اولین بار که واژه «کاردرمانی» به گوشم خورد، واقعاً تصور درستی ازش نداشتم. فکر میکردم یه چیزی شبیه فیزیوتراپیه، اما وقتی یکی از اعضای خانوادهام به دلیل آسیب مغزی نیاز به کاردرمانی پیدا کرد، تازه فهمیدم با چه دنیای پیچیده و مؤثری طرفم. کاردرمانی فقط تمرین دادن عضلات نیست؛ ماجرا خیلی عمیقتره.
طبق تعریف American Occupational Therapy Association (AOTA)، کاردرمانی فرآیندیه که به افراد کمک میکند تا در فعالیتهای روزمره زندگی—از لباس پوشیدن گرفته تا استفاده از کامپیوتر—مستقلتر بشن، بدون توجه به سن یا محدودیت فیزیکی و ذهنیشون.
کاردرمانی چیست؟
همان طور که در مقدمه توضیح دادیم گاهی فرد در اثر آسیب توان و قدرت انجام کارهای روزمره خود را از دست میدهد. در چنین شرایطی مجموعه تمریناتی به او توصیه میشود. این تمرینات باید منظم و تحت نظارت فردی به نام کاردرمانگر انجام شوند. هدف این تمرینات شامل موارد زیر میشود:
- بهبود مهارتهای حرکتی
- بهبود تعادل
- بهبود هماهنگی
- بهبود مهارتهای ظریف
البته هدف ارگوتراپی تنها ارتقای مهارتهای جسمی نیست، بلکه توانبخشی ذهنی و روانی هم جز اولویتهای این حرفه است. بیایید این گونه بگوییم، توانبخشی هر آن چه که انسان در 24 ساعت شبانهروز انجام میدهد، به کاردرمانی مربوط میشود.
طبق گزارش National Institutes of Health» (NIH)، مداخلات کاردرمانی در محیطهای طبیعی، مخصوصاً برای کودکان مبتلا به اوتیسم یا تاخیرهای رشدی، میتونه به تثبیت بهتر مهارتها کمک کنه چون یادگیری در بستر واقعی اتفاق میافتد.
کاردرمانگر کیست؟
به متخصص کاردرمانی، کاردرمانگر گفته میشود. یعنی کسی که وضعیت بیمار را ارزیابی میکند. تمرینات و جلسات را برای او طراحی میکند و در جهت استقلالیابی او را راهنمایی میکند. کاردرمانگر علاوه بر طراحی تمرینات و جلسات، آنها را آموزش هم میدهد و خود نیز در جلسات شرکت میکند.
ویژگی های متخصص کاردرمانی
مسلما مهمترین ویژگی یک کاردرمانگر دانش و تخصص او است اما این مورد به تنهایی کافی نیست. یک کاردرمانگر باید ویژگیهای زیر را داشته باشد:
- همدلی و شفقت
- مهارت های ارتباطی قوی
- حل مسئله و تفکر انتقادی برای یافتن راه حلهای خلاقانه و مقابله با چالشها
- صبر و استقامت
- خلاقیت و نوآوری
- به روز بودن، یادگیری مداوم و استفاده از روشهای درمانی جدید
- مهارتهای بین فردی قوی
- دانش آناتومی و فیزیولوژی انسانی برای درک تاثیر اختلالات فیزیکی بر عملکرد فرد
- قدرت تحلیل بالا برای قضاوت بالینی صحیح و ایجاد برنامههای درمانی موثر
- سازگار و منعطف
انواع کاردرمانی
کاردرمانی انواع مختلفی دارد و میتوان این دانش را بر اساس سن و نوع ناتوانی گروهبندی کرد.
تقسیمبندی کاردرمانی بر اساس ناتوانی
بر اساس ناتوانی تقسیم بندی شامل موارد زیر میشود:
کاردرمانی ارتوپدی
این کاردرمانی زمانی کاربرد دارد که فرد دچار تروما میشود و بخشی از اندامهای او دچار آسیب میشود. حال کاردرمانگر به بیمار کمک میکند تا به حالت قبل از بروز تروما برگردد یا اگر امکان بازگشت به حالت اولیه وجود ندارد، حداقل بتواند کارهای روزمرهاش را خودش انجام دهد، از ویلچر، واکر و… استفاده کند.
کاردرمانی نورولوژی
این حوزه مربوط به بیماران سکته مغزی، پارکینسون، ام اس و… میشود. کاردرمانگرانی که در این زمینه تخصص دارند، به فرد کمک میکنند تا بتوانند با عوارض بیماری خود زندگی کنند و از پیشرفت عوارض جلوگیری کنند.
کاردرمانی سلامت روان
کاردرمانگرانی که در این حوزه کار میکنند، محیطهای مختلفی را که بیمار در آنها فعالیت دارد، ارزیابی میکنند تا بتوانند به او کمک کنند بر استرس، اضطراب و مشکل این چنینی خود در این محیطها غلبه کند. آنها عوامل استرسزا، عواملی که موجب کاهش اعتماد به نفس میشوند و… را شناسایی میکنند و در این زمینه به بیمار کمک میکنند.
پیشنهاد می شود مقاله کاردرمانی برای بیماران ام اس در منزل در وب سایت توان هاب را مطالعه بفرمایید
کاردرمانی مراقبتهای ویژه
کاردرمانگران این حوزه با افرادی سر و کار دارند که دچار مشکلات حادی مثل ضربه مغزی شدهاند. کاردرمانگران زندگی این افراد را ارزیابی میکنند تا از خطرات احتمالی باخبر شوند. سپس به اطرافیان آنها آموزش میدهند که چگونه با این افراد زندگی کنند، چگونه به آنها غذا، دارو و… بدهند. چگونه از شخص مراقبت کنند. تمامی اصول ایمنی توسط کاردرمانگر به مراقبان آموزش داده میشود. علاوه بر این، کاردرمانگران تمرینات لازم ورزشی و از این قبیل موارد نیز برای بیماران انجام میدهد تا عضلاتشان ناتوانتر نشوند.
تقسیمبندی کاردرمانی بر اساس سن
تقسیمبندی بر اساس سن شامل موارد زیر میشود:
- کاردرمانی نوزادان
- کاردرمانی کودکان
- کاردرمانی بزرگسالان
کاردرمانی بزرگسالان
کاردرمانی میتواند برای بزرگسالان بسیار مفید باشد؛ زیرا هر چه سن بالاتر میرود، فرد به استقلال بیشتری نیاز دارد. در نتیجه ناتوانیهای ایجاد شده در اثر بیماری، فلج مغزی، آسیبهای عصبی و… میتواند برای فرد آزاردهنده باشد. برخی از آسیبها حتی قدرت و توانایی انجام کارهای ساده را از فرد میگیرند.
تمرینات کاردرمانی بزرگسالان میتوانند به فرد کمک کنند تا استقلال خود را به دست آورد و کارهای روزمره را دوباره خودش انجام دهد و دیگر برای انجام دادن آنها به کمک کسی نیاز نداشته باشد. هر چه تمرینات زودتر شروع شوند، فرد هم سریعتر توانایی خود را به دست میآورد. عدم اجرای تمرینات به معنای تحلیل رفتن عضلات و کاهش قدرت است.
کاردرمانی کودکان
برخی از کودکان با چالشهای رشدی دست و پنجه نرم میکنند. کاردرمانگران میتوانند در درمان این کودکان بسیار مؤثر باشند. کودکانی که مبتلا به اوتیسم هستند، کودکان بیشفعال، کودکانی که مشکل تمرکز دارند، کودکانی که در مهارتهای حرکتی دچار چالش هستند، آنهایی که اختلالت حسی دارند یا دچار فلج مغزی شدهاند و… همگی میتوانند از کاردرمانی بهره ببرند. کاردرمانگر ابتدا کودک را ارزیابی میکند و با توجه به مشکلات او جلسات را طرح میکند.
کاردرمانی نوزاد
برخی از نوزادان نیاز به کاردرمانی دارند. معمولاً نوزادانی که زود به دنیا میآیند یا اصطلاحاً نارس هستند و زودتر از موعد به دنیا آمدن میتواند عوارضی همچون بروز ناتوانی و اختلال در رشد شناختی، اختلالات حسی، مشکلات تغذیه، ناهنجاری عصبی و… داشته باشد. با کمک کاردرمانی میتوان روی مهارتهای شناختی نوزادان کار کرد و این بخش را تقویت کرد.
در واقع با این تمرینات بازوها، مچها و… هماهنگ میشوند و نوزاد بهتر میتواند اعضای بدن خود را کنترل کند. گاهی هم لازم است که به اطرافیان نوزاد مواردی را آموزش داد یا حتی محیط زندگی نوزاد را اصلاح کرد تا زندگی برای او راحتتر شود.
پیشنهاد می شود مقاله کاردرمانی نوزاد در وب سایت توان هاب را مطالعه بفرمایید
فواید کار درمانی چیست؟
کاردرمانی مزایای زیادی برای بیماران و نیازمندان دارد. در ادامه به مهمترین فواید کاردرمانی اشاره میکنیم:
- بهبود استقلال با آموزش مهارتهای زندگی روزانه همانند حمام کردن، لباس پوشیدن، به طور مستقل غذا خوردن، مسواک زدن و…
- آموزش کار در خانه به شیوه امن و کارآمدتر
- توسعه مهارتها برای مشارکت در فعالیتهای اجتماعی و تعاملات این چنینی
- مدیریت درد
- افزایش قدرت و انعطافپذیری
- توسعه هماهنگی میان دستها برای انجام کارهایی مثل نوشتن
- بهبود حافظه و توجه
- افزایش تمرکز
- بهبود قوه حل مسئله
- کاهش استرس و اضطراب
- افزایش اعتماد به نفس
- غلبه بر چالشها
- ارتقای مهارتهای بازی و یادگیری
عوارض کار درمانی چیست؟
کاردرمانی عوارض خاصی ندارد و روشی ایمن و موثر برای درمان بسیاری از مشکلات انسانها است. البته همانند هر فعالیت بدنی دیگر خطر آسیب جزئی وجود دارد. وقتی تمرینات کاردرمانی با نظارت انجام شوند و در صورت نیاز از کمک استفاده شود، خطری نخواهند داشت. گاهی ممکن است فرد از انجام تمرینات خسته شود یا درد کمی در بخشهای مختلف بدن خود احساس کند. در این حالت توصیه میشود که تمرینات متوقف شود یا در صورت لزوم تغییری در برنامه ایجاد گردد.
کاردرمانی دست
تمرینات کاردرمانی دست روی بازگرداندن قدرت و توانایی این عضو بدن تمرکز میکنند. کاردرمانگر تمریناتی را که مخصوص این عضو بدن هستند با فرد کار میکند. شدت تمرینات به میزان آسیبدیدگی دستان شخص بستگی دارد. معمولاً هدف این تمرینات این است که فرد بتواند میان مغز و اعصاب و دستان خود هماهنگی ایجاد کند و کارهای ظریف همانند نگه داشتن مداد، مسواک زدن و… را به راحتی و بدون کمک انجام دهد.
کاردرمانی پا
کاردرمانی پا شامل تمریناتی میشود که برای این بخش از بدن مناسب هستند و موجب میشوند تا فرد بتواند حرکات ظریف و وظایف روزمره خود را با پا انجام دهد. این تمرینات به ظاهر ساده روی انعطافپذیری و دایره حرکتی پا تمرکز میکنند. برخی از تمرینات پیچیده هستند. کاردرمانگر با سنجش و ارزیابی بیمار، تمریناتی را متناسب با او طرح میکند.
کاردرمانی در منزل
برای بسیاری از افراد این سؤال پیش میآید که آیا امکان برگزاری جلسات کاردرمانی در منزل هم وجود دارد؟ پاسخ این سؤال مثبت است و در مواردی همچون زمان و برخی هزینه ها صرفهجویی میشود. در عین حال فرد در خانه خودش راحتتر است و بهتر میتواند تمرینات را انجام دهد.
پس اگر محیط فراهم باشد، بهتر است تمرینات در خانه بیمار انجام شوند. علاوه بر این، معمولاً کاردرمانگر باید خانه بیمار را ارزیابی کند و شرایط زندگی او را ببیند. گاهی لازم است که در محیط خانه فرد تغییراتی ایجاد شود تا او بتواند تا بهبودی کامل زندگی بهتری داشته باشد. علاوه بر این، با برگزاری جلسات کاردرمانی در منزل دیگر نیازی نیست همراه بیمار نگران وقت و رفت و آمد به کلینیک باشد.
مزایای کاردرمانی در منزل از نگاه تجربه
تجربهی ما با کاردرمانی در منزل نشان داد که این روش نه تنها برای کودک، بلکه برای خانواده هم مزایای زیادی دارد. چند موردش واقعاً برای ما برجسته و اثربخش بودند:
- آرامش و آشنایی محیط: بچهها مخصوصاً در جلسات ابتدایی، خیلی راحتتر با درمانگر ارتباط میگیرند. چون محیط خونه براشون آشنا است و احساس امنیت بیشتری دارند.
- آرامش خاطر والدین: پدر و مادرها دقیقاً در جریان روند درمان قرار میگیرند. میتونند مستقیم مشاهده کنند که تراپیست چه کاری انجام میده و آموزشهایی که دریافت میکنند رو همونجا تمرین کنند.
- ادامه تمرینها بین جلسات: وقتی ابزارها و محیط تمرین در خونه فراهم است، تمرینها فقط به زمان حضور درمانگر محدود نمیشوند. خانواده میتواند تمرینها رو مابین جلسات ادامه بدهد و این یعنی تکرار بیشتر و پیشرفت سریعتر.
البته تجربه همیشه هم بینقص نیست. تو بعضی از خونهها، وجود عوامل حواسپرتکن مثل تلویزیون روشن، یا حضور خواهر و برادر کوچکتر باعث کاهش تمرکز کودک می شود. تو این شرایط، آمادهسازی فضای مناسب قبل از شروع جلسه خیلی مهم است. یه گوشهی خلوت با نور خوب و کمترین مزاحمت میتونه فضای جلسه رو بهشکل محسوسی بهبود بدهد.
مقایسه کاردرمانی در منزل با جلسات کلینیکی؛ کدوم بهتره؟
ویژگی | کلینیک | منزل |
---|---|---|
تمرکز و ساختار | معمولاً بالاتر | بستگی به خانواده داره |
ابزار تخصصی | در دسترستر | نیاز به هماهنگی یا خرید |
تعامل با دیگر کودکان | امکانپذیر | معمولاً وجود نداره |
هزینه | بالاتر (رفتوآمد + حق جلسات) | معمولاً کمتر |
انعطاف زمانی | محدود | قابل تنظیمتر |
به گفتهی Mayo Clinic، محیط خانه میتونه برای کودکانی که اضطراب اجتماعی دارند مناسبتر باشه، اما در مواردی که نیاز به ابزارهای پیشرفته یا گروهدرمانی هست، بهتره جلسات حضوری در کلینیک برگزار شود.
هزینه کاردرمانی چقدر است؟
هزینه کاردرمانی متفاوت است و بستگی به تعداد جلسات، طول جلسات، مکان جلسات، نوع بیماری فرد و… دارد. گاهی کاردرمانگر به صورت تخصصی با تجهیزات خاص روی یک بیماری کار میکند. در این شرایط تخصص او برای درمان بیشتر است. مسلماً هزینه جلسات بیشتر میشود؛ اما معمولاً تعداد جلسات کمتر خواهد بود؛ زیرا فرد سریعتر بهبود مییابد. در صورتی که کاردمانی در منزل انجام شود، هزینه جلسات کمی بیشتر میشود؛ اما هزینه رفت و آمد برای خانواده وجود ندارد.
در کشورهای خارج از ایران، هزینه کاردرمانی برای هر جلسه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ دلار است اما در ایران مانند بسیاری از درمانهای دیگر هزینه آن بسیار کمتر است. هزینه هر جلسه کاردرمانی در سال ۱۴۰۴ در مجموعه توان هاب ۱,۱۰۰,۰۰۰ تومان تا ۱,۵۰۰,۰۰۰ تومان است. البته این مبلغ در همه مراکز درمانی یکسان نیست و برخی مراکز، مبالغ بیشتری را دریافت میکنند.
آیا کاردرمانی در خانه مناسب شما هست؟
معیار تصمیمگیری | مناسب برای منزل؟ |
---|---|
کودک دچار اضطراب محیطی | بله |
نیاز به ابزار تخصصی | نه لزوماً |
حضور والدین در جلسات | بله، خیلی مؤثره |
نیاز به گروهدرمانی | نه |
بودجه محدود | بله، مقرونبهصرفهتره |
وسایل کاردرمانی
کاردرمانگران از وسایل مختلفی استفاده میکنند. این وسایل اغلب بسیار ساده هستند. لوازم استفاده شده به نوع آسیب و محل آسیبدیدگی فرد بستگی دارند. در ادامه به برخی از وسایل کاردرمانی اشاره میکنیم:
- توپ
- خمیر بازی
- مت یوگا
- آینه
- حوله نرم
- شمع معطر
- ترامپولین
- واکر
سخن نهایی
در این مقاله به بررسی کاردرمانی و انواع آن پرداختیم. جلسات کاردرمانی میتواند برای بسیاری از افراد مفید باشد و همان طور که مطالعه کردید، فرقی ندارد که بیمار در چه سنی باشد و حتی برای نوزادان هم مؤثر است. امکان برگزاری جلسات کاردرمانی در منزل هم وجود دارد. در واقع بسیاری از بیماران ترجیح میدهند جلسات را در منزل خود برگزار کنند و در وقت و هزینه صرفهجویی کنند.
بزرگترین مسئولیت ما در تیم پویای توان هاب مراقبت از سلامت جامعه توانخواهان است. ما در خانواده توان هاب تنها یک هدف داریم و آن اینکه کلیه خدمات توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ارتوپدی را بهصورت تخصصی در منزل شما عزیزان ارائه دهیم. در راستای تحقق این هدف، مشاوره تخصصی توان هاب برای شما عزیزان رایگان است و با ثبت درخواست تماس، کارشناسان ما در کوتاهترین زمان ممکن با شما تماس میگیرند و بهمحض شروع درمان، درمانگران ما با کلیه تجهیزات لازم در منزل شما حضور پیدا خواهند کرد.
سوالات متداول
آیا برای شروع جلسات کاردرمانی در منزل نیاز به تجهیزات خاص داریم؟
نه همیشه. خیلی از تمرینها با وسایل ساده مثل توپ، طناب یا حتی لوازم آشپزخانه هم قابل اجرا هستند.کاردرمانگر حرفهای خودش موارد لازم رو به شما اعلام میکند
چطور یک کاردرمانگر معتبر برای کاردرمانی در منزل پیدا کنیم؟
مهمترین معیار، تجربهی بالینی و مدرک معتبر است . پیشنهاد میکنم حتماً از کلینیکهای دارای مجوز نظام پزشکی درخواست معرفی کنید
آیا بیمه کاردرمانی را پوشش میدهد؟
برخی از بیمه ها هزینه های کاردرمانی را پوشش میدهند. در این زمینه با شرکت بیمه مدنظر خود مشورت کنید.
جلسه کادرمانی شامل چه مواردی میشود؟
ارزیابی، تعیین هدف، مشخص کردن تمرینات و فعالیتهای لازم
کاردرمانی مناسب چه افرادی است؟
افرادی که با چالشهای جسمی، شناختی و عاطفی دست و پنجه نرم میکنند، میتوانند از کاردرمانی بهره ببرند. سن و سال نیز در این زمینه اهمیتی ندارد.
آیا افراد مسن میتوانند از کاردرمانی بهره ببرند؟
بله، کاردرمانی میتواند در موارد مختلفی همانند ارتقای کیفیت زندگی از طریق پیشگیری از سقوط، ایمنی خانه، آموزش انجام کارهای روزمره و… به افراد مسن کمک کند.
آیا کاردرمانی میتواند بر سلامت روان بیمار اثر بگذارد؟
بله، کاردرمانگر به فرد آموزش میدهد تا بر اضطراب، افسردگی و سایر چالشهای سلامت روان غلبه کند.
جلسات کاردرمانی چقدر طول میکشد؟
تعداد و زمان جلسات بستگی به نیاز فرد و اهداف دارد.
12 دیدگاه درباره ی “کاردرمانی چیست؟ | آشنایی کامل با انواع کاردرمانی + نقش واقعی کاردرمانگر از صفر تا صد”
سلام ببخشید برای هماهنگی زمان جلسات کاردرمانی باید درمانگر زمان بدهد یا ما هم میتوانیم پیشنهادی بدهیم؟
برای هماهنگی زمان جلسات کاردرمانی، شما هم میتونید زمان پیشنهادی خودتون رو اعلام کنید. ما تلاش میکنیم که با توجه به زمانبندی شما و درمانگر، بهترین زمان ممکن رو برای هر جلسه تعیین کنیم.
در صورتی که زمان خاصی براتون مناسبتر باشه، میتونید اون رو اعلام کنید و ما سعی میکنیم جلسات رو به همون زمان تنظیم کنیم. البته درمانگرها هم ممکنه محدودیتهایی داشته باشن، ولی ما همیشه در تلاشیم که راحتی و انعطافپذیری لازم رو برای شما فراهم کنیم.
آیا کاردرمانی ذهنی برای کودکان اوتیسم تاثیری دارد؟
بله حتماً 🌟
کاردرمانی ذهنی برای کودکان اوتیسم بسیار مؤثره و به تقویت مهارتهای توجه، تمرکز، حافظه کاری، حل مسئله و درک مفاهیم کمک میکنه. این نوع درمان باعث میشه کودک بهتر بتونه با محیط اطراف تعامل داشته باشه و در فعالیتهای روزمره مستقلتر عمل کنه.
ببخشید برای کسی که سکته مغزی کرده کاردرمانی بهتره یا فیزیوتراپی؟
برای فردی که سکته مغزی کرده، ترکیب کاردرمانی و فیزیوتراپی بهترین نتیجه را به همراه دارد.
فیزیوتراپی بیشتر به تقویت عضلات و بهبود حرکت کمک میکند و برای بازگرداندن تواناییهای جسمی بسیار مؤثر است.
کاردرمانی به بازگشت به کارهای روزمره مثل لباس پوشیدن، غذا خوردن و هماهنگی حرکات کمک میکند.
هر دو روش مکمل یکدیگر هستند و به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک میکنند.
سلام خسته نباشید ببخشید شما ماردرمانی در منزل هم دارید؟ اگر بله چجوری میتونم خدمت بگیرم؟
سلام و وقت بخیر! بله، ما خدمات کاردرمانی در منزل را ارائه میدهیم. برای دریافت خدمات، میتوانید با ما تماس بگیرید یا از طریق وبسایت ما درخواست ثبت کنید. بعد از ارزیابی وضعیت شما یا عزیزانتان، برنامه درمانی مناسب تنظیم خواهد شد.
اگر نیاز به اطلاعات بیشتر دارید، خوشحال میشویم راهنمایی کنیم.
سلام و درود من یک سوال دارم. برادر من توی تصادف آسیب مغزی دیده و دکتر گفته باید کاردرمانی بگیره. ایشون سکت چپ بدنشون بی حس شده آیا کاردرمانی میتونه تاثیری داشته باشه؟
سلام و درود بله، کاردرمانی میتواند تأثیر زیادی در بهبود وضعیت برادر شما پس از آسیب مغزی داشته باشد. این نوع درمان به او کمک میکند تا تواناییهای حرکتی خود را بازیابی کرده و در کارهای روزمره مانند حرکت، تعادل، و استفاده از دست و پاها پیشرفت کند.
در صورتی که در سمت چپ بدن بیحسی دارند، کاردرمانی به تقویت تواناییهای حرکتی، بازگرداندن حس و هماهنگی عضلات کمک میکند و میتواند به بهبود وضعیت ایشان کمک کند.
مقاله فوقالعادهای بود، خیلی از ابهامهام برطرف شد
دقیقاً همون چیزی بود که باید در مورد کاردرمانی بدونم، ممنون از شما