تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که چرا خواندن یک متن یا درک سریع کلمات گاهی برای شما دشوارتر می‌شود؟ ممکن است زمانی که کتاب می‌خوانید، حروف یا کلمات به هم بریزند و مرتب نباشند. حتی ممکن است احساس کنید در درک معنی یک متن یا تلفظ صحیح کلمات، یک قدم از دیگران عقب‌تر هستید. این نشانه‌ها ممکن است با اختلال نارساخوانی یا دیسلکسیا ارتباط داشته باشند،
یک چالش یادگیری که بسیاری از افراد با آن مواجه هستند و تخمین زده می‌شود که حدود ۵ تا ۱۰ درصد از مردم به این اختلال دچار باشند. این به این معناست که از هر ۱۰ نفر، یکی یا دو نفر ممکن است در خواندن مشکل داشته باشند.طبق گفته وب‌سایت مرکز دیسلکسی و خلاقیت ییل :
“نشانه‌های دیسلکسی می‌توانند از دوران پیش‌دبستانی بروز پیدا کنند.چه شما والدین باشید، چه معلم، یا حتی اگر فکر می‌کنید خودتان ممکن است دیسلکسی داشته باشید—در اینجا نشانه‌هایی را که باید از همان سال‌های ابتدایی تا بزرگسالی به دنبال آنها باشید، آورده‌ایم.”
اما جای نگرانی نیست، زیرا راه‌های زیادی برای شناسایی و مدیریت این اختلال وجود دارد. در ادامه مقاله درباره علائم، دلایل و روش‌های درمانی حرف خواهیم زد.
اختلال خواندن یا دیسلکسیا چیست؟
یشتر مردم فکر می‌کنند که اختلال در خواندن به معنای کم‌هوشی یا ضعف در یادگیری است، اما این تصور صحیح نیست. دیسلکسیا یک اختلال عصبی در مغز است که بر نحوه پردازش زبان تاثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، به جای اینکه مغز به راحتی کلمات و حروف را شناسایی کند و بخواند، افراد مبتلا به این اختلال درمرتب کردن حروف و تشخیص صداها مشکل دارند.
در واقع، مغز این افراد گاهی نمی‌تواند حروف را به درستی به هم وصل کند یا کلمات را به طور صحیح بخواند. این مسئله می‌تواند منجر به مشکلاتی در تلفظ صحیح کلمات یا درک متنی که می‌خوانند شود و ممکن است یادگیری و حافظه را نیز تحت تأثیر قرار دهد، که در نهایت زندگی روزمره و تحصیل فرد را تحت تأثیر قرار می دهد. .
اما باید توجه داشت که اگر دیسلکسیا به موقع شناسایی شود، با استفاده از روش‌های خاص آموزشی و کمک‌های توانبخشی می‌توان به فرد کمک کرد تا مهارت‌های خواندن و نوشتن خود را بهبود بخشد.
اختلال خواندن در کودکان دبستانی
دیسلکسیا اختلالی است که باعث می‌شود کودکان در خواندن مشکل داشته باشند و نتوانند حروف و کلمات را به درستی بخوانند یا تلفظ کنند.
اختلال خواندن در دانش‌آموزان ابتدایی به دلیل اختلالات مغزی در پردازش زبان ایجاد می‌شود و ارتباطی با هوش کودک ندارد. علائم دیسلکسیا معمولاً در سنین ۵ تا ۷ سالگی ظاهر می‌شود و می‌تواند شامل کندی در خواندن، جا انداختن حروف و ناتوانی در درک متن باشد. این مشکلات ممکن است برای کودک منجر به کاهش اعتماد به نفس و احساس شکست در مدرسه شود.
مطالعه مقاله اختلال یادگیری، عامل اصلی شکست کودک در مدرسه از دست ندهید.
اختلال خواندن در بزرگسال
دیسلکسیا در بزرگسالی ادامه اختلالی است که از دوران کودکی آغاز می‌شود، اما در برخی افراد ممکن است تشخیص داده نشود. تحقیقات آماری نشان می‌دهد که حدود ۵ تا ۱۰ درصد از جمعیت بزرگسال نیز ممکن است دیسلکسیا داشته باشند.
علائم اختلال دیسلکسیا در بزرگسالی ممکن است با علائم آن در کودکی متفاوت باشد. در بزرگسالان، دیسلکسیا می‌تواند باعث مشکلاتی مانند کندی در خواندن، اشتباهات نوشتاری، ضعف در حافظه کوتاه‌مدت، دشواری در درک سریع اطلاعات (مانند فهمیدن جوک‌ها) و به خاطر سپردن اطلاعات متنی شود.
انواع اختلال خواندن
اختلال یادگیری در خواندن به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هرکدام جنبه‌های متفاوتی از مهارت‌های خواندن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در زیر به انواع اصلی این اختلال اشاره شده است:
- اختلال شناسایی کلمات: مشکل در تشخیص و رمزگشایی حروف و کلمات.
- اختلال خواندن سطحی: مشکل در خواندن کلمات نامنظم که از قوانین استاندارد زبان پیروی نمی‌کنند.
- اختلال واج‌شناختی: ناتوانی در ترکیب صداها برای ساختن کلمات.
- اختلال مختلط: ترکیبی از مشکلات شناسایی کلمات و پردازش صوتی.
- اختلال درک مطلب: مشکل در فهمیدن معنای متن خوانده‌شده.
- اختلال خواندن بینایی: ناتوانی در دنبال کردن خطوط متن یا تشخیص کلمات مشابه.
- اختلال مرتبط با عوامل محیطی: ناشی از آموزش نامناسب یا کمبود تمرین
علائم اختلال در خواندن
افرادی که اختلال در خواندن دارند، ممکن است با علائم و نشانه‌های مختلفی مواجه شوند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کندی در خواندن: خواندن کندتر از دیگران و داشتن مشکل در تمام کردن متن‌ها در زمان معین.
- مشکل در شناسایی حروف و کلمات: جا انداختن حروف یا کلمات، یا معکوس نوشتن آنها (مثل نوشتن “ب” به جای “پ”).
- اشتباه در تلفظ کلمات: به سختی تلفظ کردن کلمات یا اشتباه در خواندن کلمات مشابه.
- مشکل در درک مطلب: توانایی خواندن کلمات اما ناتوانی در فهمیدن معنی متن یا به یاد آوردن جزئیات آن.
- دشواری در یادگیری قوانین املایی و گرامری: فراموشی یا اشتباه در نوشتن املای کلمات ساده و قواعد گرامری.
- مشکل در ترکیب صداها: درک نکردن یا مشکل در ترکیب صداهای کلمات برای ساختن کلمه جدید.
علل اختلال خواندن
خواندن برای همه افراد راحت نیست؛ برخی از همان ابتدا با کلمات و حروف دست و پنجه نرم می‌کنند. اما چرا این‌طور می‌شود؟ این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله ژنتیک، محیط یا آسیب‌های مغزی باشد که در نهایت بر توانایی فرد در یادگیری خواندن تأثیر می‌گذارند.
در ادامه به برخی از این عوامل اشاره می‌کنیم:
- عوامل ژنتیکی
یکی از دلایل اصلی دیسلکسیا، ژنتیک است. اگر در خانواده فردی مبتلا به دیسلکسیا باشد، احتمال اینکه دیگر اعضای خانواده نیز به این اختلال دچار شوند، بیشتر است.
- اختلالات در رشد مغز
در برخی از کودکان، مغز ممکن است در مراحل رشد خود در پردازش زبان و حروف دچار اختلال شود. این اختلالات معمولاً در مراحل اولیه یادگیری خواندن در مدرسه ظاهر می‌شوند.
- عوامل محیطی و آموزشی
در برخی موارد، روش‌های نادرست آموزش یا کمبود حمایت در خانه و مدرسه می‌تواند باعث مشکلات یادگیری شود.
- مشکلات شنیداری یا دیداری
مشکلات شنوایی یا بینایی نیز می‌توانند بر توانایی فرد در یادگیری خواندن تأثیر بگذارند. اگر کودک نتواند به درستی صداها را بشنود یا حروف را به وضوح ببیند، ممکن است در خواندن دچار مشکل شود.
- آسیب‌های مغزی
آسیب به نواحی خاص مغز به دلایل مختلفی مانند ضربه به سر، سکته مغزی یا اختلالات عصبی، به‌ویژه در مناطق بروکا و ورنیکه که مسئول تولید و درک زبان هستند، می‌تواند باعث مشکلاتی مانند کندی در خواندن، اشتباهات در تشخیص کلمات یا ترکیب صداها، و ناتوانی در به یاد آوردن کلمات شود.
مطالعه مقاله گفتاردرمانی سکته مغزی؛ تمرینات و روش های درمان از دست ندهید.
پیامدهای اختلال یادگیری خواندن در زندگی فرد
اختلال خواندن می‌تواند مانند دیگر اختلالات یادگیری تأثیرات زیادی بر زندگی فردی و اجتماعی افراد داشته باشد. در ادامه، برخی از پیامدهای اختلال خواندن را ذکر کرده‌ایم:
- مشکلات تحصیلی
- کاهش اعتماد به نفس
- تأثیر بر روابط اجتماعی
- چالش‌های شغلی
اما نکته مثبت این است که با تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های آموزشی و درمانی مناسب، فرد مبتلا به دیسلکسیا می‌تواند بسیاری از این مشکلات را مدیریت کرده و به موفقیت‌های زیادی در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود دست یابد.
تشخیص اختلال یادگیری خواندن
برای اینکه متوجه شویم آیا اختلال نارساخوانی داریم یا نه، باید چند مرحله را طی کنیم:
- مشاهده علائم اولیه: زمانی که کودک شروع به نوشتن می‌کند، ممکن است علائمی مانند کندی در خواندن، جا انداختن حروف یا کلمات مشاهده شود.
- ارزیابی توسط روانشناس کودک یا گفتاردرمانگر: به کمک این افراد و با انجام تست‌هایی می‌توانید متوجه شوید که آیا واقعاً مشکل در خواندن دارید یا نه.
این تست‌ها می‌توانند شامل آزمایش‌های خواندن، نوشتن و تست‌های هوش باشند، چرا که معمولاً افراد مبتلا به دیسلکسیا هوش خوبی دارند، ولی در پردازش زبان مشکل دارند.
مطالعه مقاله بررسی تاثیرات کاردرمانی سکته مغزی + تمرینات کاربردی از دست ندهید.
درمان اختلالات خواندن
اگر با خواندن مشکل دارید، نگران نباشید! این مشکل بسیاری از افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ولی خوشبختانه درمان‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند تا مهارت‌های خواندن و نوشتن خود را تقویت کنید.
چند نمونه از روش‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شود:
- روش‌های چندحسی:
در روش‌های چندحسی، از ترکیب حواس مختلف (دیداری، شنیداری و لمسی) برای یادگیری استفاده می‌شود. مثلاً حروف و کلمات را به‌طور همزمان می‌بینی، می‌شنوی و لمس می‌کنی تا حافظه بهتری برای یادگیری شکل بگیرد. - گفتار درمانی:
گفتاردرمانگران به افراد کمک می‌کنند تا مشکلات تلفظ و شناسایی صداها را حل کنند. گفتار درمانی می‌تواند به تقویت مهارت‌های زبانی فرد کمک کند با برنامه‌های آموزشی فردی که طراحی می‌شود و مطابق با نیازهای خاص هر فرد باشد. - استفاده از تکنولوژی‌های کمکی:
نرم‌افزارهای مخصوصی وجود دارند که به افراد کمک می‌کنند تا راحت‌تر بخوانند و بنویسند. این نرم‌افزارها معمولاً متن‌ها را برای فرد می‌خوانند و او را در یادگیری کلمات راهنمایی می‌کنند. - کاردرمانی:
کاردرمانی می‌تواند به تقویت مهارت‌های حرکتی و توجه فرد کمک کند تا در خواندن و نوشتن بهتر عمل کند. - تمرینات تقویت حافظه:
تمرین‌هایی برای بهبود حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت که به فرد کمک می‌کند کلمات و اطلاعات را بهتر به خاطر بسپارد و در خواندن و نوشتن بهبود یابد.
مطالعه مقاله کاردرمانی بیمار آلزایمر در منزل از دست ندهید.
درمان اختلال خواندن توسط معلم چگونه انجام می‌شود؟
اگر در مدرسه با خواندن مشکل دارید، نگران نباشید! معلمان می‌توانند نقش بسیار مهمی در درمان اختلال خواندن ایفا کنند. درمان اختلال خواندن در کودکان با روش‌های خاص معلمان تفاوت‌هایی با روش‌های فردی مانند کاردرمانی دارد.
معلمان از تکنیک‌های متنوعی مانند تمرینات چندحسی (ترکیب دیداری، شنیداری و لمسی)، تقویت ترکیب صداها و حروف، و برنامه‌های آموزشی شخصی‌سازی شده برای درمان اختلال خواندن در دانش آموزان ابتدایی استفاده می‌کنند.
این روش‌ها باعث بهبود مهارت‌های خواندن در دانش‌آموزان می‌شوند و همچنین آنها در کلاس احساس راحتی بیشتری می‌کنند.
6 بازی سرگرم کننده برای درمان اختلال خواندن در کودکان
در کنار روش‌های آموزشی، بازی های گفتاردرمانی و فعالیت‌های گروهی می‌توانند در درمان اختلال خواندن در دانش‌آموزان ابتدایی بسیار مؤثر باشند. این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های خواندن خود را به شکلی جذاب و سرگرم‌کننده تقویت کنند. در اینجا چند بازی مفید برای درمان اختلال خواندن آورده شده است :
- بازی کارتی حروف و کلمات: در این بازی، کودک باید حروف و کلمات را شناسایی و تطبیق دهد. این فعالیت به تقویت توانایی شناسایی سریع حروف و کلمات کمک می‌کند.
- بازی‌های شنیداری و کلمه‌یابی: این بازی‌ها به کودک کمک می‌کنند تا صداها و کلمات را سریع‌تر شناسایی کرده و با ارتباط دادن صداها به کلمات، مهارت‌های خواندن خود را بهبود بخشد.
- بازی گروهی خواندن داستان: در این بازی، دانش‌آموزان بخش‌های مختلف داستان را می‌خوانند و آن را تکمیل می‌کنند. این کار نه تنها مهارت خواندن را تقویت می‌کند بلکه به درک مطلب نیز کمک می‌کند.
- بازی‌های “مجموعه کلمات”: این بازی به کودکان کمک می‌کند تا کلمات مشابه را دسته‌بندی کنند، که باعث تقویت درک ساختار زبان و شناخت بهتر واژگان می‌شود.
- بازی “حروف و صداها”: در این بازی، کودکان باید حروف و صداهای آنها را با هم ترکیب کنند. این فعالیت می‌تواند به کودکان کمک کند تا درک بهتری از صداشناسی داشته باشند و تلفظ دقیق‌تری پیدا کنند.
- بازی شعر و قافیه: در این بازی، کودکان کلمات قافیه‌دار را پیدا می‌کنند و آنها را با هم ترکیب می‌کنند. این بازی به تقویت توجه به جزئیات و ارتقای مهارت‌های زبان‌شناختی کودکان کمک می‌کند.
مطالعه مقاله ۱۱ اسباب بازی گفتار درمانی برای کمک به تکامل گفتار از دست ندهید.
روش فرنالد در درمان اختلال خواندن
روش فرنالد یک روش مؤثر برای درمان اختلال خواندن است که به‌ویژه برای کودکانی که در شناسایی صداها و حروف مشکل دارند، طراحی شده است. این روش از تمرینات چندحسی استفاده می‌کند که به کودکان کمک می‌کند تا صداها، حروف و کلمات را بهتر شناسایی کنند. با تمرکز بر ترکیب صداها، استفاده از حرکات دست و تمرینات متنوع، این روش مهارت‌های خواندن را تقویت کرده و به کودکان کمک می‌کند تا درک بهتری از زبان پیدا کنند.
مراحل اصلی روش فرنالد در درمان اختلال خواندن که به‌طور تدریجی به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های خواندن خود را بهبود بخشد عبارتند از:
- آشنایی با حروف و صداها: کودک ابتدا با حروف و صداها آشنا می‌شود تا پایه‌ای برای شروع یادگیری خواندن ایجاد شود.
- ترکیب صداها: کودک یاد می‌گیرد چگونه صداها را با هم ترکیب کند تا کلمات ساخته شوند.
- استفاده از حرکات دست: استفاده از حرکات دست به تقویت حافظه و هماهنگی بین صداها و حروف کمک می‌کند.
- خواندن کلمات و جملات: کودک به تدریج به خواندن کلمات و جملات می‌پردازد تا مهارت‌های خواندن خود را تقویت کند.
- تمرینات چندحسی: ترکیب روش‌های دیداری، شنیداری و لمسی به کودکان کمک می‌کند تا اطلاعات را به شیوه‌ای چندگانه پردازش کنند و به تقویت درک زبان و مهارت‌های خواندن بپردازند.
کلام آخر
تشخیص و درمان زودهنگام اختلال یادگیری در خواندن، می‌تواند تحولی در پیشرفت تحصیلی و اعتمادبه‌نفس کودک ایجاد کند. همکاری والدین، معلمان و متخصصین برای طراحی رویکردهای اختصاصی درمان ضروری است.
امیدواریم این مقاله توانسته باشد به دغدغه‌های شما درباره علائم، دلایل، و روش‌های درمان اختلال خواندن پاسخ دهد و قدمی مؤثر در مسیر توانمندسازی کودکان عزیز شما برداشته باشد.
در تیم توان هاب، ما به این باور عمیق رسیده‌ایم که خدمت‌رسانی به توان‌خواهان، مسئولیتی است که از دل برمی‌آید. هدف ما در خانواده توان هاب، ارائه تخصصی‌ترین خدمات توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ارتوپدی در محیط امن و راحت خانه شما عزیزان است.مشاوره تخصصی ما رایگان است و درمانگران ما با تجهیزات کامل، آماده خدمت‌رسانی به شما هستند.
با توان هاب، از هر نقطه‌ای که هستید، به آینده روشن‌تر فرزندتان نزدیک شوید.
منابع :
سوالات متداول
آیا کودکانی که دچار اختلال خواندن هستند، توانایی‌های دیگری هم دارند؟
بله! کودکانی که با اختلال خواندن دست و پنجه نرم می‌کنند، معمولاً در زمینه‌های دیگر مانند خلاقیت، هنر، یا حل مسئله توانمندی‌های قابل توجهی دارند. دیسلکسیا به این معنی نیست که کودک از دیگر توانایی‌ها محروم است؛ بلکه آنها ممکن است روش‌های یادگیری متفاوتی نیاز داشته باشند.
اختلال یادگیری خواندن و نوشتن چگونه بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند؟
مشکلات در خواندن می‌تواند باعث دشواری در نوشتن صحیح کلمات و جملات شود، زیرا فرد نمی‌تواند کلمات را به‌درستی شناسایی کند. همچنین، اختلال نوشتن می‌تواند باعث مشکلات در نوشتن منسجم و صحیح شود که بر توانایی درک و خواندن مطالب تأثیر می‌گذارد. در نهایت، این اختلالات می‌توانند یکدیگر را تشدید کنند و فرد را در فرآیند یادگیری با چالش‌های بیشتری مواجه سازند.
چگونه می‌توانم از اختلال خواندن در کودک خود جلوگیری کنم؟
اختلال خواندن معمولاً قابل پیش‌بینی نیست، اما با ایجاد محیطی غنی از زبان در سال‌های ابتدایی زندگی، می‌توان به تقویت مهارت‌های زبانی و پیشگیری از بروز مشکلات کمک کرد. خواندن کتاب‌های مناسب، گفتگوهای روزمره و فعالیت‌های زبانی می‌تواند به رشد مهارت‌های زبانی کودک کمک کند.
آیا اختلال دوقطبی با اختلال خواندن ارتباط دارد؟
اختلال دوقطبی و اختلال خواندن (دیسلکسیا) به طور مستقیم به هم مرتبط نیستند، اما نوسانات خلقی ناشی از اختلال دوقطبی می‌تواند بر توانایی تمرکز و پردازش اطلاعات تأثیر بگذارد، که ممکن است باعث مشکلاتی در خواندن شود. در دوره‌های شیدایی یا افسردگی، فرد ممکن است دچار بی‌انگیزگی، اضطراب یا مشکلات تمرکز شود که بر فرآیند یادگیری و خواندن تأثیر دارد.
بهترین کتاب‌ها برای درمان اختلال خواندن کدامند؟
برای درمان اختلال خواندن و بهبود مهارت‌های خواندن، کتاب‌های مختلفی وجود دارند که معمولاً تمرکز بر روش‌های آموزشی چندحسی و تمرین‌های خاص دارند و می‌توانند به والدین، معلمان و متخصصان کمک کنند. برخی از کتاب‌های معتبر شامل “The Dyslexia Empowerment Plan” و “Overcoming Dyslexia” ، “دیسلکسی و اختلالات یادگیری” نوشته دکتر پرویز معبودی و کتاب اختلال خواندن دکتر تبریزی هستند . این کتاب‌ها معمولاً شامل تمرین‌های عملی برای تقویت مهارت‌های خواندن هستند.
