برخی از کودکان به دلایل مختلف به فیزیوتراپی نیاز دارند. فیزیوتراپی کودکان می‌تواند به بهبودی آنها از آسیب‌ها، کاهش درد مزمن، توسعه مهارت‌های حرکتی، مدیریت علائم شرایط پزشکی و پیشگیری یا کاهش پیشرفت یک بیماری کمک کند. تمرینات فیزیوتراپی برای بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری، استقلال و دامنه حرکتی کودکان نیز فوق‌العاده مفید است. در این مقاله میخواهیم به بررسی فیزیوتراپی کودکان، اهمیت آن و نحوه انجام آن بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
از فیزیوتراپی کودکان چه انتظاری می‌توانیم داشته باشیم؟
کودکان معمولاً چیزها را از طریق بازی به بهترین شکل یاد می‌گیرند؛ بنابراین در فیزیوتراپی کودکان از تکنیک‌های مبتنی بر بازی استفاده می‌شود که به کودکان کمک می‌کند در حین رشد سرگرم شوند. هدف فیزیوتراپی کودکان کمک به بچهها در رشد مهارت‌های حرکتی در محیطی است که در آن احساس شادی، امنیت و راحتی می‌کنند. برنامههای درمانی شامل فعالیت‌های سرگرم‌کننده‌ای هستند که در خانه هم قابل‌اجرا هستند.
چگونه متوجه شویم یک کودک به فیزیوتراپی نیاز دارد؟
پزشکان معمولاً فیزیوتراپی را زمانی توصیه می‌کنند که به کودک کمک کند از یک آسیب بهبود یابد یا مهارت‌های خود را در حین زندگی با اختلالات و شرایط خاص توسعه دهد. با این حال، فرزند شما ممکن است به دلایلی فراتر از آسیب‌ها و شرایط سلامتی به فیزیوتراپی نیاز پیدا کند. کودک شما ممکن است علائم تأخیر رشد را در خانه نشان دهد و پزشک هم متوجه آنها نشود. جست‌وجوی نشانه‌های خاص می‌تواند به شما کمک کند تعیین کنید که آیا فرزندتان به فیزیوتراپی نیاز دارد یا خیر. فیزیوتراپی برای کودکانی که نشانه‌های زیر را دارند می‌تواند حیاتی و مهم باشد:
- کودکی که سر خود را فقط به یک طرف میچرخاند
- ناتوانی در تحمل وزن روی پاها
- ناتوانی در نشستن، راه رفتن و خزیدن در سنین مختلف
- راه رفتن کودک صرفاً روی انگشتان پا
آسیب‌ها و شرایط پزشکی مختلف می‌توانند مانع رشد کودک شوند و فیزیوتراپ‌ها می‌توانند به شناسایی مواردی که کودک شما ممکن است نیاز به توجه داشته باشد، کمک کنند. فیزیوتراپ‌ها برای تعیین برنامه مؤثر برای کودک موارد زیر را در نظر می‌گیرند:
- قدرت و توان کودک
- انعطاف‌پذیری
- دامنه حرکتی
- نحوه راه رفتن
فیزیوتراپ پس از شناسایی هر گونه اختلال یا محدودیت فیزیکی که کودک تجربه می‌کند، فعالیت‌هایی را برای کمک به رشد کودک در آن موارد برنامه‌ریزی می‌کند.
فیزیوتراپی چگونه می‌تواند به کودک کمک کند؟
تمرینات فیزیوتراپی بر اساس نیازهای کودک طرح می‌شوند و با توجه به این موارد اهداف مختلفی دارند. فیزیوتراپی می‌تواند در موارد زیر کمک‌کننده باشد:
- ترمیم صدمات
- جلوگیری از بروز آسیب‌های بیشتر در آینده
- کاهش درد
- جلوگیری از معلولیت
- پیشگیری از نیاز به جراحی تا جای ممکن
- مدیریت بیماریهای مزمن
- توسعه و بهبود مهارت‌ها و تواناییهای حرکتی
فیزیوتراپی سبک زندگی فعال را ترویج می‌کند، مهارت‌های حرکتی را افزایش می‌دهد و از رشد مغز حمایت می‌کند. در مجموع فیزیوتراپی کودک دارای مزایای زیر است:
- افزایش قدرت عضلانی
- ارتقای تحمل کودک
- افزایش دامنه حرکتی
- هماهنگی و تعادل
- کمک به تحرک
- رشد استقلال
- افزایش اعتماد به نفس
- کمک به اجتماعی شدن کودک در نتیجه افزایش عزت نفس
همچنین با ارتوپدی فنی کودکان پیشنهاد می دهیم بیشتر آشنا شوید.
مزایای فیزیوتراپی کودکان
همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم فیزیوتراپی کودکان می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد. در ادامه به این مزایای اشاره میکنیم.
بهبود آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد یک بخش
صدمات ناشی از استفاده بیش از حد زمانی رخ می‌دهد که فرد استرس مکرری را روی گروه‌های مفصلی یا ماهیچه‌ای تجربه کند. آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد می‌تواند بر عضلات، استخوان‌ها، رباط‌ها یا تاندون‌ها تأثیر بگذارند. این آسیب‌ها معمولاً با ایجاد ناراحتی یا درد خفیف شروع می‌شوند، اما به تدریج بدتر می‌شوند. کودکان در برابر آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد آسیب‌پذیرتر هستند؛ زیرا بدن آنها هنوز در حال رشد است. در چنین شرایطی فیزیوتراپی می‌تواند کمک‌کننده باشد و از عوارض طولانی مدت جلوگیری کند. درمان این مشکل از استخوان‌های کودک محافظت می‌کند و به بدن آنها کمک می‌کند تا استخوان‌های سالمتری داشته باشند و دچار آسیب‌های بیشتر نشوند.
بهبودی از آسیب‌های عضلانی و استخوانی
فیزیوتراپی کودکان همچنین می‌تواند به بهبود آنها پس از جراحت یا جراحی کمک کند. موارد زیادی برای بهبودی پس از جراحت و جراحی استفاده می‌شوند، از جمله کمپرس سرد، استراحت، بریسها و… . اما این موارد بیشتر برای کنترل درد هستند. در حالی که فیزیوتراپی فراتر از مدیریت درد میرود. انجام فیزیوتراپی موجب کاهش درد و التهاب مزمن می‌شود و از آن جلوگیری می‌کند. همچنین به کودک کمک می‌کند تا قدرت عضلاتش را ارتقا دهد و دامنه حرکتی خود را بازیابد و از آسیب‌های بعدی جلوگیری کند.
بهبودی از آسیب‌های سر
آسیب سر می‌تواند بر مهارت‌های حرکتی درشت تأثیر منفی بگذارد. فیزیوتراپی می‌تواند به کودک کمک کند تا بر رشد این مهارت‌ها تمرکز کند. صدمات مغزی می‌توانند عملکرد کودک را مختل کنند و برخی از افرادی که دچار این مشکل می‌شوند، بعضی از تواناییهای خود را از دست میدهند. فیزیوتراپی در چنین شرایطی می‌تواند بسیار مؤثر باشد و به کودک کمک کند تا هماهنگی، تعادل، قدرت و انعطاف‌پذیری خود را تا جای ممکن بازیابد.
تأخیر در رشد
تأخیر رشد زمانی رخ می‌دهد که کودکان در یک چارچوب زمانی مورد انتظار به نقاط عطف خاصی نرسند. انتظار میرود کودک از بدو تولد و در طول دوران کودکی به تدریج مهارتهایی را کسب کند. این مهارت‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- بالا بردن سر و حمایت گردن از آن
- چرخیدن روی زمین
- تلاش برای رسیدن به چیزها
- گرفتن و نگه داشتن اشیا
- نشستن بدون کمک دیگری
- قرار دادن چیزها در دهان
- خزیدن
- بالا کشیدن خود
- قرار دادن وزن روی پاها برای ایستادن
- راه رفتن با کمک گرفتن چیزی مثل مبل
- مستقل راه رفتن
- در دست گرفتن بطری و استفاده از ظروف
- دویدن
- پریدن
- گرفتن و پرتاب کردن
کودکان معمولاً در سنین خاصی به این نقاط عطف می‌رسند. ممکن است برخی کمی زودتر و کمی دیرتر به این نقاط عطف برسند؛ اما تأخیر قابل توجه باید مورد بررسی قرار بگیرد و برای درمان کودک اقدام شود. تمرینات مخصوصی برای تقویت هر یک از این فعالیتها وجود دارد. فیزیوتراپ با توجه به مشکل کودک این تمرینات را طراحی و برنامه‌ریزی می‌کند.
بهبود بیماریهای عضلانی
جهش ژنی می‌تواند باعث دیستروفی عضلانی شود که به عنوان بیماری عضلانی نیز شناخته می‌شود. این بیماری به تدریج ماهیچه‌ها را ضعیف می‌کند، تحرک را کاهش می‌دهد و می‌تواند توانایی کودک را برای انجام کارهای روزمره مختل کند. در این شرایط فیزیوتراپی برای تقویت قدرت و انعطاف‌پذیری کودک مناسب است.
کمک به کودکان دارای اختلالات ژنتیکی
فیزیوتراپی می‌تواند برای کودکانی که اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون دارند هم مفید باشد. این وضعیت موجب شل شدن رباط‌ها، کاهش قدرت و توان عضلانی می‌شود. این کودکان معمولاً می‌توانند در اکثر فعالیت‌های کودکانه شرکت کنند؛ اما گاهی دچار ناکارآمدی حرکتی، درد پا و… می‌شوند. فیزیوتراپ به این کودکان یاد می‌دهد از بدن خود به درستی استفاده کنند و فشار غیرضروری به بدن وارد نکنند.
مطالعه مقاله فیزیوتراپی صورت از دست ندهید.
کمک به کودکانی دارای نقض مادرزادی هستند
نقص مادرزادی بر عملکرد یا ظاهر بدن تأثیر می‌گذارد و در برخی موارد می‌تواند هر دو را تحت تأثیر قرار دهد. نقص مادرزادی بر عملکرد یا ظاهر بدن تأثیر می‌گذارد و در برخی موارد می‌تواند هر دو را تحت تأثیر قرار دهد. اگر فرزند شما نقص مادرزادی دارد، فیزیوتراپی کودکان می‌تواند به او کمک کند تا قدرت خود را افزایش و ضعف عضلانی را کاهش دهد.
فلج مغزی وضعیتی است که حرکت و وضعیت بدن را در درجات مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد. فیزیوتراپی کودکان به بسیاری از بچههای مبتلا به فلج مغزی کمک می‌کند تا وضعیت بدنی، قدرت و کنترل حرکتی خود را افزایش دهند. اگر فرزند شما دچار فلج مغزی شده است، فیزیوتراپی کودکان می‌تواند به او کمک کند تا دامنه فعالیت‌هایی را که می‌توانند در آن شرکت کند، گسترش دهد.
فلج ارب و اسپینا بیفیدا از دیگر نقایص مادرزادی هستند که ممکن است نیاز به فیزیوتراپی داشته باشند. اسپینا بیفیدا باعث آسیب نخاع و عصب می‌شود و فلج ارب به دلیل آسیب عصبی باعث فلج بازو می‌شود. فیزیوتراپی در این زمینه هم می‌تواند مؤثر باشد.
می توان برای آشنایی با توانبخشی بیماران سکته مغزی مقاله توانبخشی سکته مغزی را مطالعه نمایید.
تمرینات فیزیوتراپی کودکان
همان طور که گفتیم فیزیوتراپی کودکان اغلب با بازی ترکیب می‌شود تا تمرینات برای آنها جذاب‌تر باشد و کودکان هم مشتاق به انجام آنها باشند. در این بخش به برخی از مهم‌ترین تمرینات فیزیوتراپی کودکان اشاره میکنیم.
تمرین اول
اگر کودک می‌تواند به طور مستقل روی زمین بنشیند، با توجه به اندازهاش او را روی پای خود یا روی یک نیمکت قرار دهید. پاهای او باید روی زمین قرار بگیرد؛ اما بدنش نباید روی چیزی باشد.
اگر نیاز به کمک داشتند با دست خود، دور کمر کودک را به آرامی نگه دارید. یک اسباب‌بازی را نزدیک به محل نشستن او قرار دهید. حال از او بخواهید تا به طرفین خم شود و اسباب‌بازی را بردارد. سپس دوباره به عقب برگردد. کودک باید از پاهای خود برای حفظ تعادل و جلوگیری از افتادن استفاده کند.
در مرحله بعدی پای خود یا نیمکت را کمی بالاتر بیاورید و دوباره این تمرین را اجرا کنید. در نهایت این کار را با نیمکت، میز و… عادی انجام دهید. به گونهای که کودک فقط روی لبه نشسته باشد و بیشتر وزنش را با پایش کنترل کند و در حین برداشتن اسباب‌بازی فقط کمی زانوی خود را خم کند.
می‌توانید تمرین را روی توپ کوچک مخصوص فیزیوتراپی انجام دهید تا تعادل کودک بیشتر به چالش کشیده شود.
تمرین دوم
بالشتکهای کوچکی را با فاصله کم روی زمین قرار دهید. با استفاده از بالشتکها یک مسیر درست کنید. به عنوان مثال از مسیر آشپزخانه تا اتاق را بالشتک بچینید. سپس از کودک بخواهید با قدم گذاشتن روی آنها از اتاق به آشپزخانه و برعکس برود. این تمرین برای حفظ تعادل مناسب است.
تمرین سوم
در این تمرین از کودک بخواهید نحوه راه رفتن حیوانات مختلف را تقلید کند. در ابتدا خودتان این کار را انجام دهید. می‌توانید نحوه راه رفتن خرگوش، اسب، دایناسور و… را تقلید کنید. اگر کودک شما به فیزیوتراپی برای راه رفتن نیاز دارد، این تمرین می‌تواند مناسب باشد.
تمرین چهارم
چند استیکر که به سادگی از پوست جدا می‌شوند، به پاشنه پای کودک بچسبانید. یک کاغذ هم روی دیوار بچسبانید.
از کودک بخواهید تا روی یک توپ تعادل بنشیند. توپ را جلوی دیوار قرار دهید. حال از او بخواهید استیکرها را دانه دانه از کف پای خود جدا کند و به کاغذ روی دیوار بچسباند.
این تمرین برای تقویت عضلات و تعادل مناسب است.
تمرین پنجم
یک طناب را از یک سر اتاق به سر دیگر آن بکشید. می‌توانید به جای طناب از نخ، بند و… استفاده کنید. طناب را روی زمین قرار دهید. سپس از کودک بخواهید با راه رفتن روی طناب به بخش دیگر اتاق یا خانه برود.
این تمرین برای تقویت ماهیچههای پا، تعادل و هماهنگی مناسب است.
تمرین ششم
برای اجرای این تمرین به چند عروسک نرم نیاز دارید. عروسکها را روی زمین قرار دهید. سپس در کنار آنها یک کارتن یا کیف و… بگذارید. حال از کودک بخواهید تا عروسکها را با پای خود درون کارتن بگذارد. در هر مرحله باید یک عروسک را درون کارتن قرار دهد.
تمرین هفتم
از کودک بخواهید به شکم روی تشک دراز بکشد. حال از پشت پاهای او را بگیرید. پاها را کمی بالا بیاورید. کودک باید سعی کند با کمک دستان خود و همچنین کمک شما حرکت کند.
این تمرین موجب تقویت دست‌ها و شانهها می‌شود.
تمرین هشتم
این تمرین جز تمرینات فیزیوتراپی برای راه رفتن کودک است و به آنها کمک می‌کند تا تشویق به راه رفتن شوند. برای اجرای این تمرین کافی است با کودک حباب بازی کنید. مقداری شامپو یا مایع ظرف‌شویی را درون لیوانی پر از آب بریزید و مخلوط کنید. سپس دستان خود را به محلول آغشته کنید و حباب درست کنید.
می‌توانید از دستگاههای کوچک مناسب ساخت حباب هم استفاده کنید و آنها را از فروشگاهها تهیه کنید. سپس از کودک بخواهید تا حبابها را با دست خود بترکاند.
تمرین نهم
برای اجرای این تمرین به یک بادکنک نیاز دارید. بادکنک را باد کنید. سپس روی زمین یا مبل بنشینید و آن را برای کودک بیندازید. کودک هم متقابلاً باید این کار را انجام دهد. هر چه تعداد شما بیشتر باشد، اجرای تمرین هم جذاب‌تر می‌شود.
برای چالشبرانگیزتر کردن تمرین می‌توانید بایستید. در مرحله بعدی می‌توانید بادکنک را با کمی فاصله از کودک بیندازید. کودک باید تلاش کند بادکنک را بگیرد تا به زمین برخورد نکند. این تمرین را در محیطی اجرا کنید که وسایل خطرناکی در آن وجود ندارد و فضای کافی وجود دارد.
تمرین دهم
برای اجرای این تمرین به یک میز مناسب کودکان نیاز دارید. وسایلی را روی میز قرار دهید. به عنوان مثال چند لگو یا اسباب‌بازی روی میز بگذارید.
سپس از کودک بخواهید تا روی زانوهای خود بنشیند و وسایل روی میز را درون ظرف یا جعبه قرار دهد.
پس از این که کودک توانست این تمرین را به خوبی انجام دهد، در دفعات بعدی از او بخواهید یک زانوی خود را 90 درجه خم کند و این کار را انجام دهد.
تمرین یازدهم
کودکانی که نمی‌توانند به درستی راه بروند، ممکن است با یک تکیه‌گاه بتوانند این کار را انجام دهند.
از کودک بخواهید با نگه داشتن دیوار به سمت جلو حرکت کند. خودتان هم پشت او بایستید تا احساس امنیت کند و ترس از افتادن نداشته باشد. به تدریج تعداد قدمهای کودک را بیشتر کنید. همه چیز بستگی به توانایی کودک دارد.
تمرین دوازدهم
اگر کودک توانست تمرین یازدهم را به خوبی اجرا کند، می‌توانید به او کمک کنید این تمرین را هم انجام دهد.
پشت کودک بایستید. به آرامی دور لگن او را با دو دست خود نگه دارید. حال از او بخواهید تا قدم بردارد. او باید بتواند بدن خود را صاف نگه دارد و تعادلش را حفظ کند. با تکرار و تمرین تعداد قدمها را بیشتر کنید.
برای اطلاع بیشتر درباره فیزیوتراپی می توانید فیزیوتراپی در منزل را مطالعه نمایید.
سخن نهایی
در این مقاله به بررسی فیزیوتراپی کودکان پرداختیم. نکته مهمی که در مورد فیزیوتراپی کودک وجود دارد این است که تمرینات سرگرمکننده اجرا شوند تا حوصله او سر نرود یا لج نکند. از آنجایی که برخی از کودکان ممکن است تمایلی به اجرای تمرینات نداشته باشند، برگزاری جلسات فیزیوتراپی کودکان در منزل می‌تواند راه حل مناسبی باشد. زیرا محیط خانه برای آنها آشنا است و می‌توانند در اتاق خود، در کنار لوازم خودشان و… تمرینات را اجرا کنند. علاوه بر این، در وقت و هزینههای خانواده نیز صرفه‌جویی می‌شود. تیم توان هاب متشکل از فیزیوتراپهای مجرب و ماهری است که خدمات خود را در منزل نیز ارائه میدهند. علاوه بر این، می‌توانید از پشتیبانی 24 ساعته توان هاب نیز بهره‌مند شوید.
بزرگ‌ترین مسئولیت ما در تیم پویای توان هاب مراقبت از سلامت جامعه توان‌خواهان است. ما در خانواده توان هاب تنها یک هدف داریم و آن اینکه کلیه خدمات توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ارتوپدی را به‌صورت تخصصی در منزل شما عزیزان ارائه دهیم. در راستای تحقق این هدف، مشاوره تخصصی توان هاب برای شما عزیزان رایگان است و با ثبت درخواست تماس، کارشناسان ما در کوتاه‌ترین زمان ممکن با شما تماس می‌گیرند و به‌محض شروع درمان، درمانگران ما با کلیه تجهیزات لازم در منزل شما حضور پیدا خواهند کرد.
