بیماری ام اس یا Multiple sclerosis (MS) نوعی اختلال است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با ضعف عضلانی، اختلالات تعادل، مشکل در راه رفتن و اختلال گفتاری ظاهر می‌شود. بسته به ناحیه آسیب دیده در سیستم عصبی مرکزی و میزان درگیری، نوع و شدت این بیماری نیز ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
بیماری MS در موارد پیشرفته، می‌تواند باعث از دست رفتن انواع توانایی‌های حرکتی گردد؛ به همین دلیل باید درمان و کنترل آن را جدی گرفت. اگرچه هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما روش‌های متعددی را می‌توان برای کاهش حملات و بهبود کیفیت زندگی فرد به کار برد. در این مقاله با علائم و دلایل این بیماری بیشتر آشنا می‌شویم و روش‌های تشخیص و درمان آن را می‌شناسیم.
بیماری ام اس چیست؟
ام اس یک بیماری مزمن سیستم عصبی است که در آن حرکات دست یا پا، بینایی، حس و تعادل به دلیل اختلال در ارتباط بین مغز و بقیه بدن با اختلال مواجه می‌شود. این بیماری در اثر حمله سیستم ایمنی به سلول‌های «میلین» که به عنوان غلاف پوشاننده رشته‌های عصبی شناخته می‌شوند، رخ می‌دهد.
در اثر آسیب دیدن میلین‌ها، ارتباط رشته‌های عصبی که هماهنگی سیستم مرکزی و سایر قسمت‌های بدن را فراهم می‌کنند، مختل می‌شود. روند متفاوت این بیماری بین افراد، باعث می‌شود که زمان بروز بیماری، محل آن در مغز و شدت علائم آن نیز متفاوت باشد. به طور کلی در بیماری ام اس، از دست دادن کامل یا نیمی از عملکرد حسی – حرکتی مغز، مشاهده می‌گردد.
علائم بیماری ام اس چیست؟
اولین علائم MS معمولا با شکایت از ضعف در بازو، پاها یا مشکلات بینایی شروع می‌شود؛ اما به طور کلی، علائم بیماری ام اس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی و ضعف
- مشکلات تعادل و هماهنگی، مانند مشکل در راه رفتن
- گزگز و بی‌حسی در قسمت‌های مختلف بدن
- سفتی عضلات، گرفتگی و درد
- مشکلات بینایی مانند تاری، دوبینی و کم بینایی
- احساس شوک الکتریکی زمانی که گردن به جلو خم می‌شود.
- مشکلات تمرکز، یادگیری و برنامه‌ریزی
- افسردگی و اضطراب
- مشکلات گفتاری و بلع
- مشکلات مثانه مانند بی‌اختیاری ادرار
- یبوست
- اختلال عملکرد جنسی
- مشکلات حافظه کوتاه مدت
علل بیماری MS چیست؟
اگرچه علت بیماری ام اس هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما مشخص شده که عوامل محیطی، جهش های ژنتیکی خاصی را تحریک می‌کنند و در بروز این بیماری موثر هستند. در حالت کلی، عوامل زیر می‌توانند در ایجاد این بیماری نقش بازی کنند:
- عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض حلال‌های شیمیایی و جیوه، آفت کش‌ها و تماس با تشعشعات رادیواکتیو.
- قومیت: این بیماری در بعضی قومیت‌ها بیشتر دیده می‌شود. برای مثال، MS در کشورهای دور از استوا بیشتر بروز می‌کند (شاید به علت کمبود ویتامین D که به دلیل نور کمتر خورشید ایجاد می‌شود).
- ویروس‌ها: سابقه ابتلا به ویروس‌هایی مانند «هرپس» و «واریسلا زوستر» ریسک ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد.
- وراثت: عوامل ژنتیکی می‌تواند شانس بروز این بیماری را افزایش دهد؛ یعنی اگر فردی در خانواده شما به این بیماری دچار شده است، احتمال ابتلای شما به MS بیش از سایرین است. به طور کلی، احتمال بروز بیماری در فرزندان والدین مبتلا به ام اس ۷ تا ۱۰ برابر بیشتر از دیگر افراد جامعه است.
- سیگار: مطالعات نشان داده است احتمال بروز MS در افراد سیگاری، دو برابر سایر افراد است.
- چاقی: چاقی به خصوص در سنین نوجوانی، می‌تواند ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
پیشنهاد می دهیم مقاله ورزش های کاردرمانی ام اس از دست ندهید.
بیماری ام اس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص بیماری MS کار آسانی نیست. آزمایش خاصی که بتواند به تنهایی بیماری ام اس را تشخیص دهد هنوز وجود ندارد. اما به طور کلی، آزمایشاتی که برای تشخیص آن استفاده می‌شود به شرح زیر است:
- آزمایش خون: این تست بیشتر برای رد وجود سایر بیماری‌ها که علائمی شبیه ام اس دارند استفاده می‌شود. این آزمایش به طور مستقیم نمی‌تواند وجود ام اس را تشخیص دهد.
- MRI: تصویربرداری MRI اطلاعات دقیقی در مورد مغز و نخاع ارائه می‌دهد و برای تشخیص بیماری ام اس بسیار مهم است. ضایعات ام اس به صورت نواحی محو شده در این تصاویر ظاهر می‌شوند.
- بررسی مایع مغزی نخاعی: در این روش نمونه کوچکی از مایع مغزی نخاعی شما برداشته می‌شود. فعالیت سیستم ایمنی بدن که باعث حمله به سلول‌های عصبی می‌شود، با بررسی این مایع قابل تشخیص است.
- تست‌های تحریک‌پذیری اعصاب: این تست‌ها تکنیک‌هایی برای اندازه‌گیری سرعت انتقال اعصاب هستند؛ زیرا اعصاب آسیب‌دیده، پیام‌ها را کندتر منتقل می‌کنند. ۳ نوع اصلی تحریک‌پذیری وجود دارد: تحریک اعصاب بینایی، تحریک اعصاب شنوایی و تحریک اعصاب حسی
عوارض بیماری ام اس چیست؟
در صورتی که این بیماری پیشرفت کند می‌تواند عوارض متعددی را برای فرد ایجاد کند که مهمترین آن‌ها شامل موارد زیر است:
- ناتوانی در راه رفتن بدون کمک دیگران
- از دست رفتن کنترل بر روده و مثانه
- اختلال در حافظه کوتاه مدت یا بلندمدت
- ناتوانی یا کم توانی جنسی
- افسردگی و اضطراب شدید
پیشنهاد می دهیم مقاله کاردرمانی ام اس را مطالعه نمایید.
درمان بیماری ام اس چگونه انجام می‌شود؟
آیا ام اس درمان دارد؟ واقعیت این است که درمان بیماری ام اس بسته به هر شخص می‌تواند روند متفاوتی داشته باشد. اگرچه نمی‌توان برای درمان این بیماری تضمین قطعی داد؛ اما نکته مهم این است که درمان باید هرچه زودتر شروع شود. این بیماری معمولا در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی دیده می‌شود و هر چه بیماری در سنین پایین‌تری آغاز گردد، دوره آن شدیدتر خواهد بود. بیمار مبتلا به حمله ام اس، ممکن است در طول زندگی خود دچار حمله مجدد نشود یا حملاتی با فرکانس‌های متغیر را تجربه کند.
درمان حمله ام اس هنوز روش قطعی و مشخصی ندارد و غالب روش‌ها بیشتر بر به حداقل رساندن عوارض، مدیریت علائم و کند کردن پیشرفت آن تمرکز دارند. برنامه درمانی که پزشک شما تجویز می‌کند، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دارودرمانی مانند داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (متیل پردنیزولون و سایر داروهای استروئیدی) و داروهای پیشگیری از عود حملات (DMTs)
- توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی
- مشاوره سلامت روان برای کاهش اثرات اضطرابی که این بیماری بر افراد دارد.
انواع دیگری از روش‌های درمانی وجود دارد که بیشتر بر کاهش علائم تمرکز دارد و راه‌حل‌های ثانوی محسوب می‌شود. برای مثال این روش‌ها عبارتند از:
- استفاده از عینک یا مصرف بعضی داروها برای رفع عوارض بینایی.
- تحریک الکتریکی مغز برای کاهش اسپاسم عضلانی
- استفاده از ابزارهای توانبخشی مانند عصا، واکر یا ویلچر
- مصرف داروهای ضد تشنج یا داروهای ضد انقباض و درد
- مصرف داروهایی مانند دونپزیل برای کاهش عوارض حسی و شناختی
- استفاده از درمان‌های مکمل مانند یوگا
- تبادل پلاسما؛ اگر بدن شما به بعضی داروها واکنش موثری ندهد، ممکن است پزشک برای درمان بيماري ام اس تعویض پلاسما را توصیه کند. این تکنیک در کاهش عوارض ناشی از حملات مداوم در دراز مدت موثر است.
آیا ام اس مانع از بارداری است؟
برخلاف تصور رایج، بیماری ام اس و درمان آن، نیازی به عقب انداختن برنامه بارداری ندارد. بیماران ام اس می‌توانند به راحتی باردار شوند و فرزندان خود را سالم به دنیا آورند. اگر حملات بیماری ام اس بسیار شدید شود، کافی است بیمار از انجام کارهای سنگین اجتناب کند. در برخی موارد، بارداری حتی حملات ام اس را تسکین می‌دهد؛ با این حال، پیگیری دقیق بیماری MS بسیار مهم است؛ زیرا حملات ممکن است پس از تولد نوزاد دوباره عود کنند.
مطالعه مقاله مراقبت از بیمار ام اس در منزل از دست ندهید.
برای کنترل بیماری ام اس چه باید کرد؟
عوارض و علائم ام اس را می‌توان با پیگیری منظم درمان پزشکی و تنظیم سبک زندگی تحت کنترل نگه داشت. اما بهترین روش‌های خانگی برای درمان ام اس چیست؟ به طور کلی، بعضی از موارد مهم سبک زندگی که باید به آن دقت کنید شامل موارد زیر است:
- استراحت کافی داشته باشید و خواب خود را منظم کنید.
- از فعالیت‌ها و کارهایی که شما را خسته می‌کند اجتناب کنید.
- اگر در مراحل حاد بیماری نیستید، ورزش سبک و منظم می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
- مراقب تغذیه منظم و سالم خود باشید؛ به خصوص مطمئن شوید که به اندازه کافی ویتامین D دریافت می‌کنید.
- مواد مضر مانند الکل و سیگار را از زندگی خود حذف کنید.
- تحرک خود را افزایش دهید.
- از تکنیک‌های توانبخشی و فیزیوتراپی در منزل استفاده کنید.
- سعی کنید از عوامل افزایش افسردگی و اضطراب دوری نمایید.
فیزیوتراپی برای درمان ام اس
به طور قطعی ثابت شده است که فیزیوتراپی می‌تواند نقش بسیار موثری در کاهش علائم و عوارض MS داشته باشد؛ زیرا فیزیوتراپی می‌تواند به شکل فعالانه قدرت و کنترل عضلات شما را افزایش دهد. یک فیزیوتراپیست می‌تواند طی جلسات آموزشی، تمرینات کششی، تعادلی و تقویتی را به شما آموزش داده و به شما یاد دهد که چطور از دستگاه‌ها و ابزارها برای ساده‌تر شدن کارهای روزمره استفاده نمایید.
یکی از روش‌های بسیار موثر در درمان بیماری MS استفاده از روش‌های فیزیوتراپی در منزل است. فیزیوتراپی وقتی به همراه سایر روش‌های توانبخشی مانند کاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل ارائه می‌شود، به دلیل کاهش استرس بیمار و احساس راحتی بیشتر، نتیجه‌دهی بسیار بالاتری دارد. حتی اگر نگوییم خدمات توانبخشی در منزل بهترین درمان ام اس است، می‌توان به جرات گفت که در بهبود وضعیت جسمی و روانی بیمار، واضح‌ترین نقش را دارد.
همچنین مقاله فیزیوتراپی بیماران ام اس از دست ندهید.
جمع بندی
بیماری MS که به علت اختلال در سیستم عصبی افراد رخ می‌دهد، می‌تواند باعث بروز مشکل در حرکت، تعادل و بینایی افراد شود. این بیماری با علائمی چون احساس گزگز در بدن، ضعف در عضلات، تاری دید، مشکلات بلع و… ظهور می‌کند. ام اس در موارد پیشرفته نیز می‌تواند با عوارض جدی چون ناتوانی در راه رفتن مستقل، عدم کنترل بر مثانه و روده، فراموشی و… همراه شود.
درمان این مشکل به کمک تکینک‌های ترکیبی مانند دارودرمانی، توانبخشی و روان‌درمانی انجام می‌شود. در این بین، استفاده از خدمات توانبخشی در منزل برای درمان بیماری ام اس می‌تواند بسیار مفید باشد. برای دریافت این خدمات و اطلاعات بیشتر با توان هاب تماس بگیرید.
منابع :
nhs
mayoclinic
clevelandclinic
