درمان انحراف زانو، بهترین روش‌های اصلاح پای پرانتزی و ضربدری در کودکان و بزرگسالان

انحراف زانو یکی از ناهنجاری‌های شایع اسکلتی است که به شکل پای پرانتزی یا ضربدری در کودکان و بزرگسالان دیده می‌شود. این اختلال نه تنها ظاهر پا را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد بلکه با درد، کاهش انعطاف‌پذیری و اختلال در راه‌رفتن همراه است. پای پرانتزی معمولاً با فاصله بین زانوها و چسبندگی مچ‌ها، و پای ضربدری با تماس زانوها و فاصله مچ‌ها مشخص می‌شود. علت‌ها می‌تواند شامل اختلالات رشد، بیماری‌های استخوانی، کمبود ویتامین D یا آسیب‌های درمان‌نشده باشد. درمان شامل فیزیوتراپی، تمرینات خانگی، استفاده از کفش و بریس طبی، و در موارد شدید مداخله پزشکی است. کودکان اغلب با رشد طبیعی بهبود می‌یابند، اما بررسی تخصصی ضروری است. توان هاب خدمات فیزیوتراپی در منزل را با تمرینات شخصی‌سازی‌شده برای درمان این مشکل ارائه می‌دهد.

انحراف زانو چیست و چه علائمی دارد؟

امکان بروز انحراف در ناحیه زانو برای افرادی در تمام رده‌های سنی وجود دارد. این مشکل نوعی اختلال اسکلتی‌عضلانی است باعث بروز تغییر راستای پا و زانوها از حالت طبیعی خود می‌شود. متأسفانه این اختلال بسیار رایج است و باعث می‌شود که پاها به‌حالت ضربدری یا پرانتزی درآیند. علائم رایج بروز این مشکلات شامل موارد زیر می‌شود:

• فرسایش غیرطبیعی مفصل زانو در طولانی‌مدت؛
• خستگی زودرس با ایستادن یا نشستن؛
• ظاهر غیرعادی پاها در زمان ایستادن؛
• ناتوانی در دویدن یا بالارفتن از پله؛
• کاهش انعطاف‌پذیری زانوها؛
• درد در زانو، ران یا مچ پاها.

این مشکلات در کودکان، به‌شکل تأخیر در راه‌رفتن یا دویدن ناهماهنگ خود را نشان می‌دهند. در بسیاری از مواقع، برای اصلاح فرم پا باید کمی صبر کنید تا در خلال رشد، این اختلال در کودکان از بین برود. گاهی هم نیاز به مداخله جدی متخصصان و انجام درمان‌های حرفه‌ای و پزشکی وجود دارد.

تفاوت پای پرانتزی و ضربدری

انحراف زانو به‌طور کلی باعث خم‌شدن یا انحراف پاها از راستای طبیعی خود می‌شود. معمولاً هم به دو حالت زانوی ضربدری در بزرگسالان و کودکان یا پرانتزی‌شدن پاها نمود پیدا می‌کند. این دو نوع انحراف با یکدیگر متفاوت‌اند:

• پای پرانتزی: مچ پاها به‌هم می‌چسبند، اما زانوها از هم فاصله می‌گیرند و در نتیجه، از دور، دو پا شبیه به پرانیز به‌نظر می‌رسند.
• پای ضربدری:‌ زانوها به یکدیگر نزدیک می‌شوند و احتمالاً تماس دارند، اما مچ پاها فاصله دارند و حالت یک ضربدر در دو پا ایجاد می‌شود. 

برای آشنایی با فیزیوتراپی زانو و انواع آن می توانید مقاله فیزیوتراپی زانو مطالعه نمایید.

علل انحراف زانو در کودکان و بزرگسالان

انحراف زانو به‌شکل پرانتزی و ضربدری‌شدن پاها دلایل مختلفی دارد. برای درمان انحراف زانو و پیشگیری از وخیم‌شدن اوضاع، باید علت‌ها به‌طور دقیق شناسایی شوند. در ادامه، نگاهی به دلایل انحراف زانو در کودکان و بزرگسالان خواهیم داشت. 

علت پای پرانتزی

دلایل انحراف زانو و به‌شکل پرانتز درآمدن آن شامل موارد زیر می‌شود:

• رشد بعضی از کودکان به این شکل است و با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کند.
• برخی از بیماری‌ها مانند بلانت موجب رشد نامتقارن استخوان‌ها می‌شوند. 
• کمبود ویتامین D باعث نرمی استخوان و خمیدگی پاها می‌شود.
• عفونت‌ها یا آسیب‌های استخوانی در انحراف زانوها نقش دارند.
• برخی از بیماری‌های ارثی و ژنتیکی باعث انحراف زانو می‌شوند. 

علت پای ضربدری

از دلایل متنوعی که باعث ضربدری‌شدن پاها می‌شوند، باید به موارد زیر هم اشاره کنیم:

• بعضی از کودکان در سنین ۲ تا ۵ سالگی دچار این مشکل می‌شوند و کم‌کم بهبود پیدا می‌کنند.
• اختلالات استخوانی مانند راشیتیسم یا مشکلات رشد هم می‌توانند موجب ضربدری‌شدن پاها شوند.
• آرتروز زانو هم با تخریب غضروف و تغییر ساختار مفاصل همراه است و زانوها را به هم نزدیک می‌کند.
• شکستگی‌ها و صدماتی که به‌درستی درمان نشوند هم شکل زانوها را تغییر می‌دهند. 

برای آشنایی با فیزیوتراپی زانو و انواع آن می توانید مقاله فیزیوتراپی پا مطالعه نمایید.

درمان انحراف زانو با فیزیوتراپی

برای درمان انحراف زانو می‌توان از راه‌کارهای غیرتهاجمی هم استفاده کرد. تمرینات اصلاحی زانو و اقدامات فیزیوتراپی زانو از بهترین روش‌های درمان مشکلات پای ضربدری و زانوی پرانتزی در کودکان و بزرگسالان هستند. این درمان می‌تواند باعث تقویت عضلات اطراف این بخش از پاها شود و به بهبود تعادل و افزایش انعطاف‌پذیری آن‌ها کمک کند. 

به نقل از وب سایت رسمی سازمان ملی خدمات سلامت بریتانیا :

“Physiotherapy can help restore movement and function when someone is affected by injury, illness or disability. It can also reduce your risk of future injury or illness.”
— NHS.uk

ترجمه فارسی:

فیزیوتراپی می‌تواند به بازیابی حرکت و عملکرد بدن در افرادی که دچار آسیب‌دیدگی، بیماری یا ناتوانی شده‌اند کمک کند. همچنین می‌تواند خطر بروز آسیب یا بیماری در آینده را کاهش دهد.

“فیزیوتراپی راهی برای کاهش درد و اصلاح شکل انحراف زانو هم هست.”

از راهکارهایی که در این زمینه استفاده می‌شوند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• تمرینات تقویتی: تقویت عضلات تثبیت‌کننده زانوها
• تمرینات کششی: افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و تاندون‌ها
• تمرینات تعادلی و حرکتی: بهترشدن هماهنگی عضلات و تعادل بدن
• آموزش راه‌رفتن و حرکت صحیح: تمرین برای کاهش فشارهای وارد بر پا، به‌خاطر راه‌رفتن ناصحیح
• استفاده از آتل یا بریس: روشی مناسب برای شکل‌دادن به پای کودکان همراه با تمرینات انحراف زانو در فیزیوتراپی

کفش مناسب برای اصلاح زانو

استفاده از کفش مناسب می‌تواند به درمان انحراف زانو کمک کند. کفش‌های استاندارد فشار نامتوازن روی مفاصل زانو را کم می‌کنند و باعث می‌شوند که الگوی راه‌رفتن بهتر شود. ویژگی‌های یک کفش مناسب شامل موارد زیر می‌شود:

• کفی طبی: حمایت قوس کف پا و کاهش فشار روی زانو
• انعطاف‌پذیری مناسب: کفش با نرمی مناسب برای ایجاد تعادل در هنگام راه‌رفتن
• کفش با پاشنه مناسب: ارتفاع کم پاشنه برای جلوگیری از ایجاد فشار غیرطبیعی روی پا

کفشی که برای مشکلات زانو مانند زانوی پرانتزی و ضربدری انتخاب می‌کنید، باید کفی پهن و ساختار پایدار و باثباتی داشته باشد. به‌عبارت دقیق‌تر، باید به‌سراغ کفشی بروید که به نلغزیدن پا در زمان راه‌رفتن کمک کند. با وجود انتخاب کفش مناسب و تمرینات فیزیوتراپی نیازی به جراحی انحراف زانو وجود ندارد.

تمرینات خانگی مؤثر برای اصلاح زانو

اگر می‌خواهید که درمان انحراف زانو با موفقیت پیش برود، باید حتماً تمرینات خانگی مؤثر را هم شناسایی کنید. با ورزش‌های اصولی است که عضلات اطراف زانو قوی‌تر می‌شوند و الگوی حرکتی بهبود پیدا می‌کند. هرچقدر در انجام تمرینات مناسب دقیق‌تر باشید و پشتکار بیشتری به خرج دهید، درد بیشتر کاهش پیدا می‌کند و از پیشرفت انحرافات زانو هم جلوگیری می‌شود. 

طبق تحقیقات انجام شده در کلینیک کلیولند 

“Physical therapy exercises that strengthen the muscles around your knees, hips and ankles can help realign your legs and improve the symptoms of knock knees or bowlegs.”
— Cleveland Clinic

ترجمه متن بالا :

تمرینات فیزیوتراپی که عضلات اطراف زانو، لگن و مچ پا را تقویت می‌کنند، می‌توانند به اصلاح راستای پاها و بهبود علائم پای ضربدری یا پرانتزی کمک کنند.

تمرین پل باسن

با انجام تمرینات ورزشی پل باسن (Hip Bridge) می‌توانید گام مهمی در درمان انحراف زانو بردارید:

• به‌پشت دراز بکشید، به‌طوری‌که زانوهایتان خم شود و پاها روی زمین قرار بگیرند.
• باسن را به‌آهستگی از روی زمین بلند کنید تا بدن از ناحیه شانه‌ها تا زانوها صاف شود.
• چند ثانیه، بدن را به همین حالت نگه دارید و بعد به‌آرامی به‌سمت پایین بیایید.

این ورزش را روزانه، در ۲ تا ۳ دور و در هر دور، ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید. 

برای اطلاعات بیشتر در مورد آرتروز زانو و درمان آن، مقاله درمان آرتروز زانو با ورزش را مطالعه کنید.

اسکات دیواری

یکی دیگر از تمرینات مطلوبی که به درمان انحراف زانو کمک شایانی می‌کند، اسکات دیواری (Wall Squat) است. برای انجام آن باید:

• پشت به دیوار بایستید و به آن تکیه دهید.
• زانوها را آرام‌آرام خم کنید تا زاویه ۹۰درجه ایجاد شود.
• به‌مدت ۱۰ تا ۳۰ ثانیه در این وضعیت بمانید و بعد به‌آرامی بلند شوید.

در هر سِت، ۱۰ تا ۱۵ بار این حرکات را انجام دهید. تعداد سِت‌ مناسب برای انجام این تمرین در طول روز هم ۲ تا ۳ مرتبه است.

حرکت کنار دیوار با کش مقاومتی

برای تقویت وضعیت پاها و رهایی از انحراف زانو می‌توانید از این روش تمرینی هم استفاده کنید. تمرین حرکت در کنار دیوار با کش مقاومتی در چند گام ساده انجام می‌شود:

• یک کش را دور پاها ببندید.
• پشت به دیوار باشید و کنار آن بایستید.
• آرام‌آرام، به پهلو قدم بردارید و کش را کمی حرکت دهید و بکشید.
• در طول ۲ تا ۳ سِت، ۱۰ قدم به‌سمت راست و ۱۰ قدم به‌سمت چپ بردارید.

آیا انحراف زانو در کودکان، خودبه‌خود درمان می‌شود؟

اگر مشکل پا در کودکی رخ دهد، احتمال اینکه خودبه‌خود و بدون درمان انحراف زانو از بین برود هم زیاد است. در واقع، در کودکان کم‌سن‌وسال (زیر ۲ تا ۳ سال)، این تغییرات بخشی از روند طبیعی رشد است. مثلاً پای پرانتزی در کودکانی که تازه راه افتاده‌اند، معمولاً طبیعی است. 

این مشکل در سنین ۳ تا ۴سالگی، خودبه‌خود اصلاح می‌شود. پای ضربدری هم در سنین ۳ تا ۶سالگی زیاد رخ می‌دهد و به‌مرور تا سن ۷ یا ۸ سالگی بهبود پیدا می‌کند. البته اگر انحراف زیاد باشد، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید تا درمان‌های جدی‌تر و فیزیوتراپی را شروع کند. 

استفاده از آتل در کودکان

برای درمان انحراف زانو در کودکان کم‌سن‌وسال از آتل یا بریس مخصوص زانو استفاده می‌شود. این تجهیزات درمانی باید تحت نظر فیزیوتراپیست استفاده شوند. مزایای استفاده از آتل بسیار پررنگ و اثرگذار است:

• هدایت زانو به‌سمت مسیر اصلی و طبیعی آن
• سرعت‌دادن به روند درمان فیزیوتراپی 
• برداشتن فشار غیرطبیعی روی زانوها

فراموش نکنید که اگر استفاده از آتل یا بریس تحت نظر متخصص نباشد، امکان دارد که اثرات معکوسی روی پاها بگذارد و وضعیت را وخیم‌تر کند. 

برای اطلاعات بیشتر مقاله کفش ارتوپدی کودکان را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

معرفی خدمات فیزیوتراپی در منزل توان هاب

مجموعه توان هاب برای آسان‌کردن دسترسی به خدمات تخصصی توان‌بخشی، امکان ارائه خدمات فیزیوتراپی در منزل را فراهم کرده است. این خدمات برای تمام افرادی که به هر دلیل، مایل به انجام فیزیوتراپی در منزل هستند، اثربخشی عالی و مؤثری دارد. در توان هاب، وضعیت هر بیمار از سوی متخصصان ماهر و باتجربه بررسی و تمریناتی شخصی‌سازی‌شده برای او در نظر گرفته می‌شود. با این خدمات می‌توانید از فرصت درمان انحراف زانو در مکان امن و آشنای خانه بهره ببرید. ضمن اینکه در وقت و هزینه‌هایتان هم صرفه‌جویی می‌شود. برای دریافت مشاوره رایگان و استفاده از تمرینات اصلاحی مفید می‌توانید با توان‌ هاب تماس بگیرید یا از طریق وب‌سایت نوبت رزرو کنید.

منابع:

nhs.uk

hss.edu

hss.edu

elvizgasimov.com

childrenshospital.org

my.clevelandclinic.org

سوالات متداول (FAQ)

۱. انحراف زانو چیست و چه علائمی دارد؟
انحراف زانو نوعی اختلال اسکلتی‌عضلانی است که باعث تغییر راستای طبیعی پاها می‌شود و به صورت پای پرانتزی یا ضربدری بروز می‌کند. علائم آن شامل درد در زانو، ران یا مچ پا، خستگی زودرس، ظاهر غیرعادی پاها و ناتوانی در راه‌رفتن یا دویدن است.

۲. تفاوت پای پرانتزی و پای ضربدری در چیست؟
در پای پرانتزی، زانوها از هم فاصله دارند و مچ پاها به‌هم نزدیک‌اند، اما در پای ضربدری، زانوها به‌هم نزدیک‌اند و مچ پاها از هم فاصله دارند.

۳. آیا انحراف زانو در کودکان به‌صورت خودبه‌خود درمان می‌شود؟
در بسیاری از کودکان، انحراف زانو بخشی از روند طبیعی رشد است و تا سن ۷ یا ۸ سالگی بهبود می‌یابد. با این حال، اگر شدت انحراف زیاد باشد، باید با پزشک مشورت شود.

۴. بهترین درمان برای انحراف زانو چیست؟
بهترین درمان معمولاً ترکیبی از فیزیوتراپی، تمرینات اصلاحی، استفاده از آتل یا بریس (برای کودکان) و کفش مناسب است. در برخی موارد خاص، درمان پزشکی یا جراحی هم ممکن است لازم باشد.

۵. فیزیوتراپی چه کمکی به درمان انحراف زانو می‌کند؟
فیزیوتراپی با استفاده از تمرینات تقویتی، کششی و تعادلی، به اصلاح راستای پا، کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری زانوها کمک می‌کند.

۶. چه تمریناتی برای اصلاح انحراف زانو در خانه مؤثر هستند؟
تمریناتی مانند پل باسن، اسکات دیواری و حرکت کنار دیوار با کش مقاومتی از تمرینات مفید و اثربخش برای تقویت عضلات اطراف زانو هستند.

۷. استفاده از چه کفشی برای انحراف زانو مناسب است؟
کفش‌هایی با کفی طبی، انعطاف‌پذیری مناسب و پاشنه کوتاه می‌توانند فشار روی مفاصل زانو را کاهش داده و در اصلاح الگوی راه‌رفتن مؤثر باشند.

۸. آیا خدمات فیزیوتراپی در منزل برای درمان انحراف زانو مناسب است؟
بله، خدمات فیزیوتراپی در منزل مانند آنچه مجموعه توان هاب ارائه می‌دهد، می‌تواند در محیطی امن و شخصی با تمرینات هدفمند و نظارت متخصصان، روند درمان را تسهیل کند.