برای اینکه بتوانیم صحبت بکنیم، پیام‌ها باید از مغز به دهان ما برسند. این پیام‌ها به ماهیچه‌ها می‌گویند که چگونه و چه زمانی حرکت کنند تا صدا ایجاد کنند. هنگامی که فرد به آپراکسی گفتاری مبتلا باشد، به دلیل آسیب مغزی، پیام‌ها به درستی ارسال نمی‌شوند. به همین دلیل ممکن است نتواند لب‌ها یا زبان خود را برای گفتن صداها به روش صحیح حرکت دهد. گاهی هم ممکن است نتواند به طور کلی صحبت کند. در این مقاله از توان هاب می‌خواهیم به بررسی این مسئله بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
آپراکسی گفتاری چیست؟
آپراکسی گفتاری (AOS) که به عنوان آپراکسی اکتسابی گفتاری، آپراکسی کلامی، دیسپراکسی یا آپراکسی گفتاری کودکان (CAS) نیز شناخته می‌شود، یک اختلال صدای گفتاری است. فردی که به AOS مبتلا است، نمی‌تواند به طور صحیح و مداوم منظور خود را بیان کند. AOS یک اختلال عصبی است که بر مسیرهای مغزی درگیر در برنامه‌ریزی توالی حرکات مربوط به تولید گفتار تأثیر می‌گذارد. مغز می‌داند چه می‌خواهد بگوید، اما نمی‌تواند حرکات صوتی موردنیاز برای گفتار را به درستی برنامه‌ریزی کند و ترتیب دهد. این مشکل یک اختلال گفتاری حرکتی است. فرد ممکن است آپراکسی را در دیگر نقاط بدن مثل بازوها یا پاها نیز احساس کند.
اینکه آپراکسی چقدر جدی است به نوع آسیب مغزی فرد بستگی دارد. شدت AOS از فردی به فرد دیگر متفاوت است. گاهی مشکل این‌قدر کم است که فرد تنها در چند صدای گفتاری یا تلفظ کلماتی که هجاهای زیادی دارند، دارای مشکل است. در برخی موارد هم ممکن است مشکل آن قدر زیاد باشد که فرد نتواند حرف بزند و ارتباط مؤثر برقرار کند. در نتیجه نیاز باشد از روش‌های ارتباطی جایگزین استفاده کند.
آپراکسی می‌تواند هم‌زمان با سایر مشکلات گفتاری یا زبانی رخ بدهد. به عنوان مثال ممکن است فرد ضعف عضلانی در دهان خود داشته باشد. به این بیماری دیزآرتری می‌گویند. همچنین ممکن است شخص در درک آنچه دیگران می‌گویند یا اینکه به دیگران بگویید که چه فکر می‌کند، مشکل داشته باشد. به این حالت آفازی می‌گویند. در واقع AOS ناشی از ضعف یا فلج عضلات گفتار (عضلات فک، زبان یا لب) نیست. برخی از افراد هم دیزآرتری و هم AOS دارند که این مسئله می‌تواند تشخیص این دو بیماری را دشوارتر کند. کودکان هم می‌توانندد به این مشکل مبتلا شوند.
مطالعه مقاله گفتاردرمانی فلج مغزی از دست ندهید.
انواع آپراکسی گفتاری
دو نوع آپراکسی گفتاری وجود دارد:
- آپراکسی گفتاری اکتسابی
این مشکل ممکن است در هر سنی رخ بدهد. AOS اکتسابی از آسیب به بخش‌هایی از مغز ناشی می‌شود که در صحبت کردن نقش دارند و شامل از دست دادن یا بروز اختلال در توانایی‌های گفتاری موجود می‌شود. ممکن است ناشی از سکته مغزی، آسیب به سر، تومور یا سایر بیماری‌هایی باشد که بر مغز تأثیر می‌گذارد. آپراکسی اکتسابی ممکن است همراه با سایر شرایطی که در اثر آسیب به سیستم عصبی ایجاد می‌شوند، رخ دهد. همان‌طور که قبلاً ذکر شد یکی از آنها دیزآرتری است.
- آپراکسی گفتاری کودکان
AOS دوران کودکی از بدو تولد وجود دارد. این وضعیت با نام‌های آپراکسی رشدی گفتار، آپراکسی کلامی رشدی یا آپراکسی مفصلی نیز شناخته می‌شود. دلایل بروز آپراکسی دوران کودکی هنوز مشخص نیست. تصویربرداری و سایر مطالعات نتوانسته‌اند شواهدی مبنی بر آسیب مغزی یا تفاوت در ساختار مغز کودکان مبتلا به AOS با دیگر کودکان پیدا کنند. معمولاً این مسئله ارثی است و ممکن است فردی در خانواده این مشکل را داشته باشد. به نظر می‌رسد AOS دوران کودکی بر پسرها بیشتر از دختران تأثیر می‌گذارد.
مطالعه مقاله گفتاردرمانی سکته مغزی از دست ندهید.
علائم آپراکسی گفتاری در کودکان
این مشکل نشانه‌های مختلفی دارد. از جمله:
- محدودیت صامتها و مصوت‌ها
- افزایش و کاهش محدود صدا در زمان صحبت کردن
- توانایی تلفظ کلماتی با هجای ساده
- بیان ناواضح کلمات
- حذف بخش‌هایی از یک کلمه و عبارت
نشانه‌های آپراکسی گفتاری در کودکان زیر 2 سال:
- عدم تلفظ صداهای هم‌خوان تا 12 ماهگی (صداهای هم‌خوان مصوت‌ها نیستند)
- گفتن کمتر از سه صامت در 16 ماهگی.
- گفتن کمتر از پنج صامت بین 17 تا 24 ماه.
- عدم تلفظ واج‌هایی که برای بیان آنها زبان باید با سقف دهان برخورد کند (تا 24 ماهگی)
- عدم ایجاد صداهای کودکانه
- استفاده از چند صدای محدود
- مشکل داشتن در کنار هم قرار دادن صداها
- مکث طولانی میان صداها
- تلفظ متفاوت کلمات
- بیان اولین کلمه دیرتر از حد معمول
- وجود مشکل در غذا خوردن
علائم آپراکسی در کودکان بالای 3 سال:
- مشکلاتی واضح در بیان کلمات طولانی
- وجود مشکل در زمان تقلید حرف دیگران
- درک سخت صحبت‌های کودک مخصوصاً برای افرادی که او را نمی‌شناسند
- الگوی گفتاری صاف یا متلاطم
- چندین بار حرکت دادن دهان پس از بیان یک کلمه
- بروز مشکل در صحبت کردن در زمان عصبانیت و خشم
برای آشنایی با گفتار درمانی می توانید مقاله همه چیز درباره گفتار درمانی را مطالعه نمایید.
علائم آپراکسی گفتاری در بزرگسالان
این مشکل در بزرگسالان به صورت زیر خود را نشان می‌دهد:
صداهای تحریف شده: این افراد در تلفظ کلمات مشکل دارند. صداها و به ویژه مصوت‌ها معمولاً درست تلفظ نمی‌شوند. از آنجایی که گوینده ممکن است اعضای مربوط به گفتار (مانند زبان، فک) را کاملاً در جای درست قرار ندهد، صداها به اشتباه خارج می‌شوند. گفتن کلمات طولانی تر یا پیچیده‌تر معمولاً سخت تر از کلمات کوتاه‌تر یا ساده‌تر است.
ناتوانی در تکرار مجدد یک کلمه: به عنوان مثال، ممکن است شخص مبتلا به این مشکل بتواند یک کلمه دشوار را برای بار اول درست تلفظ کند. اما در تکرار آن مشکل داشته باشد. یعنی ممکن است در یک زمان بتواند صدای خاصی را ایجاد کند و در زمان دیگر توانایی بیان آن را از دست بدهد.
تکرار صداها: از آنجایی که این افراد اغلب به دنبال صداها یا کلمات مناسب هستند، ممکن است قبل از بیان صحیح، یک کلمه را چندین بار تکرار کنند.
بروز خطا در لحن، ریتم و استرس کلمات: افراد مبتلا به آپراکسی گفتاری معمولاً نمی‌توانند ریتم و نقطه عطف کلمات را درست ادا کنند. این افراد معمولاً هجاها را در کلمات و عبارات حذف می‌کنند یا در حین صحبت کردن نمی‌توانند مکث‌های درستی داشته باشند.
آهسته صحبت کردن: معمولاً سرعت حرف زدن این افراد پایین است.
برای اطلاعات بیشتر درباره گفتاردرمانی بزرگسال می توانید مقاله گفتار درمانی بزرگسالان مطالعه نمایید.
دلایل بروز آپراکسی گفتاری
آسیب به بخش‌هایی از مغز که نحوه حرکت عضلات را کنترل می‌کنند باعث آپراکسی گفتار می‌شود. هر نوع آسیب مغزی می‌تواند باعث آپراکسی شود. این مسئله شامل سکته مغزی، آسیب مغزی تروماتیک، زوال عقل، تومورهای مغزی و بیماری‌های مغزی است که با گذشت زمان بدتر می‌شوند.
همان طور که گفتیم تشخیص دلیل آپراکسی گفتاری کودکان (CAS) مشخص نیست. معمولاً مشکل قابل مشاهده‌ای در مغز کودک مبتلا به CAS وجود ندارد. با این حال، CAS می‌تواند نتیجه شرایط یا آسیب مغزی باشد. همچنین ممکن است به عنوان نشانه یک اختلال ژنتیکی، سندرم یا وضعیت متابولیک رخ دهد.
معمولاً نمی‌توان این مشکل را به عنوان اختلال رشدی در نظر گرفت؛ زیرا کودکانی که مشکل اختلال رشدی در گفتار دارند، به مرور بهتر می‌شود یا با گفتاردرمانی مشکل آنها رفع می‌شود. در صورتی که مشکل کودکان مبتلا به آپراکسی گفتاری ادامه‌دار خواهد بود. با وجود اینکه نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که این کودکان معمولاً مشکل مغزی خاصی ندارد، آپراکسی گفتاری دوران کودکی ممکن است بخشی از اختلال بزرگ‌تری باشد، مانند:
- فلج مغزی
- اوتیسم
- صرع
- گالاکتوزمی
- برخی اختلالات میتوکندریایی
- اختلالات عصبی عضلانی
- سایر ناتوانی‌های ذهنی
برای اطلاعات بیشتر درباره اختلالات تلفظی در کودکان و بزرگسالان می توانید مقاله درمان اختلالات تلفظی را مطالعه نمایید.
مطالعه مقاله گفتار درمانی برای گرفتگی صدا از دست ندهید.
آپراکسی گفتاری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آسیب‌شناسان گفتاری نقش مهمی در تشخیص این مشکل دارند. از آنجایی که هیچ علامت یا آزمایشی وجود ندارد که بتوان از آن برای تشخیص AOS استفاده کرد، فرد متخصص علائم مختلف را بررسی می‌کند. سپس با انجام چند تست برخی شرایط مانند ضعف عضلانی یا آفازی را رد می‌کند. در نهایت می‌تواند با توجه به وجود یک سری علائم و نبود برخی شرایط جسمی، تصمیم بگیرد که آیا فرد دچار آپراکسی گفتاری است یا خیر.
معمولاً آسیب‌شناس گفتار از فرد می‌خواهد تا برخی کلمات را چندین بار تکرار کند. سپس توانایی فرد در خواندن، نوشتن و انجام حرکات غیرگفتاری بررسی می‌شود. برای تشخیص این مشکل در دوران کودکی، والدین و متخصص باید در یک بازه زمانی کودک را تحت نظر قرار دهند و نمی‌توان فوراً این مسئله را تشخیص داد.
نحوه درمان آپراکسی گفتاری در کودکان
گفتاردرمانی چاره اصلی آپراکسی گفتاری است. گفتار درمانگران از روش‌های مختلفی برای درمان این مشکل استفاده می‌کنند. حتی می‌توانید جلسات گفتاردرمانی را در منزل برگزار کنید. تیم توان هاب نیز خدمات گفتاردرمانی در منزل را ارائه می‌دهد. برای درمان این مشکل، گفتار درمانگران از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
- درمان واج‌شناسی
- تکنیک تطبیقی نشانه‌گذاری
- درمان میوفانکشنال دهانی
- درمان‌های بیوفیدبک
گفتاردرمانی متناسب با توجه به نیازهای خاص کودک انجام می‌شود. با گفتاردرمانی می‌توان سایر مشکلات زبانی را هم رفع کرد. کودکان مبتلا به آپراکسی گفتاری معمولاً برای شروع گفتاردرمانی به جلسات انفرادی و متعددی نیاز دارند. نتایج درمان برای هر کودک متفاوت است. در موارد شدیدتر به کودک یک راه جایگزین موقت برای صحبت کردن آموزش داده می‌شود. مثلاً:
- یک زبان اشاره غیررسمی
- یک دفترچه زبان با تصاویر
- یک کامپیوتر قابل‌حمل که می‌تواند بنویسد و گفتار تولید کند
برخی از کودکان هم در کنار گفتاردرمانی به سایر درمان‌ها و متخصصین نیاز دارند. از جمله:
- کاردرمانگران
- متخصصان اطفال رشدی
- متخصصان آموزش ویژه
حمایت خانواده در این راستا بسیار مهم است. والدین باید تمرینات گفتاری را با کودک کار کنند. گفتار درمانگر تمریناتی را به والدین آموزش می‌دهد تا آنها در طول روز با کودک خود کار کنند. علاوه بر این، والدین و اطرافیان کودک باید به نکات زیر نیز توجه کنند:
- به کودک خود فشار نیاورید تا صحبت کند
- وقتی فرزندتان می‌خواهد حرف بزند، صبور باشید.
- مثبت‌اندیش باشید و تلاش‌های کودک را ببینید.
- کودک را حمایت و تشویق کنید.
گفتار درمانی کودکان چیست و چه تاثیری دارد؟ برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله مورد نظر را مطالعه نمایید.
نحوه درمان آپراکسی گفتاری در بزرگسالان
بزرگسالان نیز برای درمان این مشکل باید در جلسات گفتاردرمانی شرکت کنند. گفتار درمانگر به شما کمک می‌کند تا صداها را بهتر بیان کنید. واج‌ها را به خوبی به کلمات تبدیل کنید. درمان بیشتر روی حرکت صحیح عضلات متمرکز خواهد بود. ممکن است لازم باشد دوباره به ماهیچه‌های خود بیاموزید که صداها را ایجاد کنند. تکرار زیاد صداها و استفاده از حرکات صحیح دهان می‌تواند کمک‌کننده باشد. ممکن است لازم باشد سرعت گفتار خود را کاهش دهید یا با ضربان ثابت صحبت کنید تا بتوانید صداها را درست تلفظ کنید. در موارد شدیدتر ممکن است به راه‌های جایگزین نیاز پیدا کنید. مثلاً درخواست خود را یادداشت یا در تبلت و گوشی تایپ کنید.
چگونه می‌توان از بروز آپراکسی گفتاری در کودکان پیشگیری کرد؟
همان طور که پیشتر اشاره کردیم، تشخیص بروز این مشکل در کودکان دشوار است. برای همین بهترین کار این است که به محض متوجه شدن مشکلات گفتاری کودک، او را نزد گفتاردرمانگر ببرید و جلسات گفتاردرمانی را آغاز کنید. این گونه می‌توانید مشکلات عمیق تر را زوردتر متوجه شوید و درمان آن را آغاز کنید.
همچنین می توانید با روشی جدید که گفتار درمانی آنلاین نام دارد بیشتر آشنا شوید.
سخن نهایی
در این مقاله به بررسی آپراکسی گفتاری در کودکان و بزرگسالان پرداختیم. این مشکل انواع مختلفی دارد و می‌تواند صحبت کردن را برای فرد مبتلا دشوار کنید. نکته مثبت این است که با گفتاردرمانی می‌توان آن را بهبود بخشید. در صورتی که وقت زیادی ندارید یا به دلیل بروز مشکلات جسمی قادر به ترک منزل نیستید، می‌توانید از خدمات گفتاردرمانی در منزل توان هاب بهره ببرید.
بزرگ‌ترین مسئولیت ما در تیم پویای توان هاب مراقبت از سلامت جامعه توان‌خواهان است. ما در خانواده توان هاب تنها یک هدف داریم و آن اینکه کلیه خدمات توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ارتوپدی را به‌صورت تخصصی در منزل شما عزیزان ارائه دهیم. در راستای تحقق این هدف، مشاوره تخصصی توان هاب برای شما عزیزان رایگان است و با ثبت درخواست تماس، کارشناسان ما در کوتاه‌ترین زمان ممکن با شما تماس می‌گیرند و به‌محض شروع درمان، درمانگران ما با کلیه تجهیزات لازم در منزل شما حضور پیدا خواهند کرد.
منابع:
