درمان اختلال بلع در بزرگسالان

دیسفاژی نوعی بیماری است که منجر به بروز مشکلاتی در بلع می‌شود. این مشکل می‌تواند یک وضعیت دردناک باشد و در برخی موارد حتی بلع غیرممکن می‌شود. اختلال بلع می‌تواند در هر سنی رخ بدهد؛ اما در بزرگسالان و افراد مسن رایج‌تر است. علل مشکلات بلع متفاوت است و درمان به علت آن بستگی دارد. در این مقاله می‎خواهیم به بررسی درمان اختلال بلع در بزرگسالان بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.

دیسفاژی در بزرگسالان چیست؟

دیسفاژی یک اختلال بلع است که حفره دهان، حلق، مری یا محل اتصال معده به مری را درگیر می‌کند. پیامدهای دیسفاژی عبارت‌اند از سوءتغذیه و کم‌آبی، ذات‌الریه آسپیراسیون، به خطر افتادن سلامت عمومی، بیماری مزمن ریوی، خفگی و حتی مرگ. فردی که مبتلا به این بیماری است نمی‌تواند به درستی غذا بخورد یا مایعات را بنوشد.

این مشکل ممکن است هزینه‎های مادی و معنوی زیادی برای فرد به بار آورد و حتی نیاز باشد فرد و خانواده او تغییرات قابل‌توجهی را در شیوه زندگی خود ایجاد کنند. این بیماری انواع مختلفی دارد:

• دیسفاژی دهانی: در این حالت مشکل به دهان برمی‌گردد که گاهی به دلیل ضعف زبان پس از سکته مغزی ایجاد می‌شود. در این حالت فرد در جویدن غذا مشکل دارد و نمی‌تواند با دهان خود غذا را حمل کند.
• دیسفاژی حلقوی: در این نوع از اختلال بلع، مشکل در گلو است. مشکلات گلو اغلب ناشی از یک مشکل عصبی هستند که بر اعصاب تأثیر می‎گذارند (مانند بیماری پارکینسون، سکته مغزی یا اسکلروز جانبی آمیوتروفیک).
• دیسفاژی مری: در این نوع از دیسفاژی، مشکل به مری برمی‌گردد. این مورد معمولاً به دلیل انسداد یا تحریک مری ایجاد می‌شود و فرد برای درمان به جراحی نیاز پیدا می‎کند.

اختلال یادگیری چیست؟ برای آشنایی بیشتر می توانید مقاله مورد نظر را مطالعه نمایید.

چه عواملی منجر به بروز اختلال بلع در بزرگسالان می‌شود؟

عوامل مختلفی در بروز این بیماری نقش دارند. این عوامل را در ادامه بررسی می‎کنیم.

• سن بالا: این بیماری در افرادی که سن بالاتری دارند، بیشتر دیده می‌شود. تخمین زده شده است که بین 15 تا 22 درصد از افراد بالای 50 سال دچار اختلال بلع می‌شوند.
• سکته مغزی: طبق نتایج برخی از تحقیقات حدود یک سوم از افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند، به دیسفاژی نیز مبتلا می‎گردند.
• بیماری پارکینسون و ALS
• بیماری رفلاکس معده به مری یا GERD
• سرطان سر و گردن
• ناتوانی ذهنی
• ام اس
• مشکلاتی که فرد نیاز به لوله‎گذاری دارد
• سندرم شوگرن
• لوپوس
• زوال عقل و آلزایمر
• آسیب مغزی تروماتیک
• بی‎حرکتی تارهای صوتی

پیشنهاد می شود مقاله فیزیوتراپی کودکان از دست ندهید.

علائم و نشانه‌های دیسفاژی بزرگسالان

نشانه‎های اختلال بلع در بزرگسالان می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. به طور کلی علائم دیسفاژی در بزرگسالان عبارت‌اند از:

• آبریزش دهان
• بی‌اثر بودن جویدن
• باقی ماندن غذا یا مایعات در حفره دهان
• ناتوانی در بسته نگه داشتن لب‌ها
• طولانی شدن جویدن و بلعیدن
• نشت غذا یا مایعات از حفره بینی
• احساس پری در گلو
• احساس درد هنگام بلعیدن
• تغییراتی در کیفیت صدا
• سرفه یا پاک‌سازی گلو در حین یا بعد از خوردن یا نوشیدن
• مشکل در هماهنگی تنفس و بلع
• عفونت تنفسی
• تغییر در عادات غذایی
• کاهش وزن
• سو تغذیه
• کم‌آبی

افرادی که به اختلال بلع دچار می‌شوند، ممکن است تمامی این علائم را تجربه نکنند.

می توان برای آشنایی با توانبخشی بیماران سکته مغزی مقاله توانبخشی سکته مغزی را مطالعه نمایید.

روش‎های درمان اختلال بلع در بزرگسالان

روش‌های مختلفی برای درمان دیسفاژی وجود دارد. روش درمانی با توجه به ارزیابی بیمار انتخاب می‌شود. فیزیوتراپ‎ها و گفتار درمانگران از جمله افرادی هستند که نقش اساسی در درمان دیسفاژی بزرگسالان دارند. درمان دیسفاژی ممکن است شامل بازیابی عملکرد طبیعی بلع (روش‎های توانبخشی) یا اصلاحاتی در قوام رژیم غذایی و سبک زندگی بیمار (روش‎های جبرانی) باشد.

تکنیک‎های توانبخشی مانند تمرینات گفتاردرمانی برای ایجاد تغییرات پایدار در بلع فرد و بهبود عملکرد فیزیولوژیکی او در طول زمان طراحی شده‎اند. هدف بسیاری از تمرینات، بهبود عملکرد و پایدار ماندن آن است.

تکنیک‎های جبرانی در زمان استفاده نوع بلع را تغییر می‌دهند؛ اما تغییر عملکردی پایدار ایجاد نمی‎کنند. هدف از این تکنیک‎ها جبران کسری‎هایی است که هنوز قابل بازسازی نیستند و زمان لازم است تا فرد بتوانند در آن زمینه خاص توانایی خود را به دست آورد. حتی ممکن است فرد نتواند در آن زمینه توانایی خود را بازیابد و مجبور شود از همین تکنیک‎ها برای بلع بهتر استفاده کند.

در ادامه روش‎های درمانی دیسفاژی بزرگسالان را می‎آوریم.

تغییر رژیم غذایی و اصلاح بافت غذاها

گاهی با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و اصلاح بافت غذاها می‎توان به فرد کمک کرد تا بهتر آنها را ببلعد. ایجاد تغییراتی در بافت، دما و طعم غذاهای جامع و مایعات می‌تواند به این افراد کمک کند.

استفاده از مانورهای مختلف

مانورها استراتژی‎های خاصی هستند که توسط پزشکان به بیماران آموزش داده می‌شوند. از این مانورها برای تغییر زمان یا قدرت حرکات خاص بلع استفاده می‌شود. چند مانور برای اختلال بلع وجود دارد؛ اما ممکن است همه آن‎ها برای تمامی افرادی که دچار این اختلال می‌شوند، مناسب نباشد. در نتیجه، پزشک و گفتاردرمانگر تشخیص می‎دهند که کدام مانور برای بیمار مناسب است و سپس آن را به او آموزش می‎دهند.

مانور بلع Effortful

از این مانور برای افزایش فشار دهانی استفاده می‌شود. این مانور موجب افزایش فشار در حلق فوقانی و بهبود انقباض پایه زبان می‌شود. همچنین این مانور مدت زمان مواردی چون بسته شدن دهلیز حنجره، حداکثر حرکت قدامی هیوئید، زمان کلی بلع و… را افزایش می‎دهد. در این مانور بیمار باید با شدت غذا یا مایعات را قورت بدهد و در همین حین، زبان را محکم به کام خود فشار دهد.

مانور مندلسون

مانور مندلسون برای بالا بردن حنجره و باز کردن مری در حین بلع طراحی شده است تا از ریزش غذا یا مایع به داخل راه هوایی جلوگیری کند. بیمار در حین این مانور حنجره را در موقعیت بالا و در بالاترین نقطه عضلات Hyolaryngeal نگه می‌دارد.

مانور بلع Supraglottic

این مانور برای بستن تارهای صوتی با حبس خودآگاه نفس در قبل و حین بلع و به منظور محافظت از راه هوایی طراحی شده است. بیمار درست قبل از قورت دادن نفس را حبس می‎کند تا تارهای صوتی را ببندد. در این روش بلع بلافاصله با سرفه ارادی همراه است.

مانور بلع Super-supraglottic

این نوع بلع برای حرکت ارادی آریتنوئیدها به سمت جلو طراحی شده است و ورودی دهلیز حنجره را قبل و حین بلع می‌بندد. فرد در این حالت آموزش می‎بیند تا قبل از بلع نفس خود را حبس کند.

تمرینات بلع درمانی

تمرینات بلع درمانی شامل تمرینات لب، فک، زبان، کام نرم، حنجره یا ماهیچه‌های تنفسی می‌شود. گفتاردرمانگر با توجه به نوع اختلال بلع بیمار، تمرین مخصوصی را برای او طراحی می‎کند. برخی از تمرینات مناسب دامنه حرکتی هستند، برخی دیگر تمرینات مقاومتی هستند. بعضی از تمرینات برای جویدن هستند و… . این تمرینات به فرد کمک می‌کنند تا بدون سرفه یا احساس خفگی بتواند غذا بخورد یا مایعات بنوشد.

تکنیک‌های وضعیتی

برخی از روش‎های درمانی هم شامل تکنیک‎های وضعیتی می‌شوند. در این روش تشخیص داده می‌شود که با تغییر وضعیت فرد در کدام حالت، بلعیدن برای او راحت‎تر می‌شود. به عنوان مثال، اگر چانه او به سمت پایین باشد بهتر است یا چانه به سمت بالا؟ گاهی نیاز است که فرد برای بلعیدن بهتر سر خود را به پهلو بچرخاند. این تغییرات روی باریک شدن راه هوایی، هدایت بهتر غذا به سمت مری و… تأثیر می‌گذارند.

گشاد کردن مری

گاهی علت اختلال بلع در فرد، باریک بودن مری است. در این شرایط از روشی برای گشاد کردن مری استفاده می‎کنند. یک بالون مخصوص وارد مری می‎کنند. پس از باد کردن بالون و گشاد کردن مری، آن را از بدن فرد خارج می‎کنند.

بوتاکس

از تزریق بوتاکس زمانی استفاده می‌شود که بخشی از ماهیچه‎های مری سفت شده باشند. بوتاکس موجب شل شدن عضلات سفت می‌شود. در نتیجه انقباض را کاهش می‎دهد. نکته‎ای که در مورد این روش وجود دارد این است که گاهی فرد باید بوتاکس را مجدداً تزریق کند. زیرا تأثیر آن پس از مدتی از بین می‎رود.

دارودرمانی

در برخی موارد داروها می‌توانند مشکل فرد را رفع کنند. داروهای ضد رفلاکس، داروهای مدیریت بزاق و… از جمله داروهایی هستند که در این شرایط برای بیماران تجویز می‌شوند. پزشک با توجه به مشکل فرد داروی لازم را تجویز خواهد کرد.

استفاده از پروتز و لوازم داخل دهانی

پروتزها (به عنوان مثال، پروتز پرکننده کام، پروتز لیفت کام) به فرد کمک می‎کنند تا بهتر بتوانند غذاها را ببلعند و مایعات را بنوشند. پروتزها دستگاه‌هایی هستند که در داخل دهان قرار داده می‌شوند و می‎توان آن‎ها را پس از غذا خوردن از دهان خارج کرد. این دستگاه‎ها کمبود فرد را جبران می‌کنند. به عنوان مثال، باعث بسته شدن لب‌ها در زمان جویدن غذا می‌شوند یا زبان و لب‌ها را در زمان بلعیدن در موقعیت مناسب قرار می‎دهند.

همچنین پیشنهاد می شود با فیزیوتراپی گردن بیشتر آشنا شوید.

تغذیه با لوله

گاهی روش‎های دیگر جواب نمی‎دهد و در این شرایط پزشکان ممکن است استفاده از لوله تغذیه را توصیه کنند. مدت زمان استفاده از لوله از فردی به فرد دیگر متفاوت است. نکته مهم این است که مواد مغذی و مایعات به بدن فرد برسد.

جراحی

در نهایت، اگر دیگر روش‎ها کارساز نبودند، از جراحی برای درمان استفاده می‌شود. معمولاً از این روش زمانی استفاده می‌شود که فرد دارای تومور و موارد این چنینی است. در مجموع، پزشکان سعی می‎کنند تا جای ممکن از روش‎های درمانی غیرتهاجمی استفاده کنند؛ اما گاهی جراحی ضروری است.

برای اطلاع بیشتر درباره فیزیوتراپی می توانید فیزیوتراپی در منزل را مطالعه نمایید.

سخن نهایی

در این مقاله به بررسی درمان اختلال بلع در بزرگسالان پرداختیم، انواع این بیماری را بررسی کردیم و انواع روش‌های درمانی آن را توضیح دادیم. این مشکل در بزرگسالان و افراد مسن بیشتر دیده می‌شود. پزشکان، فیزیوتراپ‎ها و گفتار درمانگران متخصصانی هستند که در این زمینه به بیماران مبتلا به دیسفاژی کمک می‎کنند. تیم توان هاب متشکل از فیزیوتراپ‎ها و گفتار درمانگران ماهر و باتجربه‎ای است که خدمات خود را در منزل ارائه می‎دهند. این گونه دیگر نیازی نیست نگران رفت و آمد، برنامه‌ریزی جلسات و مسائل این چنینی باشید. به ساحتی می‌توانید جلسات گفتاردرمانی و فیزیوتراپی اختلال بلع بزرگسالان را در خانه برگزار کنید. علاوه بر این، می‎توانید از پشتیبانی 24 ساعته توان هاب نیز بهره‌مند شوید و سؤالات و دغدغه‌های خود را مطرح کنید.

منابع :
mayoclinic
nhs
asha