گفتاردرمانی کودک ۳ ساله؛ اختلالات گفتاری و نحوه درمان

اگر والدین کودک ۳ ساله‌ای هستید که نه می‌تواند منظور خود را به‌درستی برساند و نه صحبت‌های دیگران را آنطور که باید متوجه می‌شود، هرچه زودتر به فکر یک راه چاره باشید! گفتار درمانی تنها راه درمان اختلالات گفتاری است که هرچه سریع‌تر آغازش کنید، زودتر به نتیجه دلخواه می‌رسید. این روش درمانی با ترکیب کلمات و ساخت جملاتی که پیچیدگی آنها متناسب با میزان درک کودکان ۳ ساله است، ذهن و زبان آنان را برای تعامل با محیط آماده می‌کند. همراه ما باشید تا درباره گفتار درمانی کودک سه ساله مفصل صحبت کنیم.

انواع اختلالات گفتاری خطرناک در کودکان ۳ ساله

برخی از کودکان سه ساله در تلفظ اصوات و کلمات به مشکل برمی‌خورند. این کودکان مشکل زیادی در جمله‌بندی و استفاده موثر از زبان ندارند و صرفا تلفظ حروف و آواهای واژه برایشان مشکل است. مثلا ممکن است کودک نتواند حروف س، ل، ر، ز یا ت را به‌خوبی تلفظ کند و سال‌ها با این مسئله بغرنج دست‌به‌گریبان باشد. در چنین شرایطی چاره‌ای جز کمک خواستن و مراجعه به گفتار درمانگر وجود ندارد. منظورمان اختلالات است مثل:

• لکنت زبان: این اختلال رایج و آشنا فرد را وادار به مکث در صحبت و تکرار غیرارادی حروف می‌کند. برای اطلاعات بیشتر درباره لکنت زبان پیشنهاد میدهیم مقاله گفتاردرمانی برای لکنت کودکان را از دست ندهید.
• دیس آرتریا: فرد مبتلا به این اختلال به دلیل آسیب عصب‌ها یا عضلات با صدای آهسته صحبت می‌کند. همچنین می توانید مقاله گفتاردرمانی برای دیس آرتری را مطالعه نمایید.
• اختلال نوک زبانی: کودکان مبتلا به این اختلال برای ادای برخی حروف زبان خود را بین دو ردیف دندان‌ها قرار می‌دهند که باعث می‌شود آنها را اشتباه تلفظ کنند.
• آپراکسی: فرد مبتلا به این اختلال به‌ دلیل آسیب مسیر ارتباطی میان مغز و عضلات گفتاری، نمی‌تواند عضلات خود را حرکت دهد و کلمات را به‌ درستی ادا کند. در ادامه همچنین با آپراکسی گفتاری بیشتر آشنا شوید.

پیشنهاد می دهیم با گفتار درمانی آنلاین بهتر آشنا شوید.

انواع اختلالات زبانی خطرناک در کودکان ۳ ساله

اگر اطلاعات زیادی در این باره نداشته باشید، طبیعی است اختلالات زبان را با اختلالات گفتار اشتباه بگیرید. در حالی که منظور از اختلالات زبانی، ضعف در برقراری ارتباط از طریق کلمات، لحن بیان، زبان بدن و جملات است. کودک مبتلا به اختلالات زبان اصلا نمی‌تواند کلمات را کنار هم بگذارد و یک جمله معنی‌دار بسازد! اگر هم بگذارد، کلمات معنا را نمی‌رسانند چون به درستی و طبق قاعده کنار هم قرار نگرفته‌اند. حتی کودک قادر نیست لحن کلمات را درست ادا کند. بنابراین نه می‌تواند حرف بزند، نه صحبت دیگران را می‌فهمد و نه می‌تواند با دیگران ارتباط درست برقرار کند.

گفتار درمانی کودک سه ساله می‌تواند بخاطر مشکلات ناشی از صدمات مغزی یا بیماری‌های مادرزادی باشد. این مشکلات به چند دسته تقسیم می‌شوند و دو مورد از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از اختلال زبان بیانی و اختلال زبان دریافتی.

• اختلال زبان بیانی: کودکان مبتلا به اختلال زبان بیانی در بیان صحبت‌ها با مشکل مواجه است و بی‌آنکه بداند، قادر به رساندن منظور خود به دیگران نیست.
• اختلال زبان دریافتی: بزرگ‌ترین مشکل کودکان مبتلا به این نوع اختلال، دریافت و درک منظور دیگران است. این بچه‌ها نمی‌توانند همپا و هم‌سرعت با کودکان هم سن و سال خود به مکالمه ادامه دهند و منظور فرد مقابل را به‌سرعت بفهمند.

شما عزیزان با دیر حرف زدن کودک بیشتر آشنا شوید.

پرورش مهارت‌های زبانی کودک ۳ سال

روش‎های مختلفی برای پرورش مهارت‌های زبانی کودک ۳ سال وجود دارد. در این بخش می‎خواهیم این روش‎ها را بررسی کنیم. با رعایت نکاتی که در ادامه می‎آوریم به کودک خود کمک می‎کنید تا روند گفتاردرمانی را بهتر طی کنند. 

صحبت کردن با کودک

یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین راه‌ها برای کمک به رشد زبانی کودکتان صحبت کردن با اوست. هر چه بیشتر با کودک خود صحبت کنید، بیشتر در معرض زبان قرار می‌گیرد. سعی کنید در طول روز با کودک گفتگو داشته باشید و آنچه را که انجام می‌دهید و دلیل انجامش را برای او شرح دهید. از آنها سؤال بپرسید و آنها را تشویق کنید که در مقابل از شما سؤال بپرسند. 

به عنوان مثال، وقتی سالاد درست می‎کنید، نحوه انجام کار را برای او توضیح دهید: گوجه، خیار، کاهو، هویج و… را می‎شورم. بعدش گوجه‎ها رو خرد می‌کنم. چاقو تیزه و بچه‎ها نباید بهش دست بزنند. خیار چه رنگیه؟ خیار رو هم خرد می‎کنم. هویج دوست داری؟ و… . حرف‎هایی ساده که او را به گفتگو وامی‎دارند. هرچه بیشتر روز خود را روایت کنید و سؤال بپرسید، فرصت‌های یادگیری بیشتری برای فرزندتان فراهم می‌کنید.

کتاب‌خوانی

خواندن یکی دیگر از راه‌های عالی برای کمک به رشد زبان کودک شما است. از طریق خواندن، آنها در معرض واژگان جدید قرار می‌گیرند و نحوه ساختار جمله و کنار هم قرار دادن کلمات برای شکل دادن به معنی را یاد می‌گیرند. مطالعه را بخشی از برنامه روزانه خود قرار دهید. از کتاب‎های مصور جذاب استفاده کنید. کودک خود را به کتاب‌فروشی ببرید و اجازه دهید خودش کتابی را انتخاب کند. کتاب را آهسته و پیوسته و بلند بخوانید. حتی می‎توانید با نگاه کردن به تصاویر کتاب داستان خود را بسازید و با هم قصه‎گویی کنید.

آواز خواندن

برای کودک خود آهنگ‌های شاد کودکانه بخوانید. این آهنگ‌ها را برای او پخش کنید و باهم کلمات را مرور کنید. اشعار ساده را انتخاب کنید. این گونه کودک راحت‎تر می‎تواند شعر را دنبال کند و کلمات را بیان کند. 

توصیف کارهای روزانه

هنگامی که مشغول انجام فعالیت‌های روزانه خود هستید، از فرصت استفاده کنید و آنچه را که انجام می‌دهید به همراه دلیل برای کودک شرح دهید. مثلاً می‎توانید بگویید که به غذا نمک و فلفل می‎زنم تا خوشمزه‎تر شود. کفش کتونی می‎پوشم و به پیاده‎روی می‎روم تا پاهایم درد نگیرد. این امر نه تنها به رشد زبانی کودک شما کمک می‌کند، بلکه موجب می‎شود تا هدف زبان را نیز درک کند. این گونه کودک یاد می‎گیرد که از زبان برای برقراری ارتباط و رد و بدل کردن اطلاعات استفاده کند.

به فرزند خود حق انتخاب دهید

دادن حق انتخاب به فرزندتان راهی عالی برای تشویق او به استفاده از زبان است. به عنوان مثال، می‌توانید بپرسید «آیا می‌خواهی امروز پیراهن آبی را بپوشی یا پیراهن سبز را؟»، «دوست داری فردا برای ناهار چی بخوریم؟» این امر نه تنها به آنها فرصتی برای تمرین نحوه استفاده از زبان می‌دهد، بلکه به آنها کمک می‌کند تا در یادگیری خود احساس قدرت و مشارکت داشته باشند.

بازی با کلمات

برای آموزش فرزند خود از بازی استفاده کنید. این گونه او سرگرم و مشتاق یادگیری می‎شود. برای این کار می‎توانید از اسباب بازی، کارتون، کاردستی و… استفاده کنید.

گسترش دادن حرف‎های کودک

وقتی فرزندتان چیزی می‌گوید، آیا می‌توانید از فرصت استفاده کنید و آن را گسترش دهید؟ به عنوان مثال، اگر کودک به سگی اشاره می‌کند و می‌گوید «سگ»، می‌توانید بگویید «بله، این یک سگ است. این یک سگ بزرگ است.» این کار به تقویت مهارت‎های زبانی کودک کمک می‌کند و او را تشویق می‌کند که به صحبت کردن ادامه دهند.

محدود کردن زمان تماشای تلویزیون

محدود کردن زمان استفاده از صفحه نمایش و تلویزیون برای کودک شما ضروری است، زیرا استفاده بیش از حد از تلویزیون می‌تواند برای رشد زبان او مضر باشد. بهتر است او زمان بیشتری را برای صرف تعاملات رو در رو بگذارد و روی فعالیت‎هایی تمرکز کند برای ترویج یادگیری زبان مفید هستند.

عدم استفاده از زبان بچگانه

با کودک خود واضح صحبت کنید. کلمات را صحیح بیان کنید. از بچگانه صحبت کردن خودداری کنید. وقتی صدای کودکانه را تقلید می‎کنید، صحبت‎های شما واضح نخواهند بود. معمولاً هم کلمات در این حالت صحیح بیان نمی‎شوند. همین امر موجب می‎شود تا کودک شما نیز کلمات را اشتباه یاد بگیرد و نتواند درست حرف بزند. 

پرسش سؤالات باز

با کودک خود مکالمات دوطرفه داشته باشید. این گونه او می‎تواند مهارت‎های جدیدی را که یاد می‎گیرد، تمرین کند. سؤالاتی از او بپرسید که پاسخشان تنها بله و خیر یا یک کلمه نباشد. این گونه او می‎تواند از واژگان خود استفاده کند، عبارت و جمله بسازد. 

مکث پس از صحبت کردن

کودکان خردسال برای صحبت کردن نیاز به زمان دارند. پس شما هم نباید عجله داشته باشید. کافی است وقتی با کودک صحبت می‎کنید 5 تا 10 ثانیه پس از ادای جمله صبر کنید و اجازه دهید او حرف‎های شما را پردازش کند و بتواند کلمات درست را پیدا کند. 

استفاده از جملات کوتاه برای صحبت با کودک

کودکان نوپا زبان را با گوش دادن و کپی کردن آنچه در اطراف خود می‎شنوند، یاد می‎گیرند. بهتر است از جملات کوتاه برای حرف زدن با کودک استفاده کنید. این گونه آن‎ها راحت‎تر می‎توانند حرف‎های شما را پردازش کنند و بهتر کلمات و نحوه ساخت جمله را یاد می‎گیرند. 

تکرار و تصحیح جملات کودک

کودک ممکن است کلمات زیادی را بیان کند اما گاهی حرف‎ها و کلمات آن ها واضح نیست. در نتیجه، شما می‎توانید جملات او را تکرار و صحیح کنید. روی کلمه‎ای که اشتباه تلفظ شده تاکید کنید. آن کلمه را بلندتر و واضح‎تر بیان کنید. گوش دادن به کلمات و جملات تصحیح شده به کودک کمک می‎کند تا به تدریج گفتار خود را بهبود بخشد. 

قرارگیری در سطح فیزیکی کودک

وقتی با کودک صحبت می‎کنید، به چشمان او نگاه کنید، زانو بزنید یا روی صندلی‎های کوچک بنشینید تا هم قد او شوید. این گونه کودک بهتر می‎تواند به شما نگاه کند و درگیر مکالمات شود. در نتیجه راحت‎تر هم می‎تواند از شما تقلید کند و کلمات را به طور صحیح ادا کند. 

کودکان ۳ ساله نیازمند خدمات گفتار درمانی

کودکان باید در هر مرحله از دوران رشد به مهارت‌های گفتاری خاصی دست پیدا کنند. برای مثال در سن یک سالگی باید بتوانند برخی کلمات را به‌صورت تک کلمه ادا کنند و در سن یک سال و نیم دایره این کلمات را گسترش دهند. با رسیدن به سن دو سالگی باید بتوانند خواسته‌های خود را با جملات دو کلمه‌ای بیان کنند و تا سن ۳ سالگی، به دایره واژگان گسترده‌تری دست پیدا کنند. چنانچه می‌بینید کودک ۳ ساله شما هنوز مراحل ابتدایی رشد مهارت‌های گفتاری را با موفقیت پشت سر نگذاشته و نمی‌تواند واضح و روان صحبت کند، باید به اختلالات رشد گفتاری مشکوک شوید و در سریع‌ترین زمان ممکن برای درمان آنها اقدام کنید.

همچنین شما می توانید برای اطلاعات بیشتر درباره گفتار درمانی کودک مقاله گفتار درمانی کودکان را مطالعه نمایید.

گفتار درمانی کودک سه ساله

ما از یک کودک سه ساله انتظار داریم بیشتر صحبت کند و بتواند راحت در مورد مسائل مختلف توضیح دهد یا نظرش را بیان کند. این بچه‌ها یاد می‌گیرند از کلمات تازه‌ای استفاده کنند و درباره اشیا محیط پیرامون خود حرف بزنند. اگر بخواهیم به توانمندی‌های گفتاری این بچه‌ها نگاهی فهرست‌وار داشته باشیم:

• می‌توانند از ۳ تا ۵ کلمه در جملات خود استفاده کنند و کلمات تازه‌ای به زبان بیاورند.
• می‌توانند برای توصیف محیط اطراف از حروف اضافه مثل زیر، بالا، کنار و غیره استفاده کنند.
• می‌توانند احساسات مثبت و منفی خود را با واژه بیان کنند.
• می‌توانند با بیان جملات متوالی، حوادث و داستان‌ها را تعریف کنند.
• می‌توانند انواع میوه و غذا را دسته‌بندی کنند.
• می‌توانند رنگ‌ها و اعضای بدن را نام ببرند.
• می‌توانند جملات را تکرار کنند.
• می‌توانند از خیال پردازی‌های خود برای دیگران بگویند.
• می‌توانند قصه‌ای بشنوند و در مورد آن صحبت کنند.
• انتظار می‌رود بین ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ کلمه یاد بگیرند.
• انتظار می‌رود به پرسش‌های ساده مثل «اسمت چیه» یا «فامیلیت چیه» به‌راحتی پاسخ دهند.

هیچ خط‌کشی برای اندازه‌گیری دقیق پیشرفت بچه‌ها وجود ندارد و ممکن است بچه‌ها کمی دیرتر یا زودتر به مهارت‌های ذکرشده دست پیدا کنند. اما اگر می‌بینید این فاصله زیاد شده و قدرت تکلم فرزند ۳ ساله شما به‌اندازه یک کودک ۲ ساله است،  بهتر است با یک متخصص گفتار درمانی مشورت کنید. کودکان سه ساله می‌توانند کلمات را اشتباه تلفظ کنند و این اصلا جای نگرانی ندارد. اما اگر می‌بینید حدود ۵۰ درصد از حرف‌های فرزندتان نامفهوم است و دیگران متوجه آن نمی‌شوند، از یک گفتار درمانگر کمک بخواهید.

مطالعه مقاله گفتار درمانی کودک 6 ساله از دست ندهید.

والدین کودکان ۳ ساله مبتلا به اختلالات گفتاری

اگر فرزندتان دچار مشکلات و اختلالات گفتاری است، نقش خود را به‌عنوان والدین در رشد گفتار و زبان کودک فراموش نکنید. شما الگوی اولیه گفتار فرزندتان هستید و تک تک کلماتی که به‌کار می‌برید نقش بسیار مهمی در فرایند رشد آنان ایفا می‌کند.

• تا جایی که می‌توانید برای فرزندتان کتاب بخوانید و با او صحبت کنید. طنین حرف زدن درست شما در ذهن کودک می‌ماند و او را در مسیر رشد این مهارت یاری می‌کند. همچنین اگر با علاقه به حرف‌های او گوش دهید و همفکری و همدلی داشته باشید، در کنار رشد مهارت‌های کلامی، به رشد اعتماد به نفس و تثبیت باورهای او هم کمک کرده‌اید.
• در مسائل مختلف نظر کودک را بپرسید و نشان دهید که پاسخش برایتان حائز اهمیت است. با این کار قدرت استدلال و تفکر را در کودک تقویت کرده‌اید و عزت نفس او را بالا برده‌اید. می‌توانید با سوالات بله و خیر شروع کنید و بعد به پرسش‌هایی برسید که به توضیح بیشتری نیاز دارند.
• حواستان به سرعت کم و وضوح بالای حرف زدنتان در مکالمه با این کودکان باشد. جملات طولانی و پیچیده را کنار بگذارید و منظورتان را سرراست بیان کنید. می‌بینید که بچه‌ها علاقه بیشتری به این مکالمه‌ها نشان می‌دهند.
• سوال‌های زیادی و پی‌در‌پی بچه‌ها را فراری می‌دهد و اعتماد به نفس آنان را خدشه‌دار می‌کند. به‌جای طرح پرسش‌های متوالی، توضیح بدهید و صبور باشید تا آموزش در ذهن فرزندتان تثبیت شود.
• یک آلبوم بردارید و به فرزندتان کمک کنید تصاویر مورد علاقه‌اش را از کتاب‌های مختلف ببرد و در آلبوم طبقه‌بندی کند. با این کار فرصت خوبی فراهم می‌کنید تا بچه‌ها با کلمات زیرمجموعه یک موضوع آشنا شوند و جملات سه یا چهار کلمه‌ای بسازند.
• به جملات کوتاه کودک بسنده نکنید و آنها را بسط بدهید. فرضا اگر کودک دلبندتان می‌گوید «مامان آب»، شما این جمله را تکمیل کنید و بلند بگویید «مامان آب می‌خوام». با این کار می‌توانید طول جملات کودک را آرام آرام بلندتر کنید.
• تا آنجا که می‌توانید تمرینات گفتار درمانی را با بازی ترکیب کنید تا تمایل کودک به یادگیری بیشتر شود.

برای اطلاعات بیشتر در مورد ویژگی های گفتاری و زبانی کودکان در سنین مختلف و روش های گفتاردرمانی مناسب آنها، می توانید به مقالات گفتاردرمانی برای کودک 2 ساله، گفتاردرمانی برای کودک 4 ساله و گفتاردرمانی برای کودک 5 ساله مراجعه نمایید.

کلام آخر

پزشک درمانگر برای درمان اختلالات گفتاری کودکان ۳ ساله، به نوع مشکل کودک و قدرت پردازش زبان او دقت می‌کند. اینکه ریشه مشکل کودک کمبود واژگان است، دچار تاخیر زبانی و اصطلاحا اختلال تلفظ است یا با مشکلات دیگری دست‌و‌پنجه نرم می‌کند! هریک از این مشکلات روش‌های درمان متفاوتی دارند که حتی درصورت گفتار درمانی کودک در خانه، باید توسط پزشک متخصص تشخیص داده شوند. امیدواریم در متن این مقاله به سوالات شما عزیزان پیرامون گفتار درمانی کودک سه ساله پاسخ داده باشیم.

بزرگ‌ترین مسئولیت ما در تیم پویای توان هاب مراقبت از سلامت جامعه توان‌خواهان است. ما در خانواده توان هاب تنها یک هدف داریم و آن اینکه کلیه خدمات توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ارتوپدی را به‌صورت تخصصی در منزل شما عزیزان ارائه دهیم. در راستای تحقق این هدف، مشاوره تخصصی توان هاب برای شما عزیزان رایگان است و با ثبت درخواست تماس، کارشناسان ما در کوتاه‌ترین زمان ممکن با شما تماس می‌گیرند و به‌محض شروع درمان، درمانگران ما با کلیه تجهیزات لازم در منزل شما حضور پیدا خواهند کرد.

منابع :
extension.unr
myhealth.alberta