یکی از مشکلاتی که بسیاری از افراد ممکن است دچار آن شوند، سیاتیک نام دارد. سیاتیک زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند عصب که از پایین کمر و پاهای شما میگذرند، ملتهب یا تحریک شوند. معمولاً این بیماری جدی یا خطرناک نیست و به مرور درمان می‌شود. اما در موارد شدید فرد برای درمان به جراحی نیاز دارد. در این مقاله می‌خواهیم به بررسی این بیماری بپردازیم و روش‌های درمان آن را توضیح دهیم. با ادامه این مطلب ما را راهنمایی کنید.
سیاتیک چیست؟
سیاتیک درد عصبی ناشی از آسیب یا تحریک عصب سیاتیک است. علاوه بر درد، می‌تواند شامل سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در پشت یا باسن هم شود. این درد می‌تواند به پایین ساق پا نیز سرایت کند. در برخی موارد علائم شدیدتری هم ممکن است رخ بدهد. در واقع، این درد می‌تواند کمر، باسن و پاهای شما را درگیر کند.
رگ سیاتیک کجاست؟
عصب سیاتیک طولانی‌ترین و ضخیم‌ترین عصب بدن است. رگ سیاتیک می‌تواند تا 2 سانتی متر قطر داشته باشد. این رگ از یک دسته عصب تشکیل می‌شود. این اعصاب از پنج رشته عصبی منشعب شده از نخاع تشکیل میشوند. هر انسان دو عصب سیاتیک دارد که در دو طرف بدن قرار دارند. هر عصب سیاتیک از یک طرف لگن و باسن عبور می‌کند و تا زیر زانو می‌رود. از این قسمت از بدن، به چندین عصب دیگر تقسیم می‌گردد. این اعصاب نیز تا شاق و انگشتان پا کشیده میشوند.
انواع سیاتیک
2 نوع سیاتیک وجود دارد:
- سیاتیک واقعی که منظور از آن هر گونه آسیب یا شرایطی است که مستقیماً روی عصب سیاتیک اثر می‌گذارد.
- درد مشابه سیاتیک که به دلایلی دیگری رخ می‌دهد و ممکن است به قسمتی از عصب برگردد که پایه و اساس عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند.
درمانگران به هر دو نوع اینها، سیاتیک می‌گویند. تفاوت تنها زمانی مهم می‌شود که درمانگر بخواهد درمانی را برای بهبود درد تعیین کند.
درد سیاتیک چقدر شایع است؟
سیاتیک یک بیماری بسیار شایع است. حدود 40 درصد از مردم در طول زندگی خود نوعی از سیاتیک را تجربه می کنند. این مشکل به ندرت قبل از 20 سالگی اتفاق می‌افتد مگر اینکه فرد آسیبی را تجربه کند.
علائم سیاتیک چیست؟
علائم آسیب عصب سیاتیک شامل موارد زیر می‌شود:
- درد
- گزگز یا سوزن سوزن شدن
- بی‌حسی
- ضعف عضلانی
- بی اختیاری ادرار یا بی اختیاری مدفوع در موارد حاد
علت سیاتیک چیست؟
سیاتیک می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. هر چیزی که عصب سیاتیک را تحت تأثیر قرار دهد، می‌تواند موجب درد آن شود. آسیب دیدن پنج عصب نخاعی تشکیل‌دهنده سیاتیک نیز می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. در ادامه شرایطی را که می‌تواند باعث درد سیاتیک شوند، می‌آوریم:
- فتق دیسک
- بیماری دژنراتیو دیسک
- تنگی کانال نخاعی
- تنگی فورامینال
- اسپوندیلولیستزیس
- استئوآرتریت
- جراحات
- بارداری
- تومور و کیست
- سندرم کونوس مدولاس
- سندروم دم‌اسبی
عوارض سیاتیک چیست؟
سیاتیک در اکثر افراد به طور کامل بهبود می‌یابند. با این حال، یکی از عارضههای احتمالی سیاتیک، درد مزمن و طولانی مدت است. اگر آسیب جدی باشد، می‌تواند موجب ضعف مزمن عضلانی مانند افتادگی پا شود. در چنین شرایطی فرد در ناحیه پا دچار بی‌حسی می‌شود و راه رفتن عادی دشوار یا حتی غیرممکن می‌شود. گاهی سیاتیک می‌تواند باعث آسیب دائمی عصبی و از دست دادن احساس در ناحیه پا شود.
برای تشخیص سیاتیک از چه روش‌هایی استفاده می‌شود؟
در ابتدا پزشک سابقه پزشکی فرد را بررسی می‌کند. سپس در مورد علائم سؤال می‌پرسد. معاینات فیزیکی نیز انجام می‌گردد. این معاینات شامل موارد زیر می‌شود:
- تست راه رفتن: سیاتیک می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی روی نحوه راه رفتن فرد داشته باشد.
- تست بلند کردن پا: پزشک از فرد می‌خواهد تا روی تخت دراز بکشد. پاها باید کاملاً صاف باشند. سپس پای بیمار را به آرامی به سمت سقف بلند می‌کند. هر زمان که فرد احساس درد کند، باید به پزشک اطلاع دهد. این روش می‌تواند علت سیاتیک را مشخص کند و به نحوه مدیریت آن کمک کند.
- بررسی میزان انعطاف‌پذیری و قدرت: پزشک از روش‌هایی برای مشخص شدن میزان انعطاف‌پذیری و قدرت پای فرد استفاده می‌کند. این روش‌ها می‌توانند شامل حرکات مختلفی باشند.
پس از معاینه فیزیکی برای تشخیص دقیق‌تر سیاتیک از روش‌های زیر می‌توان استفاده کرد:
- ام آر آی
- میلوگرافی
- الکترومیوگرافی
- تست سرعت هدایت عصبی
- اشعه ایکس ستون فقرات یا سی تی اسکن
عوامل خطر سیاتیک چیست؟
برخی از عوامل می‌توانند بستر بروز سیاتیک را فراهم کنند. از جمله:
- داشتن سابقه کمردرد
- اضافه وزن یا چاقی
- دیابت نوع 2
- استفاده از تنباکو
- آسیب‌دیدگی در ناحیه ستون فقرات یا کمر
- عدم تحرک بدنی و نشستن برای مدت طولانی
- شغلهایی که در آنها به کمر فشار زیادی وارد می‌گردد
- عدم داشتن فرم بدنی مناسب در هنگام بلند کردن بدن
- بالا رفتن سن (سیاتیک در سنین 30 تا 50 شایعتر است)
- ساییدگی یا پارگی معمولی که با بالا رفتن سن می‌تواند شدیدتر شود.
- بلند کردن اجسام سنگین به صورت مکرر، خم شدن زیاد، کار در موقعیت‌های نامناسب و غیرعادی
آیا سیاتیک قابل پیشگیری است؟
برخی از علل سیاتیک قابل پیشگیری هستند، اما برخی دیگر به طور غیر قابل پیش‌بینی یا به دلایل ناشناخته رخ می‌دهند. به همین دلیل پیشگیری از سیاتیک به صورت قطعی امکان‌پذیر نیست. در کل با رعایت نکات زیر می‌توانید به طور چشمگیری از بروز این مشکل پیشگیری کنید:
- حفظ وضعیت بدنی مناسب در زمان نشستن، ایستادن، بلند کردن اجسام، خواب و…
- ترک دخانیات
- حفظ وزن ایدئال
- فعالیت بدنی مناسب
- دریافت ویتامین دی و کلسیم کافی
مدت زمان درد سیاتیک چقدر است؟
معمولاً درد سیاتیک تا 6 هفته باقی می ماند. موارد خفیف‌تر سیاتیک عموماً با گذشت زمان و خوددرمانی خودبه‌خود از بین می‌روند. اکثر افراد (بین 80 تا 90 درصد) مبتلا به سیاتیک بدون جراحی بهبود می یابند. اگر درد سیاتیک شما پس از چند هفته خوددرمانی بهبود نیافت یا بیشتر شد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
سیاتیک چه تفاوتی با کمردرد دارد؟
برای بسیاری از افراد سؤال است که تفاوت سیاتیک با کمردرد چیست؟ این دو در چند مورد با هم تفاوت دارند:
- نوع درد: درد کمردرد می‌تواند شبیه به سوزش باشد. در حالی که درد سیاتیک شبیه به این است که به آن بخش از بدن شوک الکتریکی وارد شده است.
- محل درد: کمردرد در پشت بدن احساس می‌شود. در حالی که درد سیاتیک در امتداد مسیر عصب سیاتیک که از باسن به پایین پاها کشیده می‌شود، احساس می‌شود.
- محرک‌های درد: کمردرد می‌تواند با خم شدن، پیچ خوردن، بلند کردن، ایستادن یا راه رفتن بدتر شود. درد سیاتیک می‌تواند با سرفه، عطسه، خم شدن یا بلند کردن پاها به سمت بالا در هنگام دراز کشیدن به پشت بدتر شود.
سیاتیک مربوط به کدام دکتر است؟
بهترین دکتر مربوط به سیاتیک متخصص ارتوپد است. این افراد تخصص لازم را برای درمان ستون فقرات و درمان درد سیاتیک دارند. البته متخصصین دیگر مانند پزشکان ورزشی هم می‌توانند این مشکل را درمان کنند. مهم این است که درمانگر دارای تخصص در زمینه ستون فقرات، درمان درد کمر و دیسک کمر باشد.
برای درمان درد سیاتیک چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
سیاتیک اغلب به خودی خود و با استراحت خود می‌شود. اما ممکن است شرایطی رخ بدهد که نیاز به مراجعه به پزشک باشد. به طور کلی بهتر است با احساس درد به پزشک مراجعه کنید از علل آن اطمینان حاصل کنید. با این حال، در صورت وجود موارد زیر بهتر است فوراً با پزشک مشورت کنید:
- درد شدید در شب یا زمانی که دراز می‌کشید
- وزن کم کردن غیراختیاری
- احساس ناخوشی یا تب
- سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا ضعف در هر دو پا
- آسیب‌دیدگی
- احساس ناپایداری در زمان راه رفتن
- داشتن درد در سنین کمتر از 16 و بیشتر از 50
- ادامه پیدا کردن علائم برای بیش از 4 هفته
آیا سیاتیک به طور ناگهانی رخ می‌دهد؟
سیاتیک می‌تواند به طور ناگهانی یا تدریجی ظاهر شود. همه چیز بستگی به علت بروز آن دارد. فتق یا آسیب دیسک می‌تواند باعث درد ناگهانی شود. آرتریت در ستون فقرات یا سایر بیماری‌های دژنراتیو به آرامی در طول زمان ایجاد می‌شود.
آیا افزایش وزن در بارداری باعث سیاتیک می‌شود؟
بروز سیاتیک در بارداری شایع است؛ اما معمولاً به تغییرات وزن بارداری مربوط نمی‌شود. دو عامل در بارداری می‌توانند موجب درد سیاتیک شوند:
- اولین دلیل به هورمونهای بارداری برمی‌گردد. این هورمون‌ها می‌توانند باعث شل شدن رباط‌ها و بافت هم‌بند در ستون فقرات شوند. این شل‌شدگی ستون فقرات را منعطف‌تر می‌کند. همین مسئله می‌تواند باعث لغزش دیسک، فشرده شدن اعصاب و سیاتیک شود.
- وزن و موقعیت جنین نیز می‌تواند به عصب فشار بیاورد.
خبر خوب این است که راه‌هایی برای کاهش درد سیاتیک در دوران بارداری وجود دارد و این درد باید پس از تولد از بین برود. فیزیوتراپی و ماساژدرمانی، دوش آب گرم، کمپرس گرم، داروها و سایر اقدامات این چنینی می‌توانند کمک‌کننده باشند. تمرین حفظ وضعیت بدنی مناسب در دوران بارداری نیز می‌تواند به فرد کمک کند.
برای درد سیاتیک باید چه کار کرد؟
برای کنترل درد سیاتیک و از بین رفتن آن روش‌های مختلفی وجود دارد. روش درمان سیاتیک به میزان درد و ادامه‌دار شدن آن برمی‌گردد. در این بخش روش‌های درمان سیاتیک را توضیح می‌دهیم.
درمان خانگی سیاتیک یا خوددرمانی
موارد خفیف‌تر سیاتیک معمولاً با خوددرمانی رفع می‌شود. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- استراحت و عدم انجام کارهای سنگین
- استفاده از کمپرس سرد به مدت 20 دقیقه و چند بار در طول روز
- استفاده از کمپرس گرم به مدت 20 دقیقه و چند بار در روز
- مصرف داروهای بدون نسخه همانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
- انجام تمرینات کششی
روش‌های درمانی تخصصی تر
اگر با خوددرمانی مشکل رفع نشد، باید سراغ متخصص بروید. متخصصان معمولاً روش‌های زیر را برای درمان سیاتیک پیشنهاد می‌کنند:
- داروهای تجویزی مانند مسکن‌ها، شل‌کننده‌های عضلانی و…
- فیزیوتراپی
- تزریقات و آمپول سیاتیک همانند کورتیکواستروئیدها که تسکین‌دهنده‌های کوتاه مدت هستند.
- ماساژدرمانی سیاتیک
- استفاده از پماد سیاتیک و پمادهای موضعی مانند متیل سالیسیلات، منتول، سالاسیلات ترولامین، کپسایسین و کانابیدیل (CBD)
جراحی
معمولاً درد سیاتیک با روش‌های ذکر شده برطرف می‌شود؛ اما گاهی مشکل حاد است و تنها راه درمان جراحی است. جراحی زمانی اجرا می‌شود که فرد دیگر نتواند به دلیل درد کارهای روزمره خود را انجام دهد. علائم هم بیش از 6 هفته طول بکشد و مدام بدتر شود. روش‌ها مختلفی برای جراحی سیاتیک وجود دارد و نوع عمل به محل درد و عامل آن بستگی دارد.
با پیشرفت علم روش‌های جراحی نیز کمتر تهاجمی شده‌اند. به عنوان مثال جراحی سیاتیک با لیزر کمترین میزان جراحات را باقی می‌گذارد. در عمل سیاتیک با لیزر یک یا چند برش بسیار کوچک در بخش مدنظر ایجاد می‌گردد. سپس با پرتو لیزر بخش مدنظر درمان می‌شود. دوران نقاهت این شیوه از جراحی بسیار کمتر از عمل باز است و بیمار زودتر می‌تواند به روال عادی زندگی برگردد.
درمان سیاتیک با فیزیوتراپی
یکی از بهترین شیوههای درمان درد سیاتیک، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپ‌ها برای درمان سیاتیک تمریناتی را به بیمار آموزش می‌دهد. در برخی موارد هم از دستگاهها برای کاهش درد و درمان آن استفاده می‌شود. در اکثر مواقع درمان سیاتیک با ورزش و تمرینات فیزیوتراپی انجام می‌شود و در صورت عدم دستیابی به بهبودی با این موارد، سراغ روش‌های تهاجمی می‌روند.
حرکات ورزشی برای بهبود درد سیاتیک
در این بخش تمرینات ورزشی مخصوص بهبود درد سیاتیک را می‌آوریم. برای اجرای این تمرینات به نکات زیر توجه کنید:
- هر تمرین را 8 الی 10 بار اجرا کنید.
- تمرینات را حداقل دو بار در هفته و به طور ایدئال، هر روز اجرا کنید.
- در حین انجام تمرینات روی تنفس عمیق تمرکز کنید.
- هر زمان که در حین اجرای تمرین احساس درد داشتید، آن را رها کنید و ادامه ندهید.
تمرین پل گلوت
به پشت دراز بکشید.
حال زانوها را خم کنید. کف پای شما باید به زمین چسبیده باشد.
پاها را به اندازه عرض باسن باز کنید.
هر دو دست را صاف در کنار خود قرار دهید. کف دست‌ها باید روی زمین باشد.
حال سعی کنید باسن خود را از روی زمین بلند کنید. به گونه‌ای که باسن و ران پاها یک خط مستقیم را ایجاد کنند.
برای حمایت بیشتر می‌توانید دستان خود را روی زمین فشار دهید.
هدف این است که از سر تا زانوی شما یک خط مستقیم ایجاد شود.
5 تا 30 ثانیه در این حالت باقی بمانید.
تمرین کشش زانو تا سینه
به پشت دراز بکشید. پاهای خود را دراز کنید.
کمر شما نباید قوس داشته باشد.
به آرامی یک زانو را به سمت قفسه سینه خود بیاورید و با دستان خود پشت یا بالای زانو را بگیرید.
زانو را به آرامی بکشید تا جایی که کشش خفیفی در قسمت تحتانی ستون فقرات و لگن خود احساس کنید.
5 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید و سپس رها کنید. چند ثانیه صبر کنید و دور بعدی را تکرار کنید.
تمرین صدف
به پهلو دراز بکشید و هر دو زانو را خم کنید. دست پایینی خود را زیر سر خود قرار دهید تا بتوانید آن را نگه دارید.
حال به آرامی زانوی بالایی خود را بالا ببرید. پاهای خود را همانند یک صدف باز کنید.
از دست دیگر خود برای ثابت نگه داشتن پا استفاده کنید.
5 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید.
تمرین سگ پرنده
یکی از تمرینات درمان درد سیاتیک، تمرین سگ پرنده است. در حالت چهار دست و پا قرار بگیرید. دست‌ها و پاها باید عمود روی زمین باشند.
حال دست چپ خود را بلند کنید. سپس پای راست خود را بلند کنید. هر دو باید کاملاً صاف باشند.
دست، کمر و پای شما باید یک خط مستقیم را ایجاد کنند.
بهتر است این تمرین را جلوی آینه اجرا کنید.
سپس دست و پای خود را به حالت اولیه برگردانید. تمرین را برای دست و پای دیگر اجرا کنید.
تمرین کبرا
برای اجرای این تمرین روی شکم بخوابید.
حال دو دست را کنار شانه‌ها قرار دهید.
سعی کنید سر، سینه و شکم را بلند کنید.
ماهیچه‌های ناحیه مرکزی (شکم و پشت) و ران خود را سفت کنید.
30 ثانیه در این حالت بمانید. به آرامی به حالت قبل برگردید و تمرین را دوباره اجرا کنید.
تمرین کودک
در حالت چهار دست و پا قرار بگیرید.
حال بدن خود را به سمت زمین ببرید به گونه‌ای که زانوهای شما خم شود و به شکم و سینه بچسبد.
در این حالت باسن شما به سمت عقب می‌رود و به پاشنه پا نزدیک می‌شود.
این کار موجب می‌شود تنش بدن تخلیه شود.
به مدت 5 دقیقه یا بیشتر در این حالت بمانید. نیازی به تکرار این تمرین نیست.
سخن نهایی
در این مقاله به بررسی روش‌های درمان درد سیاتیک پرداختیم و علائم و علل بروز این مشکل را توضیح دادیم. یکی از بهترین روش‌های درمان سیاتیک استراحت و انجام حرکات ورزشی و کششی است. با نظارت فیزیوتراپ می‌توانید تمرینات مناسب را اجرا کنید. تیم توان هاب دارای گروهی از مجرب‌ترین فیزیوتراپ‌ها است که جلسات تمرینی را در منزل نیز اجرا می‌کنند. شما می‌توانید با خیال راحت این جلسات را در خانه خود برگزار کنید و نگران رفت و آمد و تنظیم وقت نباشید.
