یکی از جاهایی که معجزه کاردرمانی را به وضوح می‌بینیم و لمس می‌کنیم، در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی است. این بچه‌ها در درک و رعایت نظم، هماهنگی فیزیکی و کنترل سطح انرژی خود دچار مشکل هستند و برای تقویت این بخش‌ها، رشد بهتر و مدیریت زندگی روزمره، به کمک احتیاج دارند. هدف بهبود توانمندی این کودکان در تنظیم پاسخ‌های حسی و حرکتی است. دوره و طرح کاردرمانی بسته به وضعیت اختلال کودک و نیازهای فردی او متفاوت است. از این‌رو بهترین انتخاب، کمک خواستن از متخصصان کاردرمانی برای تعیین بهترین روش‌ها است.
در این مقاله همراه ما باشید تا به جزئیات کاردرمانی کودکان بیش فعال شامل تکنیک‌ها و تمرین‌های موثر بپردازیم.
رایج‌ترین مشکلات کودکان بیش فعال
کاردرمانی با هدف رفع مشکلات کودکان بیش فعال و کمک به درمان این اختلال انجام می‌شود. مهم‌ترین مشکلاتی که دست‌به‌گریبان این کودکان می‌شود عبارت‌اند از:
- مشکلات پردازش حسی: کودکان بیش فعال به خاطر اختلال در پردازش حسی احتمالا نمی‌توانند محرک‌های محیطی را به درستی دریافت و پردازش نماید. بنابراین در انجام برخی از امور دچار نقص و ناتوانی می‌شوند. حتی ممکن است قادر به توسعه مهارت‌های شناختی خود نباشد. پیشنهاد می شود
- اختلال در رشد مهارت‌های حرکتی درشت: علی‌رغم جنب‌و‌جوش زیاد کودکان مبتلا به ADHD، مهارت‌های حرکتی درشت برای بسیاری از این کودکان مثل راه رفتن، ایستادن، نشستن یا گرفتن اشیای مختلف دشوار است.
- اختلال در رشد مهارت‌های حرکتی ریز: برخی از کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی با مشکل عدم توسعه مهارت‌های حرکتی نیز مواجه می‌شوند که توانمندی آنان برای برخی از فعالیت‌های روزمره مثل لباس پوشیدن و غذاخوردن را کم می‌کند.
- ضعف در مهارت‌های خودتنظیمی: این بچه‌ها به سختی می‌توانند احساسات و رفتارهای خود را تنظیم کرده و معمولا با بروز کوچک‌ترین مشکلات دچار فروپاشی می‌شوند.
مطالعه مقاله کاردرمانی برای نشستن کودک از دست ندهید.
هدف از کاردرمانی کودکان بیش فعال چیست؟
هدف ایجاد مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت، استقلال کودک در کارهای روزمره، سازماندهی و برنامه‌ریزی بهتر، رفع مشکلات پردازش حسی و توسعه مهارت‌های خودتنظیمی است. کاردرمانگران متخصص تلاش می‌کنند با اجرای تکنیک‌هایی که در ادامه معرفی می‌کنیم، به این اهداف دست پیدا کنند:
- بازی درمانی: هدف از بازی‌درمانی رشد و بهبود مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و مدیریت احساسات کودک است. این کودکان بیشترین یادگیری را در طول بازی‌های کودکانه دارند.
- درمان یکپارچگی حسی: این تکنیک استفاده می‌شود تا قدرت کودک برای تمرکز و تنظیم ورودی حسی را با فعالیت‌های حسی بالا ببرد.
- آموزش مهارت‌های حرکتی درشت: در این تکنیک به کودک آموزش داده می‌شود تا آمادگی جسمانی، هماهنگی و تعادل خود را بهبود ببخشد و توانمندی بیشتری در مهارت‌های حرکتی درشت به دست بیاورد.
- آموزش مهارت‌های حرکتی ظریف: هدف از اجرای این تکنیک بهبود هماهنگی دست و چشم، مهارت و قدرت انگشتان است که در کل موجب بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف کودک می‌شود.
- درمان شناختی رفتاری: و آخرین مورد برگزاری کلاس‌های درمان شناختی رفتاری است که طی آنها کودک یاد می‌گیرد افکار و رفتارهای منفی خود را شناسایی کرده و آنها را با افکار مثبت جایگزین کند.
- تمرینات درکی حرکتی: تمرینات این تکنیک درک و شناخت کودک را بالا می‌برند تا مفاهیمی مثل بزرگ، کوچک، تنگ، عقب و جلو را بهتر درک کنند.
- نوروفیدبک: یکی از روش‌های درمان غیرتهاجمی اختلال بیش فعالی، تشویق مغز به ایجاد فعالیت‌های سالم‌تر با نوروفیدبک است. این روش طرز فکر و احساس کودک را تغییر می‌دهد تا عملکرد مغزی بهتری داشته باشد.
- گروه درمانی: گروه درمانی با قراردادن کودک در معرض کودکانی که با مشکل مشابهی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، تحمل کاری آنها را در روند درمان بالا می‌برد تا توانایی حل مسئله، مدیریت زمان و تقسیم وظایف آنها بهبود پیدا کند.
کاردرمانگر حاذق هر یک از این تمرین‌ها را متناسب با نیازهای خاص کودک طراحی می‌کنند تا دقیقا پاسخگوی نیازهای او برای موفقیت در زندگی و حضور در جامعه باشند. هدف از اجرای این تکنیک‌ها، دستیابی به این اهداف مهم است:
- تقویت خودتنظیمی: مهارت خودتنظیمی لازمه مدیریت موثرتر احساسات و رفتارهای کودک است. کاردرمانگر با آموزش این مهارت‌ها، هوش هیجانی کودک را برای دستیابی به موفقیت بالا می‌برد.
- افزایش عزت نفس: در اثر این تکنیک‌ها کودک به احساس موفقیت و غرور در توانمندی‌های خود دست پیدا می‌کند و اعتماد به نفس و عزت نفس او بیشتر می‌شود.
- بهبود توجه و تمرکز: یکی از مهم‌ترین اهداف کاردرمانی کمک به توجه و تمرکز کودک است که درصد موفقیت کودک را در مدرسه و سایر فعالیت‌های او بالا می‌برد.
- بهبود آمادگی جسمانی: کودکان بیش فعال برای آنکه عملکرد بهتری در ورزش و سایر فعالیت‌های بدنی داشته باشند، به بهبود آمادگی جسمانی و هماهنگی نیاز دارند که از طریق جلسات کاردرمانی حاصل می‌شود.
- تقویت مهارت‌های اجتماعی: یکی دیگر از مهم‌ترین اهداف کاردرمانی بهبود مهارت‌های اجتماعی کودک است. کودک یاد می‌گیرد چگونه ارتباط برقرار کند، با دیگران تعامل داشته و دوست پیدا کند.
همچنین مقاله کاردرمانی برای غلت زدن کودک از دست ندهید.
تمرینات خانگی کاردرمانی کودکان بیش فعال
اگر کاردرمانی در منزل برای کودکان بیش فعال را برعهده تیم متخصص توان هاب می‌گذارید، کاردرمانگران ما تمام قد در کنار شما هستند تا روند بهبودی با کیفیت بیشتری طی شود. اما اگر انتخابتان مراجعه حضوری به مراکز کاردرمانی است، باید بدانید دسترسی به کاردرمانگر آموزش دیده و متبحر در هر لحظه و هر مکان ممکن نیست. بنابراین خوب است چند تمرین ساده کاردرمانی برای کودکان بیش فعال در منزل را بشناسید و با جدیت دنبال کنید:
۱. به پشتکار کودک پاداش دهید و او را تشویق کنید.
یکی از خصوصیت‌های اخلاقی کودکان مبتلا به ADHD این است که در پروژه‌های چند مرحله‌ای و بزرگ، انگیزه خود را از دست می‌دهند و آن را کنار می‌گذارند. در جلسات کاردرمانی به این کودکان یاد می‌دهیم که کارهای بزرگ را به وظایف کوچک و قابل کنترل تقسیم کنند تا برای تکمیل هر مرحله انگیزه بیشتری داشته باشند. حالا برای آنکه کودک این مراحل کوچک را تکمیل کند، می‌توان برای او پاداش‌های ملموس در نظر گرفت.
ذهن بچه‌های مبتلا به ADHD با نشانه‌های بصری و پاداشی که بتوانند ببینند، به راحتی فریب می‌خورد. مثلا یک برنامه زمان‌بندی مکتوب که پیش رویش ببیند، یا یک نقشه بصری از اتاقش که در آن مناطقی که باید تمیز کند، رنگ‌آمیزی شده است و سایر موارد این‌چنینی انگیزه کودک دلبندتان را برای انجام وظایف خاص بالا می‌برند.
۲. انتظارات و رهنمودهای خود را واضح و روشن بیان کنید.
در ارتباط با این کودکان لازم است انتظارات خود را در قالب سرفصل در اختیار کودک قرار دهید تا دقیقا بداند چه انتظاری از او دارید. دستورالعمل‌های مبهم کودک را گیج و سردرگم می‌کند. مثلا به‌جای آنکه بگویید «باید تکالیفت رو منظم انجام بدی»، یک برنامه زمانی منظم برای انجام تکالیف درسی طراحی کنید و زمانی که باید به هر درس بپردازد را در برنامه مشخص کنید. این سرفصل‌گذاری صرفا برای انجام تکالیف درسی نیست و می‌تواند تمام کارهای روزمره و فعالیت‌های کودک در خانه را شامل شود.
۳. در فضای خانه یک «منطقه آرام» ایجاد کنید.
کودک مبتلا به ADHD نسبت به همسالان خود سریع‌تر دچار به هم ریختگی می‌شود و بیشتر با چالش‌های حسی دست و پنجه نرم می‌کند. مخصوصا اگر با تکالیف و انتظاراتی روبه‌رو شود که از نظر رشدی مناسب او نیست. وجود یک «منطقه آرام» در فضای خانه، بارِ بهم ریختگی و خستگی را از شانه‌های کودک برمی‌دارد. کافی است پیش از آنکه کنترل کودک از دستان او خارج شود، او را به همان «منطقه آرام» بفرستید.
این منطقه آرام می‌تواند هر نقطه از فضای خانه باشد. آن را با اشیاء مفید و دلپذیر برای کودک پر کنید و مطمئن شوید فرزندتان بتواند در این فضا نفس‌های عمیق بکشد، احساسات مثبت و منفی خود را تجربه کرده و یاد بگیرد که خود را در هجوم خشم، آرام سازد.
۴. جلوی حواس‌پرتی‌های مرتبط با اختلال ADHD را بگیرید.
متخصصان کاردرمانگر برای تقویت تمرکز و بهبود دامنه توجه که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کودکان بیش‌فعال است، از ابزارها و تکنیک‌های مختلف استفاده می‌کنند. ابزارهایی مثل اسباب‌بازی‌های فیجت که در سبک‌ها و اندازه‌های مختلف وجود دارند و به راحتی می‌توان آنها را همه‌جا حمل کرد. ترفندهای دیگری هم وجود دارد. مثلا می‌تواند کاغذ سفید را با کاغذهای رنگی جایگزین کرد تا کودک تمرکز بیشتری روی انجام تکالیف درسی داشته باشد.
۵. از تکنیک‌های ذهن آگاهی بهره بگیرید.
یکی دیگر از تمرینات کاردرمانی کودکان کم توجه استفاده از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی در فضای خانه است. کاردرمانگر تلاش می‌کند با به‌کارگیری تکنیک‌های ذهن آگاهی، استرس کودک ناشی از احساس عدم کنترل را از بین ببرد و رفتارهای تکانشی ناشی از آن را مدیریت کند. ترفندهای ساده‌ای مثل اسپری کردن یک رایحه خوش در فضای اتاق هنگام انجام تکالیف بیشتر از آنچه فکرش را کنید موثر است. به کودک بیاموزید هنگام اضطراب و هجوم استرس، نفس عمیق بکشد و چند شئ رنگی را به ترتیبی که شما می‌گویید در خانه پیدا کند. ابتدا یک شئ قرمز، سپس یک شئ زرد، بعد یک شئ آبی و همینطور ادامه دهید تا مطمئن شوید حواس کودکتان کاملا از عامل استرس و ترس دور شده است.
پیشنهاد می شود مقاله کاردرمانی کودک در منزل را نیز مطالعه بفرمایید.
نقش والدین در درمان بیش فعالی کودکان
والدین سنگ بنای زندگی کودک هستند و مشارکت آنها در مدیریت شرایطی مانند بیش فعالی و ADHD بسیار مهم است. در حالی که دارو و درمان اغلب نقش مهمی ایفا می‌کنند، حمایت و مشارکت والدین می‌تواند به طور قابل‌توجهی بر پیشرفت کودک تأثیر بگذارد. در ادامه نقش والدین در درمان بیش فعالی کودکان را بررسی می‌کنیم.
درک نیازهای کودک
اولین قدم در مشارکت مؤثر والدین، درک چالش‌های خاص کودک است. هر کودک مبتلا به بیش فعالی منحصر به فرد است و علائم می‌تواند متفاوت ظاهر شود. والدین باید فرزند خود را به دقت مشاهده کنند تا الگوهای رفتاری، محرک‌ها و نقاط قوت آنها را شناسایی کنند. این آگاهی به آنها کمک می‌کند تا استراتژی‌های حمایتی خود را به طور مؤثر تنظیم کنند.
ایجاد یک محیط ساختاریافته
کودکان بیش‌فعال اغلب می‌توانند در محیط‌های ساختاریافته رشد کنند. والدین می‌توانند برنامه‌های منظمی برای فعالیت‌های روزانه مانند بیدار شدن از خواب، وعده‌های غذایی، تکالیف و زمان خواب تنظیم کنند. این روتینها حس قابل پیش‌بینی بودن را ایجاد می‌کنند و همین امر می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود تمرکز کمک کند. مشخص کردن فضایی برای انجام کارهای مختلف همانند گوشههای آرام برای انجام تکالیف نیز می‌توانند مفید باشد.
ارتباط مؤثر و آموزش انضباط
ارتباط باز و مداوم میان والدین و کودک ضروری است. والدین باید هنگام ارائه دستورالعمل یا تعیین انتظارات از زبان واضح و مختصر استفاده کنند. تقویت مثبت کلیدی برای تشویق رفتارهای مطلوب است. والدین باید به جای تمرکز بر اعمال منفی، اقدامات مثبت را تحسین کنند و به آنها پاداش دهند. نظم و انضباط باید سازگار و متناسب با سن کودک باشد و به جای تنبیه، بر پیامدهای آموزشی تمرکز داشته باشد.
ایجاد عزت نفس
کودکان مبتلا به ADHD اغلب به دلیل چالش‌های تحصیلی و مشکلات اجتماعی عزت نفس پایینی دارند. والدین می‌توانند با تمرکز بر نقاط قوت فرزندشان و جشن گرفتن پیروزیهای کوچک، نقشی تعیین کننده در ایجاد اعتماد به نفس فرزندشان داشته باشند. فراهم کردن فرصت‌هایی برای موفقیت، مانند کلاس‌های آموزشی یا سرگرمی‌های متناسب با سن کودک، می‌تواند باعث افزایش عزت نفس او شود.
همکاری با افراد حرفهای و متخصصان
مدیریت مؤثر بیش فعالی اغلب شامل یک رویکرد مشارکتی است. والدین باید با معلمان، درمانگران و متخصصان اطفال همکاری کنند تا یک برنامه درمانی جامع ایجاد شود. ارتباط منظم و به اشتراک‌گذاری اطلاعات با این افراد برای اطمینان از ثبات و پیشرفت کودک ضروری است.
ترویج فعالیت بدنی
فعالیت بدنی منظم برای کودکان مبتلا به بیش فعالی ضروری است. ورزش به سوزاندن انرژی اضافی، بهبود تمرکز و تنظیم خلق و خو کمک می‌کند. والدین می‌توانند کودک را به گردش ببرند، با او بازی کنند یا وی را در کلاس‌های ورزشی ثبت نام کنند.
مدیریت دارو
اگر دارو بخشی از برنامه درمانی باشد، والدین نقش حیاتی در نظارت بر اثرات آن و ارتباط با پزشک کودک دارند. والدین باید از عوارض جانبی احتمالی آگاه باشند و هرگونه مشکل را به پزشک کودک گزارش دهند.
صبر و استقامت
تربیت کودک مبتلا به بیش فعالی نیازمند صبر و پشتکار است. پیشرفت این کودکان ممکن است آهسته باشد. والدین این کودکان باید به کوچک‌ترین دستاوردهای فرزند خود افتخار کنند و از مقایسه او با دیگر همسالان خودداری کنند. گاهی تمرینات و راه درمان خسته‌کننده می‌شود؛ اما این مسئله نباید مانع پیشروی شما شود.
مراکز کاردرمانی کودکان بیش فعال
در انتخاب بهترین مراکز کاردرمانی بیش فعالی لازم است نکاتی را به خاطر داشته باشید. اولین و مهم‌ترین مورد اصل کار تیمی است که باید میان اعضای تیم کاردرمانی وجود داشته باشد. چراکه درمان برخی از اختلالات نیازمند توجه هم‌زمان چندین متخصص است که در حوزه‌های مختلف مهارت و تخصص دارند. همچنین نیاز است مرکزی که انتخاب می‌کنید وسایل و تجهیزات مورد نیاز برای درمان را به طور کامل و از جدیدترین و مدرن‌ترین تجهیزات موجود آماده کرده باشد.
مرکز ارائه خدمات توان بخشی در منزل توان هاب با به‌کارگیری جدیدترین متدهای درمانی و حضور کاردرمانگران متخصص، کاردرمانی کودکان بیش فعال را به طرز چشمگیری مفیدتر و نتایج را ملموس‌تر می‌کند.
مطالعه مقاله کاردرمانی برای گردن گرفتن نوزاد از دست ندهید.
کلام آخر
برای کودکان دلبند شما که با مشکل بیش فعالی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، شروع کاردرمانی صرفا یک گزینه روی میز نیست؛ بلکه بخش بسیار مهمی از روند درمان آنهاست که برای تکمیل رشد و مدیریت بهتر زندگی آنان لازم و ضروری است. کاردرمانگران حاذق و متبحر ما در تیم توان هاب در کنار شما هستند تا با به‌کارگیری جدیدترین متدهای درمانی و ارائه بهترین و باکیفیت‌ترین سطح درمان، سهمی در رفع این اختلال در کودکان عزیز شما داشته باشند. برای دریافت خدمات کاردرمانی در منزل کافی است به وب سایت توان هاب مراجعه کرده و از طریق راه های ارتباطی درج شده در سایت با کاردرمانگران ارتباط برقرار نمایید.
سؤالات متداول
1. چرا کاردرمانی برای کودکان بیش‌فعال مفید است؟
کاردرمانی با پردازش حسی، آموزش مهارت‌های حرکتی و مقابله با چالش‌های رفتاری به این کودکان کمک می‌کند.
2. جلسات کاردرمانی کودکان بیش‌فعال هر چند وقت یکبار برگزار می‌شود؟
بستگی به نیازهای کودک دارد، معمولاً هفتهای یک بار یا دو هفته یکبار جلسات برگزار می‌شود.
3. آیا والدین کودکان بیش‌فعال می‌توانند در جلسات کاردرمانی شرکت کنند؟
بله، والدین نیز در این جلسات راهکارهایی را برای حمایت فرزندان خود یاد میگیرند.
4. چقدر طول میکشد تا کودکان بیش‌فعال با کاردرمانی بهبود یابند؟
هر کودکی متفاوت است و زمان درمان ثابت نیست.
5. آیا کاردرمانی می‌تواند موجب بهبود مسائل تحصیلی کودکان بیش‌فعال شود؟
بله، با کمک به بهبود تمرکز، نحوه مدیریت، برنامه‌ریزی و ارتقای مهارت‌های حرکتی کودک می‌تواند در تحصیلات خود نیز پیشرفت کند.
6. آیا کودکان بیش‌فعال باید در سنین خاصی برای کاردرمانی اقدام کنند؟
خیر، کودکان در هر سنی می‌توانند از کاردرمانی بهره ببرند. در مجموع بهتر است پس از تشخیص مشکل، زودتر اقدام شود. زیرا هر چه سن کمتر باشد، درمان نیز مؤثرتر خواهد بود.
7. آیا کاردرمانی می‌تواند مشکلات خواب کودکان بیش‌فعال را درمان کند؟
بله، با توجه به پردازش حسی و ایجاد روال آرامش‌بخش می‌توان مشکلات خواب این کودکان را هم درمان کرد.
