایه زبان می‌شود. همچنین این مانور مدت زمان مواردی چون بسته شدن دهلیز حنجره، حداکثر حرکت قدامی هیوئید، زمان کلی بلع و… را افزایش میدهد. در این مانور بیمار باید با شدت غذا یا مایعات را قورت بدهد و در همین حین، زبان را محکم به کام خود فشار دهد.
مانور مندلسون
مانور مندلسون برای بالا بردن حنجره و باز کردن مری در حین بلع طراحی شده است تا از ریزش غذا یا مایع به داخل راه هوایی جلوگیری کند. بیمار در حین این مانور حنجره را در موقعیت بالا و در بالاترین نقطه عضلات Hyolaryngeal نگه می‌دارد.
مانور بلع Supraglottic
این مانور برای بستن تارهای صوتی با حبس خودآگاه نفس در قبل و حین بلع و به منظور محافظت از راه هوایی طراحی شده است. بیمار درست قبل از قورت دادن نفس را حبس می‌کند تا تارهای صوتی را ببندد. در این روش بلع بلافاصله با سرفه ارادی همراه است.
مانور بلع Super-supraglottic
این نوع بلع برای حرکت ارادی آریتنوئیدها به سمت جلو طراحی شده است و ورودی دهلیز حنجره را قبل و حین بلع می‌بندد. فرد در این حالت آموزش میبیند تا قبل از بلع نفس خود را حبس کند.
تمرینات بلع درمانی
تمرینات بلع درمانی شامل تمرینات لب، فک، زبان، کام نرم، حنجره یا ماهیچههای تنفسی می‌شود. گفتاردرمانگر با توجه به نوع اختلال بلع بیمار، تمرین مخصوصی را برای او طراحی می‌کند. برخی از تمرینات مناسب دامنه حرکتی هستند، برخی دیگر تمرینات مقاومتی هستند. بعضی از تمرینات برای جویدن هستند و… . این تمرینات به فرد کمک می‌کنند تا بدون سرفه یا احساس خفگی بتواند غذا بخورد یا مایعات بنوشد.
تکنیک‌های وضعیتی
برخی از روش‌های درمانی هم شامل تکنیک‌های وضعیتی می‌شوند. در این روش تشخیص داده می‌شود که با تغییر وضعیت فرد در کدام حالت، بلعیدن برای او راحتتر می‌شود. به عنوان مثال، اگر چانه او به سمت پایین باشد بهتر است یا چانه به سمت بالا؟ گاهی نیاز است که فرد برای بلعیدن بهتر سر خود را به پهلو بچرخاند. این تغییرات روی باریک شدن راه هوایی، هدایت بهتر غذا به سمت مری و… تأثیر می‌گذارند.
گشاد کردن مری
گاهی علت اختلال بلع در فرد، باریک بودن مری است. در این شرایط از روشی برای گشاد کردن مری استفاده می‌کنند. یک بالون مخصوص وارد مری می‌کنند. پس از باد کردن بالون و گشاد کردن مری، آن را از بدن فرد خارج می‌کنند.
بوتاکس
از تزریق بوتاکس زمانی استفاده می‌شود که بخشی از ماهیچههای مری سفت شده باشند. بوتاکس موجب شل شدن عضلات سفت می‌شود. در نتیجه انقباض را کاهش میدهد. نکتهای که در مورد این روش وجود دارد این است که گاهی فرد باید بوتاکس را مجدداً تزریق کند. زیرا تأثیر آن پس از مدتی از بین میرود.
دارودرمانی
در برخی موارد داروها می‌توانند مشکل فرد را رفع کنند. داروهای ضد رفلاکس، داروهای مدیریت بزاق و… از جمله داروهایی هستند که در این شرایط برای بیماران تجویز می‌شوند. پزشک با توجه به مشکل فرد داروی لازم را تجویز خواهد کرد.
استفاده از پروتز و لوازم داخل دهانی
پروتزها (به عنوان مثال، پروتز پرکننده کام، پروتز لیفت کام) به فرد کمک می‌کنند تا بهتر بتوانند غذاها را ببلعند و مایعات را بنوشند. پروتزها دستگاه‌هایی هستند که در داخل دهان قرار داده می‌شوند و میتوان آنها را پس از غذا خوردن از دهان خارج کرد. این دستگاهها کمبود فرد را جبران می‌کنند. به عنوان مثال، باعث بسته شدن لب‌ها در زمان جویدن غذا می‌شوند یا زبان و لب‌ها را در زمان بلعیدن در موقعیت مناسب قرار می‌دهند.
همچنین پیشنهاد می شود با فیزیوتراپی گردن بیشتر آشنا شوید.
تغذیه با لوله
گاهی روش‌های دیگر جواب نمیدهد و در این شرایط پزشکان ممکن است استفاده از لوله تغذیه را توصیه کنند. مدت زمان استفاده از لوله از فردی به فرد دیگر متفاوت است. نکته مهم این است که مواد مغذی و مایعات به بدن فرد برسد.
جراحی
در نهایت، اگر دیگر روشها کارساز نبودند، از جراحی برای درمان استفاده می‌شود. معمولاً از این روش زمانی استفاده می‌شود که فرد دارای تومور و موارد این چنینی است. در مجموع، پزشکان سعی می‌کنند تا جای ممکن از روش‌های درمانی غیرتهاجمی استفاده کنند؛ اما گاهی جراحی ضروری است.
برای اطلاع بیشتر درباره فیزیوتراپی می توانید فیزیوتراپی در منزل را مطالعه نمایید.
سخن نهایی
در این مقاله به بررسی درمان اختلال بلع در بزرگسالان پرداختیم، انواع این بیماری را بررسی کردیم و انواع روش‌های درمانی آن را توضیح دادیم. این مشکل در بزرگسالان و افراد مسن بیشتر دیده می‌شود. پزشکان، فیزیوتراپها و گفتار درمانگران متخصصانی هستند که در این زمینه به بیماران مبتلا به دیسفاژی کمک می‌کنند. تیم توان هاب متشکل از فیزیوتراپها و گفتار درمانگران ماهر و باتجربهای است که خدمات خود را در منزل ارائه می‌دهند. این گونه دیگر نیازی نیست نگران رفت و آمد، برنامه‌ریزی جلسات و مسائل این چنینی باشید. به ساحتی می‌توانید جلسات گفتاردرمانی و فیزیوتراپی اختلال بلع بزرگسالان را در خانه برگزار کنید. علاوه بر این، می‌توانید از پشتیبانی 24 ساعته توان هاب نیز بهره‌مند شوید و سؤالات و دغدغههای خود را مطرح کنید.
منابع :
mayoclinic
nhs
asha
