بسیاری از والدین متوجه اختلالاتی در گفتار کودک کودک ۴ ساله خود می شوند که توانمندی آنان در زمینه شنیدن، درک کردن و حرف زدن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. این اختلالات بعضا مادرزادی هستند؛ اما گهگاه به دلیل عدم رشد مهارت‌های گفتاری کودک اتفاق می‌افتند و درمان آنها نیازمند مراجعه به متخصصان گفتار و زبان است. گفتار درمانی کودک ۴ ساله با هدف آسیب‌شناسی به کمک متدهای نوین و ریشه‌کن‌سازی آسیب‌ها توسط گفتار درمانگر و والدین کودک انجام می‌شود و اکثر موارد نتیجه شگفت‌انگیزی به‌دنبال دارد.
در ادامه همراه ما باشید تا مفصل درباره گفتار درمانی این کودکان صحبت کنیم.
قدرت تکلم کودک ۴ ساله چقدر است؟
زبان و گفتار کودکان در سن ۴ سالگی نسبتا تکمیل گشته و به سطح قابل قبولی رسیده است. بچه‌ها در این سن می‌توانند جملات ساده و مرکب بسازند و در هر جمله بین ۴ تا ۵ واژه بگنجانند! ذهن بچه‌ها آماده است تا ۱۲۰۰ واژه یاد بگیرد که نیمی از آنها «اسم» و مابقی «فعل» و «صفت» و «قید» و … است. همچنین بچه‌های ۴ ساله آرام آرام از حرف «و» استفاده می‌کنند تا جملات طولانی و مرکب بسازند. به همین خاطر بی هیچ مشکلی درباره برنامه‌های تلویزیونی و حوادث مختلف صحبت می‌کنند.
در این مرحله از زندگی وضوح گفتار بچه‌ها ۱۰۰ درصد است. یعنی زبان کودک به‌قدری رشد یافته که حتی غریبه‌ها متوجه همه حرف‌های او می‌شوند. برای ادای حروف سخت و پیچیده مثل ر، ک، گ، س و ز هنوز تسلط کامل ندارد و کمی انحراف کاملا طبیعی است، اما در ادای مابقی حروف و صداها به تسلط کافی (بیشتر از ۹۰ درصد) رسیده است.
پیشنهاد می دهیم مطالعه مقاله دیر حرف زدن کودک را از دست ندهید.
مشکلات گفتاری نگران‌کننده کودک ۴ ساله
والدین بعد از آنکه به مشکلات گفتاری فرزند ۴ ساله خود مشکوک می‌شوند، یک سوال مشترک دارند و آن اینکه چه موقع فرزند خود را نزد گفتار درمانگر ببرند و روال درمان را آغاز کنند. در پاسخ باید بگوییم که در سن ۴ سالگی مهارت‌های درک کردن، شنیدن و حرف‌زدن کودک باید تا سطح قابل قبولی رشد کرده باشد. وقتی که کودک:
- نمی‌تواند کلمات را درست تلفظ کند
- درک مفهوم سخنانش آسان نیست
- سخنان شما را به راحتی درک نمی‌کند؛
- مرتب به لکنت می‌افتد
- یا موقع بیان احساساتش دچار استرس می‌شود
کودکتان باید توسط یک متخصص گفتار درمانی بررسی شود!
اختلالات گفتاری زمانی که به مرز نگران‌کنندگی می‌رسند، علائمی دارند که می‌توان در کودکان جستجو کرد. مثلا تاخیر در شروع گفتار کودک، اشکال در تلفظ اصوات گفتاری، عدم برقراری ارتباط کلامی یا غیر کلامی، مشکل کم شنوایی یا ناشنوایی، اشکال در درک کلام، ناروایی طبیعی و لکنت، همگی عواملی هستند که باید بلافاصله با پزشک در میان قرار دهید. حتی اگر فرزندتان دچار اختلالات عصبی مثل فلج مغزی، اوتیسم، اختلال یادگیری، عقب ماندگی ذهنی یا اختلالات ژنتیکی است، باید هرچه سریع‌تر پیگیر توسعه مهارت‌های زبان و گفتار او باشید.
بخش قبلی این مقاله را خواندید؟ اگر وضعیت تکلم کودکتان از شاخص‌های بالا پایین‌تر بود، هرچه زودتر به یک آسیب‌شناس زبان و گفتار مراجعه کرده و جلسات گفتار درمانی کودک ۴ ساله را براساس نوع و شدت مشکل او آغاز کنید.
مطالعه مقاله گفتار درمانی کودک 7 ساله از دست ندهید.
نقش گفتار درمانگر در درمان اختلالات گفتاری
اولین و مهم‌ترین مرحله در جلسات گفتار درمانی، ریشه‌یابی مسئله و شناخت اختلال کودک است. درمانگر ابتدا یک ارزیابی دقیق از زبان و گفتار کودک انجام می‌دهد تا آسیب‌های او را به درستی شناسایی کند. حتی اندام‌های صوتی و محیط خانه کودک مورد بررسی قرار می‌گیرد تا این ارزیابی درست و دقیق باشد. به محض آنکه ریشه مسئله و آسیب‌های کودک شناسایی شد، طرح درمان اجرا و جلسات آغاز می‌شوند. این جلسات بسته به توصیه گفتار درمانگر و تمایل خانواده کودک می‌تواند به‌صورت حضوری یا غیرحضوری و از خانه برگزار شوند. همچنین برای اطلاعات بیشتر درباره گفتار درمانی کودک مقاله گفتار درمانی کودکان را مطالعه نمایید.
گفتار درمانگر در طول جلسات چکار می‌کند؟
شاید بپرسید گفتار درمانگر در طول جلسات درمان دقیقا چکار می‌کند و روی کدام جنبه‌های اختلالات گفتاری تمرکز می‌کند. اولین نکته‌ای که باید بدانید این است که هدف درمانگر صرف درمان لکنت و اصلاح تلفظ نادرست صداهای «س» و «ش» نیست. این تنها یک گوشه از تخصص کاری این متخصصان است.
درمانگر می‌داند که گفتار وسیله‌ای برای برقراری ارتباط جهت انتقال اطلاعات، ایده‌ها، نیاز‌ها و خواسته‌هاست. بنابراین در طول جلسات درمان به‌جای آنکه صرفا تلفظ صحیح کلمات یا صداها را به بچه‌ها یاد بدهد، به آنها می‌آموزد که چطور با دیگران ارتباط برقرار کنند و تعاملات اجتماعی داشته باشند. چراکه اگر کودک درکی از ارتباط نداشته باشد، طبیعتا نمی‌توان انتظار داشت کلمات را درست و صحیح تکرار کند!
برخی از اهداف درمانگر در جلسات گفتار درمانی کودک ۴ ساله عبارت‌اند از:
- تقویت قدرت زبان، گفتار و ارتباط‌گیری کودکان کم‌شنوا یا کودکانی که با مشکلات مغزی مثل اوتیسم یا عقب‌ماندگی ذهنی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
- تقویت مهارت گفتاری در افراد مبتلا به سکته مغزی.
- درمان گرفتگی صدا در افرادی که به هر دلیل از صدای خود رضایت ندارند.
- اصلاح صدای ناواضح در افراد مبتلا به ام اس یا پارکینسون
- کمک به مکیدن و بلعیدن راحت‌تر نوزادان زودرس در NISU
مطالعه مقاله گفتار درمانی کودک 6 ساله از دست ندهید.
نقش والدین در گفتار درمانی کودک ۴ ساله
اگر فرزند ۴ ساله‌ای دارید که به اختلالات زبان و گفتار مبتلاست، نقش خود را در درمان این اختلالات به هیچ وجه دست کم نگیرید! در قدم اول بهترین تصمیمی که از شما انتظار می‌رود، مراجعه به یک متخصص گفتار درمانی است. پس از ریشه‌یابی آسیب و ارزیابی وضعیت کودک، درمانگر اطلاعات مفیدی در درباره تاخیر زبانی کودک در اختیارتان می‌گذارد و تمریناتی معرفی می‌کند که در رشد گفتار و زبان کودک موثر باشند. برخی از این تمرین‌ها عبارت‌اند از:
- با کودک زیاد حرف بزنید و لابه‌لای صحبت‌های خود، مفاهیمی مثل «اولین»، «آخرین»، «چپ»، «راست» و … را توضیح دهید. همچنین خوب است که ارتباط میان کلمات و عبارت‌های متضاد را به کودک بیاموزید.
- در خانه آواز بخوانید و اصوات مختلف را تمرین کنید.
- هرگز نباید انتظار داشته باشید که کودک مثل بزرگ‌ترها واضح و درست حرف بزند و سرعت حرف زدنش زیاد باشد. اگر مدام به سرعت کم حرف زدن کودک اعتراض کنید، انگیزه و اعتماد به نفس را از او می‌گیرید.
- به جای کودک جمله بسازید و آنها را بسط دهید. مثلا اگر فرزندتان به توپ اشاره می‌کند، بگویید «توپ می‌خواهی»، «من یک توپ بزرگ دارم»! «توپ بزرگ من را می‌خواهی»؟
- زیاد سوال نپرسید، اما کودک را همیشه در معرض انتخاب قرار دهید. مثلا از او بپرسید «سیب می‌خوری یا موز؟» یا بپرسید «دوست داری شلوار قرمزت را بپوشی یا آبی؟»
- کودک ۴ ساله شما آماده یادگیری نام اعضای بدن است. تک تک این اعضا را نام ببرید و عملکردشان را به زبان ساده توضیح دهید. مثلا بگویید «این چشم منه، من با چشم‌هام اطرافم رو می‌بینیم»
- یکی از بهترین تمرین‌ها این است که در مورد موضوع خاصی برای کودک صحبت کنید و از او بخواهید موضوع را حدس بزند. این روش به تقویت خلاقیت کودک هم کمک می‌کند.
- بچه‌ها عاشق یادگیری با بازی هستند. چند تکه اسباب بازی مثل عروسک یا ماشین کوچک بردارید و صدای آنها را در بیاورید.
- با گروه‌بندی حیوانات، گیاهان و موارد این‌چنینی، از کودک بخواهید آزادانه درباره هر گروه صحبت کند.
- همیشه و تحت هر شرایطی با حوصله به صحبت‌های کودک گوش دهید و نشان دهید که به شنیدن حرف‌هایش علاقه‌مند هستید.
- کودک را به حرف زدن با خود ترغیب کنید تا آرام آرام اعتماد به نفسش را بالا ببرید. همین حرف زدن ساده تاثیر چشمگیری بر روند گفتار درمانی کودک ۴ ساله می‌گذارد.
- اگر می‌بینید کودک دلبندتان نسبت به واژه‌ای کنجکاو است و درباره‌اش می‌پرسد، حتما وقت بگذارید و درباره آن باهم صحبت کنید.
- برنامه هر روز را با فرزندتان مرور کنید و درباره‌اش حرف بزنید. مثلا از کودکتان بپرسید «بعد از اینکه از خواب بیدار شدی، چکار کردی؟»، «صبحانه خوردی، حمام کردی، بعد چی شد؟» و …
- سعی کنید مهارت‌های گفتاری و اجتماعی کودک را در قالب بازی‌های کلامی تقویت کنید.
- درخواست‌های دو مرحله‌ای را آغاز کنید. مثلا به کودک بگویید «اسباب‌بازی‌ها را جمع کن و در کمد بگذار». با این روش به درک و بیان بهتر کودک کمک می‌کنید.
- خلاق باشید و یک بازی کلامی انجام دهید. مثلا از کودک بخواهید یک داستان یا کارهای روزمره را بی‌آنکه یک کلمه را دو بار تکرار کند، برایتان تعریف کند. شما هم در این بازی شرکت کنید.
- حواستان باشد یادگیری تا جایی موثر است که سرگرم‌کننده باشد. بنابراین در طول تمرین مکالمه سعی کنید اوقات خوشی فراهم کنید. بخندید، بدوید و بالا و پایین بپرید.
- برای فرزندتان شعر بخوانید تا از طریق شعرخوانی با واژگان و جملات تازه آشنا شود. کودکان عاشق شعر و کلمات ریتمیک هستند و آنها را راحت‌تر به خاطر می‌سپارند. اجازه دهید کودک موقع خواندن شعر بالا و پایین بپرد.
- قافیه‌سازی یکی از تمرینات فوق‌العاده موثر است. چند کلمه انتخاب کنید و از کودک بخواهید برای آنها، کلمات هم قافیه پیدا کند. مثل شیر و سیر، توت و توپ، قارچ و پارچ.
- از گفتار درمانی تخصصی غافل نشوید. از آنجا که کودکان کودکان توان‌خواه شرایط متفاوت دارند، برای آنکه بهترین نتیجه حاصل شود، لازم است از یک گفتاردرمانگر حاذق کمک بگیرید.
برای اطلاعات بیشتر در مورد ویژگی های گفتاری و زبانی کودکان در سنین مختلف و روش های گفتاردرمانی مناسب آنها، می توانید به مقالات گفتاردرمانی برای کودک 2 ساله، گفتاردرمانی برای کودک 3 ساله و گفتاردرمانی برای کودک 5 ساله مراجعه نمایید
سخن پایانی
هدف از گفتار درمانی کودک ۴ ساله، شناسایی دلیل مشکلات زبان و گفتار و درمان آنها به شیوه‌های نوین است. علی‌رغم اینکه خانواده‌ها قطعا مکمل بحث درمان در کودکان هستند، نمی‌توانیم و نباید گفتار درمانی در خانه را خودسرانه آغاز کرده و آن را جایگزین مراجعه به مشاور و درمانگر کنیم. بلکه بهتر است با مشاوره و درخواست کمک از یک گفتار درمانگر، بهترین تصمیم ممکن را درباره وضعیت کودک دلبندتان بگیرید.
بزرگ‌ترین مسئولیت ما در تیم پویای توان هاب مراقبت از سلامت جامعه توان‌خواهان است. ما در خانواده توان هاب تنها یک هدف داریم و آن اینکه کلیه خدمات توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ارتوپدی را به‌صورت تخصصی در منزل شما عزیزان ارائه دهیم. در راستای تحقق این هدف، مشاوره تخصصی توان هاب برای شما عزیزان رایگان است و با ثبت درخواست تماس، کارشناسان ما در کوتاه‌ترین زمان ممکن با شما تماس می‌گیرند و به‌محض شروع درمان، درمانگران ما با کلیه تجهیزات لازم در منزل شما حضور پیدا خواهند کرد.
اگر شما عزیزان اطلاعات و تجربیات بیشتری در این زمینه دارید، حتما نظرات ارزشمندتان را با ما و همراهان عزیز ما در میان بگذارید.
