بیماری ام اس (مالتیپل اسکلروزیس) یک اختلال بالقوه ناتوان کننده در نواحی مغز و نخاع(سیستم عصبی مرکزی) است.
در ام اس سیستم ایمنی بدن به غلاف محافظت کننده (میلین) دور فیبرهای عصبی حمله کرده و سبب اختلال در ارتباط بین مغز و بقیه بدن می گردد که در نهایت می تواند به آسیبی دائمی یا زوال سلول های عصبی بیانجامد.
علائم و نشانه های برخاسته از بیماری ام اس به طور گسترده به میزان آسیب عصب و ناحیه آسیب دیده بستگی دارد. در حالی که ممکن است برخی از بیماران مبتلا به ام اس دوره های عود بیماری را بدون ظهور هیچ علامت جدیدی تجربه کنند، برخی از افراد مبتلا به ام اس نیز ممکن است توانایی راه رفتن مستقل را تا حدّی و یا به کلّی از دست بدهند.
هیچ درمانی برای بیماری ام اس وجود ندارد؛ با این حال درمان ها و مداخلات می توانند به تسریع بهبود پس از هر حمله کمک کرده، خطّ سیر بیماری را تغییر داده و یا علائم را مدیریت کنند.
علائم بیماری ام اس
علائم و نشانه های بیماری ام اس می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و سِیر بیماری نیز از نظر منطقه آسیب به فیبرهای عصبی می تواند رفتارهای مختلفی را از خود بروز دهد. این علائم اغلب در مورد آسیب های حرکتی هستند؛ مانند:
- گزگز و یا ضعف در یک یا چند اندام؛ این حالت اغلب در یک نیمه بدن اتفاق افتاده و یا پاها و تنه را درگیر می کند
- احساس برق گرفتگی در حین انجام حرکات خاصی با گردن؛ مخصوصاً خم کردن گردن به جلو (علامت لِرمیت)
- لرزش، فقدان هماهنگی و راه رفتنِ نامتعادل
اختلالات بینایی نیز شایع می باشند که عبارتند از:
- از دست دادن کامل بینایی و یا بخشی از آن؛ اغلب در یک زمان تنها در یک چشم مشهود بوده و با حرکت دادن چشم نیز درد احساس می شود
- دوبینی طولانی مدّت
- تاری در دید
همچنین از سایر علائم بیماری ام اس می توان به این موارد اشاره داشت:
- تکلّم آهسته
- خستگی
- سرگیجه
- مور مور شدن و یا درد در برخی قسمت های بدن
- اختلال در عملکرد جنسی و کنترل ادرار و مدفوع
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
هرگاه علائم گفته شده را بدون وجود دلیل خاصی تجربه کردید، برای مشخص شدن موضوع بهتر است به پزشک مراجعه نمایید.
بیماری ام اس چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص ام اس، باید تست های عصبی توسط نورولوژیست گرفته شود. همچنین نورولوژیست در مورد سابقه بالینی تان با شما صحبت خواهد کرد و یک سری آزمایشات دیگر را برای تعیین اینکه آیا مبتلا به ام اس هستید، تجویز می کند.
آزمایش های تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسکن MRI: با استفاده از MRI پزشک می تواند ضایعات فعال و غیرفعال را در سراسر مغز و نخاع شما تشخیص دهد
- OCT: در این آزمایش، از لایه های عصبی پشت چشم شما عکس گرفته می شود تا نازک شدن اطراف عصب بینایی بررسی شود
- نمونه برداری از مایع نخاعی: پزشک ممکن است برای یافتن ناهنجاری در مایع نخاع شما نمونه برداری را تجویز کند. این آزمایش می تواند به رد کردن احتمال تشخیص بیماری های عفونی به جای ام اس کمک کند
- آزمایش خون: برای از بین بردن احتمال سایر شرایطی که علائم مشابه دارند آزمایش خون هم گرفته می شود
- آزمایش VEP: این آزمایش به تحریک مسیرهای عصبی برای تجزیه و تحلیل فعالیت الکتریکی در مغز شما نیاز دارد
تشخیص ام اس به شواهدی درمورد اختلال در ارسال سیگنال های عصبی در زمان های مختلف در بیش از یک منطقه از مغز، نخاع یا اعصاب بینایی شما نیاز دارد.
سیر بیماری ام اس چگونه است؟
بیش تر افرادی که مبتلا به ام اس هستند، بیماری شان سیری عود و فروکش کننده دارد. آن ها دوره هایی از عود بیماری و ظهور علائم جدید را در طی روزها و هفته ها تجربه می کنند که اغلب همه و یا قسمتی از آن ها بهبود پیدا می کنند. هر دوره عود بیماری یک دوره فروکش را به دنبال دارد که ممکن است از ماه ها تا سال ها به طول بیانجامد.
افزایش های اندک در دمای بدن می تواند به صورت موقتی سبب بدتر شدن علائم و نشانه های بیماری ام اس شود اما این موارد جزء عود واقعی بیماری در نظر گرفته نمی شود.
حداقل 50% از افرادی که مبتلا به ام اس نوع عود و فروکش کننده هستند پس از 10 تا 20 سال از شروع بیماری، بالاخره به دوره ای از پیشرفت علائم بیماری (بدون دوره فروکش) می رسند. این نوع از ام اس تحت عنوان «ام اس پیشرونده ثانویه» شناخته می شود.
بدتر شدن علائم ام اس اغلب شامل حال مشکلات تحرک و راه رفتن نیز می شود. میزان پیشروی بیماری در بین افراد مبتلا به ام اس پیشرونده ثانویه بسیار متفاوت است.
برخی افراد مبتلا به ام اس شروعی تدریجی و پیشروی پایداری را در علائم خود تجربه می کنند که هیچ دوره عودی در سِیر آن دیده نمی شود. به این نوع، «ام اس پیشرونده اوّلیه» می گویند.
علل بیماری ام اس
علّت ایجاد ام اس شناخته شده نیست. این بیماری به عنوان اختلالی خودایمنی شناخته می شود که طی آن سیستم ایمنی بدن به بافت های خودی حمله می کند. در هنگام ابتلا به ام اس، سیستم ایمنی ناکارآمد به پوشش چربی محافظ اطراف رشته های عصبی (میلین) در مغز و نخاع حمله کرده و آن ها را تخریب می کند.
میلین به پوشش عایق اطراف سیم های برق شباهت دارد. هنگامی که میلینِ محافظ تخریب شده و فیبر عصبی در تماس با محیط بیرون قرار گیرد، حرکت پیام عصبی در طول آن فیبر کُند و یا مسدود می گردد.
هنوز واضح نیست که چرا ام اس در یک فرد رخ داده ولی در فرد دیگری رخ نمی دهد. به نظر می رسد که ترکیبی از عوامل وراثتی و محیطی در این مورد مسئول باشند.
طبق آخرین تحقیقات انجام شده، احتمالا ارتباطی بین ویروسی به نام اپستین-بار و بروز بیماری ام اس وجود دارد. برای آگاهی از آخرین تحقیق انجام شده در زمینه علت بیماری ام اس می توانید به مطلب مراقبت از بیمار ام اس در منزل مراجعه نمایید.
عوامل خطرساز برای ابتلا به بیماری ام اس
این عوامل می توانند خطر ابتلای شما به بیماری ام اس را افزایش دهند:
- سن: ام اس می تواند در هر سنّ و سالی رخ دهد اما شروع آن اغلب بین 20 تا 40 سالگی می باشد؛ اگرچه افراد بالاتر و یا پایین تر از این محدوده سنّی نیز می توانند به آن مبتلا شوند.
- جنسیت: زنان دو تا سه برابر بیش تر از مردان در معرض ابتلا به ام اس عود و فروکش کننده می باشند.
- تاریخچه خانوادگی: اگر یکی از والدین شما و یا خواهر و برادرتان مبتلا به ام اس باشد، خطر بیش تری برای ابتلا به ام اس متوجه شماست.
- عفونت های مشخص: انواعی از ویروس ها می توانند با ابتلا به ام اس مرتبط باشند؛ از جمله ویروس اِپستین-بار که سبب عفونت تک هسته ای می گردد.
- نژاد: افراد سفید پوست، مخصوصاً اگر از نژاد اروپای شمالی باشند، در خطر بیش تری برای ابتلا به ام اس قرار دارند. مردم نژاد آسیایی، آفریقایی و یا نژاد بومی آمریکا از کم ترین خطر ابتلا برخوردار هستند.
- آب و هوا: بیماری ام اس اغلب در کشورهایی شایع می باشد که آب و هوایی معتدل دارند؛ از جمله کانادا، آمریکای شمالی، نیوزیلند، جنوب شرق استرالیا و اروپا.
- ویتامین D: سطوح پایین ویتامین D و دریافت اندکِ نور خورشید با خطر ابتلای بیش تر به ام اس مرتبط می باشد.
- اختلالات خودایمنی مشخص: اگر مبتلا به بیماری های خودایمنی دیگر مثل اختلال تیروئید، کم خونی مهلک، پسوریازیس، دیابت تیپ 1 یا اختلال التهابی مثانه باشید، در خطر بیش تری برای ابتلا به ام اس هستید.
- مصرف سیگار: افراد مصرف کننده سیگار که علائمی اوّلیه مبنی بر ابتلا به ام اس را تجربه می کنند نسبت به افراد غیرسیگاری در خطر بیش تری برای افزایش علائم و ابتلا به ام اس عود و فروکش کننده قرار دارند.
عوارض بیماری ام اس
افراد مبتلا به ام اس همچنین ممکن است با مشکلات زیر دست و پنجه نرم کنند:
- سفتی یا اسپاسم عضلات
- فلج عضلات؛ اغلب در پا
- مشکلات عملکرد جنسی، عملکرد مثانه و یا روده ها
- تغییرات شناختی؛ مانند فراموشی و یا تغییرات خُلقی
- افسردگی
- صرع
درمان بیماری ام اس
در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری ام اس وجود ندارد. روند درمان معمولاً بر تسریع بهبودی پس از حملات، کند کردن پیشرفت بیماری و مدیریت علائم ام اس متمرکز است. برخی از افراد چنان علائم خفیفی دارند که نیازی به درمان ندارند.
فیزیوتراپی و کاردرمانی برای ام اس
یک فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر می‌تواند تمرینات کششی و تقویتی را به شما آموزش دهد و به شما نشان دهد که چگونه از دستگاه‌ها برای سهولت در انجام کارهای روزانه استفاده کنید. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به مطالب فیزیوتراپی بیماران ام اس در منزل و کاردرمانی برای بیماران ام اس در منزل مراجعه نمایید.
شل کننده های عضلانی
بیمار ممکن است سفتی یا اسپاسم ماهیچه‌ای دردناک یا غیرقابل کنترل، به‌ویژه در پاها را تجربه کند. شل کننده های عضلانی مانند باکلوفن (Lioresal، Gablofen)، تیزانیدین (Zanaflex) و سیکلوبنزاپرین ممکن است مفید باشند.
داروهایی برای کاهش خستگی
آمانتادین (Gocovri، Osmolex)، مودافینیل (Provigil) و متیل فنیدات (ریتالین) ممکن است در کاهش خستگی مرتبط با ام اس مفید باشند. برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان افسردگی، از جمله مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین نیز ممکن است توصیه شوند.
دارو برای افزایش سرعت راه رفتن
دافامپریدین (Ampyra) ممکن است به افزایش اندکی در سرعت راه رفتن برخی افراد کمک کند. افرادی که سابقه تشنج یا اختلال عملکرد کلیه دارند نباید از این دارو استفاده کنند.
سایر داروها
همچنین ممکن است برای افسردگی، درد، اختلال عملکرد جنسی، بی خوابی و مشکلات کنترل مثانه یا روده که با ام اس مرتبط هستند، داروهایی تجویز شود.
برای دریافت بهترین خدمات فیزیوتراپی در منزل و کاردرمانی در منزل، کافی است بر روی لینک مربوط به آن کلیک کرده و درخواست تماس خود را ثبت نمایید تا کارشناسان ما در اسرع وقت با شما ارتباط برقرار کرده و مشاوره های لازم را در اختیارتان قرار دهند.
توان هاب، سلامتی شما دغدغه ماست
