یکی از اتفاقات هیجان‌انگیز که والدین انتظارش را می‌کشند، نشستن صحیح کودکان روی زمین بدون کمک و حمایت است. این اتفاق معمولا بین ۶ تا ۸ ماهگی می‌افتد و کودک یاد می‌گیرد چطور بدون حمایت دیگران و به تنهایی روی زمین بنشیند. می‌دانید که نشستن روی زمین، عضلات اطراف مفصل ران و همسترینگ را درگیر می‌کند و تحت کشش قرار می‌دهد. اینکه کودک با پای باز یا بسته روی زمین نشسته، تعیین می‌کند چه میزان فشاری به عضلات ران وارد می‌شود و به رشد این عضلات و شکل‌گیری حفره استخوانی لگن کمک می‌کند.
از سوی دیگر کودکی که بتواند به تنهایی روی زمین بنشیند، فرصت بیشتری برای کاوش محیط اطراف و رشد مهارت‌های شناختی و ادراکی خود پیدا می‌کند. در ادامه این مقاله همراه تیم توان هاب باشید تا شما را با دلایل تاخیر در نشستن کودک و مهم‌ترین تمرینات کاردرمانی برای نشستن کودک آشنا کنیم.
کاردرمانی برای نشستن کودک چیست؟
یکی از رایج‌ترین اهداف کاردرمانی کودکان تا سن ۲ سالگی کمک به نشستن کودکانی است که به خاطر بیماری‌ها و اختلالات زمینه‌ای یا مشکلات مختلف، بعد از ۹ ماهگی نتوانستند به تنهایی و بدون کمک بنشینند. اگرچه نمی‌توان محدوده سن کاملا دقیقی برای رشد کودکان و دستیابی به مهارت‌های مختلف تعیین کرد، به محض مشاهده کوچک‌ترین نشانه‌ها از تاخیر در مهارت‌های حرکتی باید به فکر پیگیری و شروع درمان بود. درمانگران متخصص با به‌کارگیری بهترین و مناسب‌ترین اقدامات درمانی متناسب با وضعیت فعلی کودک تلاش می‌کنند عضلات او را برای نشستن تقویت و وضعیت نشستن کودک را بهتر از قبل کنند.
علت تاخیر در نشستن کودک چیست؟
بعضی از کودکان هماهنگی و قدرت کافی میان عضلات درگیر در نشستن را تا سن ۹ ماهگی به دست نمی‌آورند. به همین خاطر نشستن روی سطوح مختلف برای آنان سخت‌تر است. در جایگاه والدین احتمالا دوست دارید بدانید علت تاخیر در نشستن کودک چیست. در ادامه بعضی از دلایل احتمالی را مرور می‌کنیم.
۱. شاید عضله همسترینگ بدن کودک کوتاه است!
عضله همسترینگ را که می‌شناسید: یک ماهیچه دو مفصلی درست پشت زانو و قسمت ران پا. بعضی از کودکان صرفا به خاطر کوتاهی این عضله نمی‌توانند پاهای خود را دراز کرده و به راحتی بنشینند.
۲. شاید عضلات تنه کودک ضعیف است!
منظورمان از عضلات تنه، مجموعه ماهیچه‌های شکم، کمر و عضلات پهلو است. گاهی اوقات ضعف در عضلات تنه کودک موجب این نقص می‌شود. کودکانی که عضلات تنه ضعیف‌تری دارند، معمولا در حالت نشسته رو به جلو خم می‌شوند و زانوهایشان را بالا نگه می‌دارند. همچنین برای آنکه از حالت نشسته خارج شوند، خود را به عقب پرت می‌کنند. چطور می‌توان این عضلات را تقویت کرد؟ با تمرینات کاردرمانی برای نشستن کودک و اصلاح وضعیت‌هایی که کودک در طول روز به خود می‌گیرد.
۳. شاید هماهنگی مناسبی بین عضلاتش نیست!
مسئله مهم بعدی هماهنگی میان عضلات است که در کنار قدرت عضلات، کودک را قادر به نشستن می‌سازد. عضلات بدن کودک باید هماهنگ با هم کار کنند تا تعادل تنه برای نشستن به خوبی حفظ شود. مسئله تعادل به قدری مهم است که اگر کودکی در آن دچار ضعف باشد، احتمالا از افتادن می‌ترسد و رغبتی به نشستن نشان نمی‌دهد. مگر آنکه صبور باشید و دشواری این تمرینات برای کودک را درک کنید.
تمرین‌هایی برای کمک به نشستن کودک
در ادامه چند تمرین مفید برای کمک به نشستن کودک را مرور می‌کنیم که کاردرمانگران در جلسات کاردرمانی آنها را پیاده می‌کنند.
۱. تمرین خوابیدن روی شکم
بعضی از کودکان حالت نشستن را اصلا بلد نیستند. در این شرایط کاردرمانی برای نشستن کودک شامل ترغیب کودک به یادگیری مهارت‌های رشد است. به این ترتیب زمانی که کودک قدرت و توان کافی برای خوابیدن و ماندن روی شکم را به دست بیاورد، یک قدم به نشستن نزدیک‌تر شده است. همینطور که کودک دلبند شما تسلط بیشتری برای ماندن روی شکم پیدا می‌کند، می‌تواند سر خود را برای بازه‌های طولانی‌تر بالا نگه دارد، بالاتنه را به کمک دست‌ها بالا نگه دارد، دستش را به سمت اسباب‌بازی‌هایش دراز کرده و دقیقا همانطور که می‌خواهد در موقعیت روی شکم قرار گیرد.
۲. نشستن ثابت و حلقه‌کردن پاها روی پای والدین
هدف از این تمرین کمک به کودک برای بالا نگه داشتن سر و حفظ کنترل آن است. با این تمرین کودک یاد می‌گیرد که حتی وقتی از سینه والدین جدا شد، سرش را بالای بدنش نگه دارد و این قدرتی که به مرور در بدن او ایجاد می‌شود، برای نشستن به او کمک می‌کند. در ابتدا کاردرمانگر برای آنکه این تمرین را ساده‌تر کند، دستش را زیر بغل کودک نگه می‌دارد و به مرور با قوی‌تر شدنش، آرام آرام این حمایت را حذف می‌کند.
۳. نشستن ثابت روی یک سطح مرتفع
مرحله بعدی ثابت نشستن روی یک سطح صاف اما در بلندی است. در این تمرین کاردرمانگر با توجه و مراقبت ویژه کودک را روی یک سطح مرتفع مثل روی صندلی یا میز قرار می‌دهد. به گونه‌ای که زانوهای کودک درست روبه‌رویش قرار بگیرند. ابتدا دست‌های درمانگر برای حمایت زیر بغل کودک را نگه می‌دارند و سپس این حمایت حذف می‌شود تا کودک نشستن مستقل را یاد بگیرد.
۴. نشستن با حرکات دست و سر
در این تمرین کاردرمانی برای نشستن کودک، درمانگر تلاش می‌کند علاوه بر نشستن کودک، چند حرکت ساده مثل چرخاندن سر، دراز کردن دست یا چرخاندن بدن را به حالت نشستن اضافه کند. برای آنکه کودک بعد از نشستن به درازکردن دست‌ها مشتاق شود، درمانگر یک اسباب بازی را جلویش قرار می‌دهد و آن را به اطراف حرکت می‌دهد تا کودک با سر و چشم و دست‌ها آن را دنبال کند.
۵. نشستن با حرکات دست و سر روی توپ
توپ سطحی ناپایدار است و ماندن روی آن به تعادل و عضلات میانی قدرتمند نیاز دارد. بنابراین این تمرین پیشرفته کودک را به چالش می‌کشد تا برای حفظ حالت نشسته بیشتر تلاش کند. ارتفاع توپ از زمین هم انگیزه بیشتری برای ماندن و تلاش به کودک می‌دهد. معمولا برای انجام این تمرین، کار درمانگر ابتدا با گرفتن زیر بغل کودک نقش حمایتی دارد و در مراحل بعدی سعی می‌کند دست‌ها و سر کودک را با اسباب‌بازی به حرکت وا دارد. سپس با حذف تدریجی دست‌ها، کودک را به نشستن مستقل عادت می‌دهد.
۶. نشستن ثابت و حلقه کردن پاها
بعد از تمام تمرین‌های گفته شده، حالا کودک احتمالا آماده نشستن روی زمین است. بی‌آنکه بخواهد از دست‌هایش به عنوان تکیه‌گاه استفاده کند. البته ممکن است هنوز تعادل و قدرت کافی برای نشستن به تنهایی را نداشته باشد. در این شرایط کاردرمانگران متخصص با استفاده از یک بالش کوچک پشت کودک از افتادن او جلوگیری می‌کنند. یا ممکن است به عنوان حامی پشت کودک بنشینند و کمک کنند تا پاهایش را به دو طرف دراز کند.
۷. روی یک سطح سفت و متعادل تمرین کند
هنگام تمرین برای نشستن کودک سعی کنید که آن ها را روی یک سطح صاف و سفت مانند کف چوبی و فرش قرار دهید. این کار به آنها حداکثر تعادل را می دهد تا بتوانند به تنهایی بنشینند. هنگامی که عضلات و تعادل آنها کمی تقویت شد، می توانید کمی بیشتر آنها را به چالش بکشید و آنها را روی یک سطح نرم و ناپایدار مانند تخت، بالش یا کاناپه قرار دهید. این نوع سطح باعث می شود عضلات تنه آنها بسیار بیشتر کار کند تا بتوانند روی سطوح ناپایدارتری بنشینند.
۸. نشستن روی زمین و شروع حرکت
به محض آنکه کودک قدرت و تعادل کافی برای نشستن روی زمین را به دست بیاورد، حالا نوبت حرکت روی زمین یا دراز کردن دست‌ها برای برداشتن اسباب‌بازی‌ها است. درمانگر برای تشویق کودک به حرکت ابتدا اسباب‌بازی‌ها را در دسترس او قرار می‌دهد و بعد با نگه داشتن زیر شکم او، تکیه‌گاهی برای حرکتش به سمت جلو یا به کنار ایجاد می‌کند. کودکی که نشستن را به خوبی یاد گرفته باشد، بعد از برداشتن اسباب بازی دوباره می‌نشیند یا وضعیت درازکشیده به روی شکم را حفظ می‌کند.
چند حرکت ورزشی برای کمک به نشستن کودک
حرکات ورزشی که در ادامه معرفی می‌کنیم هدفمندانه برای تقویت عضلات تنه و کمک به نشستن کودک طراحی شده‌اند. در شروع انجام این حرکات حمایتگر کودک باشید و آرام آرام ضمن حذف این حمایت، کودک را تشویق کنید تا نشستن و حرکت مستقل داشته باشد.
۱. تمرین دراز و نشست
یک تمرین عالی برای تقویت عضلات شکم کودک تمرین دراز و نشست است. برای اینکار کودک را به پشت روی وج یا یک بالش کوچک قرار دهید و پاهای او را میان پاهای خود ثابت نگه دارید. حالا کافی است شانه‌هایش را بگیرید و به او کمک کنید خود را به سمت بالا بکشد و بنشیند. صبور باشید و برای بلند شدن یا پایین رفتن عجله نکنید. حواستان باشد که قرار نیست شما کودک را به سمت بالا و پایین بکشید و کودکتان باید در انجام این تمرین مشارکت فعال داشته باشد.
۲. پل
یک تمرین عالی برای تقویت عضلات پشت و کمر کودک، حرکت پل است. کاردرمانگر ابتدا کودک را به پشت روی زمین می‌خواباند و زانوهایش را به گونه‌ای خم می‌کند که کف پاهای کودک به هم بچسبند. سپس با نشان دادن یک اسباب بازی یا هرچیز جالب توجهی، کودک را تشویق می‌کند شکم خود را بالا بیاورد و دوباره پایین ببرد.
۳. قرار گرفتن به شکم روی وج
برای تقویت عضلات پشتی می‌توان از این تمرین هم بهره برد. کافی است یک وج را روی زمین بگذارید و کودک را به شکم روی آن بخوابانید. به طوری که بخش بیشتری از تنه بیرون از وج باشد. سپس دست‌ها را در کنار تنه بگذارید و بخواهید سرش را آرام بالا بیاورد و پایین ببرد. بی‌آنکه باسنش از روی وج تکان بخورد.
۴. چرخیدن به پهلو
برای تقویت عضلات پهلو این تمرین را به شما پیشنهاد می‌کنیم. کودک دلبندتان را روی زمین به پشت بخوابانید و پاهایش را بگیرید. سپس کمک کنید به یک سمت بچرخد و دوباره به وضعیت اولیه باز گردد. چند بار این حرکت را برای هر دو سمت بدن تکرار کنید.
کلام آخر
درست نشستن و به موقع نشستن کودک روی زمین و سطوح مختلف بسیار حائز اهمیت است. این یکی از مهارت‌های رشدی است که انتظار می‌رود کودک دلبند شما تا قبل از ۱ سالگی به آن دست پیدا کرده باشد. در صورتی که ضعفی در این زمینه در فرزندتان احساس می‌کنید، لازم است هرچه زودتر به فکر پیداکردن ریشه مسئله باشید. در توان هاب متخصصین کاردرمانی با بررسی وضعیت جسمانی و ذهنی کودک، با انجام تمرینات کاردرمانی مختلف به تقویت عضلات تنه و گردن و شکمی کودک کمک می کنند تا نشستن کودک به راحتی انجام پذیرد. برای دریافت خدمات کاردرمانی در منزل می توانید با کارشناسان توان هاب ارتباط برقرار نمایید تا در اسرع وقت با شما در جهت بررسی و شروع تمرینات کاردرمانی برای نشستن کودک هماهنگی های لازم را انجام دهند.
پیشنهاد می شود مقاله کاردرمانی کودکان از سایت توان هاب را نیز مطالعه بفرمایید
